Moskova Dilbilim Okulunun Kurucusu: F. F. Fortunatov Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, Sayı: 15, 564 - 575, 28.04.2024

Canan Paşalıoğlu

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1451277

Öz

Bu çalışmanın konusu 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Rus dilbilimine damgasını vuran Rus dilbilimci Filipp Fyodoroviç Fortunatov (1848 – 1914) ve kurucusu olduğu Moskova Dilbilim Okulunun dilbilime sundukları katkılardır. Çalışmanın temelini F. F. Fortunatov’un söz konusu dönemde ileri sürdüğü bilimsel görüşler oluşturmaktadır. F. F. Fortunatov Moskova Üniversitesinde genel dilbilim, Hint-Avrupa dillerinin karşılaştırmalı ses bilgisi, Kilise Slav Dili, Sanskritçe ve Litvanca gibi farklı alanlarda ders vermiştir. Derslerinde dil ve düşünce, dil ve toplum, dil ve tarih, dil ve psikoloji gibi dilin diğer bilim dallarıyla ilişkisi gibi konuların yanı sıra dilin kökeni ve dillerin sınıflandırılması meselelerini de ele almıştır. Rus dilbilimine kazandırdığı en önemli kavramlar dilbilgisel biçim ve sözcük biçimi öğretileri olmuştur. Kendine özgün dilbilim anlayışı, benzer düşüncelere sahip öğrencilerinden ve dilbilimcilerden oluşan bir grup insanı bir araya getirmiştir. Bu grup Rus dilbilim tarihinde Moskova Dilbilim Okulu olarak anılmış ve Rus dilbiliminin gelişmesine büyük katkılar sağlamıştır. F. F. Fortunatov’un ölümünün üzerinden bir asırdan fazla zaman geçmesine rağmen, fikirleri ve öğrencileri tarafından geliştirilen yöntemleri çağdaş dilbilim alanında güncelliğini korumaya devam etmektedir. Bu çalışmada F. F. Fortunatov’un hem akademisyen kimliğiyle öne sürdüğü fikirler hem de eğitimci olarak yetiştirdiği öğrencilerle birlikte Rus dilbilim tarihine damgasını vuran bir okulun oluşmasındaki süreç incelenmiştir. F. F. Fortunatov ve Moskova Dilbilim Okulu üzerine kaynak taraması yapılarak nitel araştırma yöntemlerinden betimsel içerik analizi uygulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rus Dilbilimi, Moskova Dilbilim Okulu, sözcük biçimi, dilbilgisi, F. F. Fortunatov.

The Founder of the Moscow Linguistic School: A Study on F. F. Fortunatov

Öz

The subject of this study is the contributions of the Russian linguist Filipp Fyodorovich Fortunatov (1848-1914), who left his mark on Russian linguistics in the late 19th and early 20th centuries, and the Moscow School of Linguistics, which he founded, to linguistics. The basis of the study is the scientific views put forward by F. F. Fortunatov in this period. F. F. Fortunatov lectured at Moscow University in various fields such as general linguistics, comparative phonetics of Indo-European languages, Church Slavonic, Sanskrit and Lithuanian. In his lectures, he dealt with issues such as language and thought, language and society, language and history, language and psychology, as well as the origin of language and the classification of languages. The most important concepts he introduced to Russian linguistics were the doctrines of grammatical form and word form. His unique understanding of linguistics brought together a group of like-minded students and linguists. This group is known as the Moscow School of Linguistics in the history of Russian linguistics and contributed greatly to the development of Russian linguistics. Although more than a century has passed since Fortunatov’s death, his ideas and methods developed by his students remain relevant in contemporary linguistics. In this study, both the ideas put forward by F. F. Fortunatov as an academic and the process in the formation of a school that left its mark on the history of Russian linguistics with the students he trained as an educator are examined. F. F. Fortunatov and the Moscow Linguistic School were examined through descriptive content analysis, one of the qualitative research methods.

Anahtar Kelimeler

Russian Linguistics, Moscow School of Linguistics, word form, grammar, F. F. Fortunatov.

Kaynakça

• Alefirenko, N. F. (2013). İstoriya Lingvistiçeskih Uçeniy. Belgorod: ID «Belgorod».
• Alpatov, V. M. (2020). Fortunatovskaya Şkola v Rossiyskom Yazıkoznanii. Uçonıye Zapiski Petrozavodskogo Gosudarstvennogo Universiteta, 42(7), 8–12.
• Amirova, T. A. (2005). İstoriya Yazıkoznaniya. Moskva: Akademiya.
• Berezin, F. M. (1979). İstoriya Russkogo Yazıkoznaniya. Moskva: İzdatelstvo “Vısşaya Şkola”.
• Berezin, F. M. (1984). İstoriya Lingvistiçeskih Uçeniy. Moskva: İzdatelstvo “Vısşaya Şkola”.
• BES (1998). Bolşoy Entsiklopediçeskiy Slovar. Yazıkoznaniye. (Ed. V. N. Yartseva). Moskva: Bolşaya Rossiyskaya Entsiklopediya.
• Çemodanov, N. S. (2020). Sravnitelnoye Yazıkoznaniye v Rossii. Moskva: İzdatelstvo Yurayt.
• Fortunatov, F. F. (1956). İzbrannıye Trudı. (Tom. 1). Moskva: Gosudarstvennoye Uçebnopedagogiçeskoye İzdatelstvo Ministerstva Prosveşçeniya RSFSR.
• Fortunatov, F. F. (2016). Sravnitelnoye Yazıkovedeniye. Moskva: İzdatelstvo Yurayt.
• Gürkan, E. (2018). Filip Fedoroviç Fortunatov ve Rus Dilbilimine Katkıları. 5. Uluslararası Filoloji Sempozyumu Tam Metin Kitabı. Elazığ: Asos Yayınevi, 252-257.
• Lukin, O. V. (2018). F. F. Fortunatov i Nemetskoye Yazıkoznaniye XIX Veka. Fortunatovskiye Çteniya v Каrelii: Sbornik Dokladov Mejdunarodnoy Nauçnoy Konferentsii (10 – 12 Sentyabrya 2018 goda, g. Petrozavodsk): v 2 ç. Nauç. Red. N. V. Patroyeva. Petrozavodsk: İzdatelstvo PetrGU, 19-21.
• Özer, Z. B. (2004). Rus Dilinin Gelişme Evreleri. Ankara: Çetin Ofset.
• Peterson, M. N. (1946). Fortunatov i Moskovskaya Lingvistiçeskaya Şkola. Uçonıye Zapiski MGU, Rol Russkoy Nauki V Razvitii Mirovoy Nauki i Kulturı. Vıp. 107. T. III, 25-35 https://crecleco.seriot.ch/textes/Peterson46.html [Erişim Tarihi: 14.01.2024].
• Peterson, M. N. (1956). Akademik F. F. Fortunatov. Fortunatov F. F. İzbrannıye Trudı. (Ed. M. N. Peterson). Tom 1. Moskva: Gosudarstvennoye Uçebnopedagogiçeskoye İzdatelstvo Ministerstva Prosveşçeniya RSFSR, 5-16.
• Peterson, M. N. (2004). F. F. Fortunatov i Moskovskaya Lingvistiçeskaya Şkola. Otsı i Deti Moskovskoy Lingvistiçeskoy Şkolı: Pamyati Vladimira Nikolayeviça Sidorova. (Eds. S. N. Borunova, V. A. Plotnikova-Robinson). Moskva: İnstitut Russkogo Yazıka, 309 – 318.
• Tolkaçev, A. İ. (1964). F. F. Fortunatov (1848 – 1914). Izvestiya AN SSSR. Seriya Literaturı i Yazıka, 23(5), 402-410. Zvegintsev, V. A. (1964). İstoriya Yazıkoznaniya XIX-XX Vekov v Oçerkah i İzvleçeniyah. Ç.1. Moskva: İzdatelsvto Prosveşçeniye