Türkiye’de Sol Klarnetin Gelişim Süreci ve Yapım Ustalarının Sol Klarnete İlişkin Görüşleri

Yıl 2024, Sayı: 15, 1362 - 1378, 28.04.2024

Furkan Üstündağ Hazan Kurtaslan

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1454780

Öz

Klarnet, kökleri 1600’lü yıllara kadar uzanan, kamışla çalınan, beş parçadan oluşan üflemeli bir çalgıdır. Günümüzde dokuz farklı türde klarnet bulunmaktadır. Özellikle Türkiye’de yaygın olarak kullanılan Albert sistemde üretilen sol klarnetlerdir. Türkiye’de ilk kez klarnetin kullanımı batılılaşma hareketleri ile başlamıştır. 1800’lü yıllardan itibaren Türk müziği icrasında sol klarnet türü tercih edilmektedir. Türkiye’de sol klarnetlerin yapım ustaları tarafından farklı türde malzemelerden yapılarak kullanımı sürdürülmektedir.
Çalışma ile sol klarnetlerin Türkiye’deki gelişim sürecinin ortaya konulması, üretiminde önemli bir yere sahip olan yapım ustalarının tanıtılması ve ustaların bu klarnete yönelik görüşlerinin alınması amaçlanmıştır. Çalışmada bütüncül çoklu durum çalışması modeli kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örnekleme tekniği kullanılmıştır. Araştırmada veriler dokumanlar incelenerek ve görüşmeler yapılarak toplanmıştır. Araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırma için sol klarnet yapan üç yapım ustasının görüşleri alınmıştır. Verilerin analizinde betimsel analiz kullanılmıştır. Araştırma sonuçları, bugün sol klarnete olan ilginin artmış olduğu artık yalnızca Türk müziğinde değil pop, rock gibi diğer müzik türlerinde de kullanıldığı buna rağmen henüz sistemli bir zemine oturtulmadığı bunun için zamana ihtiyaç duyulduğu, yapım aşamasında granadil ağacının çoğunlukla tercih edildiği, Türkiye’de sol klarnetin yapımının yaygınlaşmasına yönelik olarak akademik ve bilimsel desteğe ihtiyaç olduğu, sol klarnet yapımına yönelik bölümlerin açılmasının uygun olacağı yönündedir.
Araştırma için, Türkiye’de sol klarnetin yapımına yönelik malzeme alımı konusunda devlet desteği, ustaların tanıtılmasına yönelik çalışmalar ve sol klarnet yapımı konusundaki bilginin artması için; üniversitelerde çalgı yapımı ve onarımı bölümlerinin sayılarının çoğaltılması ve Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ilgili bölümlerin açılması yönünde öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şalumo, klarnet, sol klarnet, Albert sistem, sol klarnet yapım ustası.

Etik Beyan

ARAŞTIRMA İÇİN HERHANGİ BİR FON YA DA PROJE ÜZERİNDEN ÇALIŞILMAMIŞTIR. BU ARAŞTIRMADA HERHANGİ BİR FİNANSAL DESTEK KULLANILMAMIŞTIR. ARAŞTIRMADA HERHANGİ BİR ÇIKAR ÇATIŞMASI BULUNMAMAKTADIR. BU ÇALIŞMA İÇİN AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL VE BEŞERÎ BİLİMLER BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ KURULU’NDAN 06.03.2023 TARİHLİ 110 KARAR SAYI İLE ETİK KURUL ONAYI ALINMIŞTIR.

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

The Development Process of the G Clarinet in Turkey and the Opinions of Master Craftsmen Regarding the G Clarinet

Öz

The clarinet, with roots dating back to the 1600s, is a wind instrument played with a reed and consists of five parts. There are currently nine different types of clarinets. In Turkey, the widely used ones are the clarinets produced in the Albert system. The use of the clarinet in Turkey began with Westernization movements, and since the 1800s, the soprano clarinet type has been preferred in Turkish music performances. Skilled craftsmen in Turkey continue to produce and use G clarinets made from various materials.
This study aims to present the development process of G clarinets in Turkey, introduce the master craftsmen who play a significant role in their production, and gather their opinions about these clarinets. The study employs a comprehensive multiple case study model, using purposeful sampling with an easily accessible case sampling technique. Data were collected by examining documents and conducting interviews, using a semi-structured interview form developed by the researchers. Opinions of three master craftsmen who make G clarinets were obtained for the research. Descriptive analysis was used for data analysis. The research results indicate an increased interest in G clarinets not only in Turkish music but also in other genres like pop and rock. However, it is noted that a systematic foundation is still lacking, and time is needed for this. Granadilla wood is predominantly chosen in the manufacturing process.
The study suggests a need for academic and scientific support for the widespread production of G clarinets in Turkey. It also recommends the establishment of sections dedicated to G clarinet production and an increase in the number of university departments focusing on musical instrument making and repair. Additionally, the study proposes government support for material procurement related to G clarinet production and efforts to promote craftsmen, aiming to enhance knowledge about G clarinet production.

Anahtar Kelimeler

Chalumeau, clarinet, g clarinet, Albert system, g clarinet maker.

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Alimdar, S. (2016). Osmanlı’da Batı Müziği. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Antep, E. (2007). Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası: Çoksesliliğin Belgesel Tarihi. Ankara: Elma Yayınevi.
• Aracı, E. (2006). Donizetti Paşa Osmanlı Sarayının İtalyan Maestrosu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Arslan, F., Sarıboğa, B. (2012). Flüt Tarihinde Theobald Boehm ve Flüte Getirdiği Yenilikler. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(4), 133-140.
• Cankurtaran, H. (2020). Klarnet İcracılarının Ve Eğitimcilerinin Görüşleri Doğrultusunda Si Bemol Klarnette Ağızlık Ve Kamış Kullanım. Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çağrı, S. (2006). Avrupa’da ve Türkiye’de Klarnetin Tarihsel Gelişimi, Türk Müziği İcrasında Klarnet Çeşitlerinin Ses Sahaları ve Parmak Pozisyonları Bakımından Uygunluğunun İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Haliç Üniversitesi.
• Erdoğan, S. (2017). Tarihsel Süreç İçerisinde Bando ve Orkestralarda Klarnetin Yeri ve Önemi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Gazimihal, M.R. (1939). Türkiye Avrupa Musiki Münasebetleri. İstanbul: Numune Matbaası
• Gazimihal, M.R. (1955). Türk Askeri Muzıkaları Tarihi. İstanbul: Maarif Basımevi.
• Gazimihal, M. R. (2019). Türk Askerî Muzıkaları Tarihi. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Güler, M. (2019). 19. Yy İtalyan Operalarındaki Klarnet Soloları. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Gündüz, Ş. (2016). Osmanlı Devletinin Batılılaşma Sürecinde Klarnetin Konumu. Sanatta Yeterlik Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Hoeprich, E. (2008). The Clarinet. Londan: Yale University Press.
• Işık, S. T., ve Uslu, R. (2012). Türk Müziğinde Ağaç ve Çalgı Yapım Bibliyografyası. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, 2(2), 24-41.
• Kalaycıoglu, R. (1969). Türk Musikisi Bestekarları Külliyatı. İstanbul: Hüsnütabiat.
• Karaçetin, B. (2006). Klarinetin Tarihsel Gelişimi, Mozart’ın Klarinete Yaklaşımı ve Kv 622 La Majör Klarinet Konçertosu’nun İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Keskin, H. (2017). Çağdaş Türk Klarnet Edebiyatının Durumu: Sanatçılar, Eğitimciler ve Besteciler Yönünden Değerlendirilmesi. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 6(30), 823-846.
• Kılıç, K. (2009). Klarnet Tarihi, Klarnetin Tarihsel Gelişimi, Brahms Klarnet Sonatları’nın İncelenmesi ve Analizleri. Yüksek Lisans Eser Metni. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Kılıç, K. (2022). Klasik Batı Müziğinde Kullanılan Si Bemol Klarnet Ekipmanlarının İncelenmesi ve Kullanım Alanlarındaki Farklılıklar. Rast Müzikoloji Dergisi, 10(3), 365-377.
• Kroll, O. (1965), Die Klarinette. Kassel: Baerenreiter-Verlag. https://www.baerenreiter.com/verlag/baerenreiter-lexikon/kassel/ [Erişim Tarihi: 14.01.2024].
• Kosal, V. (2001). Osmanlı’da Klasik Batı Müziği. İstanbul: EKO Basım Yayıncılık.
• Kurtaslan, H. (2014). Determination and Analysis of the Recorded Flute Works of Turkish Composers. The Journal of Academic Social Science Studies(JASSS), 27, 155-170.
• Mimaroğlu, İ. (1999). Müzik Tarihi. 6. Baskı, İstanbul: Varlık.
• Önal, S. (1984). Müzik Aletleri Yapımında Kullanılan Yerli Ağaç Türleri ve Özellikleri. Ormancılık Araştırma Dergisi, 30(59), 169-193.
• Öztuna, Y. (1989). II. Mahmud. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları; 1083.
• Öztuna, Y. (2000). Türk Musikisi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Salman, Y. (2006). Klarnetin Mekanik Yapısı, Tarihsel Süreç İçerisindeki Gelişimi, Klarnet Repertuvarındaki Bazı Önemli Resital Eserleri: C. Saint-Seans “Sonata” F. Poulenc “Sonata” C. Debussy “Premiere Rhapsody” R. Schumann “Fantasiestück”. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi.
• Sarı, G. Ç. (2014). 19. Yüzyıl Batılılaşma Hareketlerinin Osmanlı-Türk Müziğine Yansımaları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 181(181), 31-50.
• Sındır, E. (2011). Alman ve Fransız Klarinet Sistemlerinin Gelişim Süreci. Sanatta Yeterlik Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Soğukçam B. (2007). Anadolu Güzel Sanatlar Liselerinde Klarnet Eğitiminde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Sopaoğlu U. (2020). Sol Klarnet Eğitiminde Repertuvar Belirleme, Üslup-Tavır ve Yorum Geliştirme Boyutlarına Dair Öğretim Elemanı Görüşleri. Sanat Eğitimi Dergisi Sed, 8(2), 93–109.
• Sözer, V. (1986). Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Spohr, L. & Meyer, P. (1981). Clarinet Concertos. https://www.brilliantclassics. com/media/1621948/95787-clarinet-concertos-booklet.pdf, [Erişim Tarihi: 14.01.2024].
• Şahin, D. (2019). Trakya Üniversitesi Devlet Konservatuvarı’nda Ortaokul ve Lise Klarnet Eğitiminin İncelenmesi ve Metot Önerisi. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Şahinoğlu, M. G. (2020). Arşiv Belgeleriyle Mızıka-İ Hümâyûn’da Klarnet ve Türk Klarnet İcrâcıları. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(4), 177-193.
• Taşır, H., Kandemir, N., ve Adar, Ç. (2019). Geçmişten Bugüne Klarnet Albümlerindeki Görsel Değişimler ve İçerik Analizi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(6), 543-552.
• Terlikol, G. (2006), Klarinette Boehm Mekanizmasının Bulunuşu ve İşleyiş Biçimi. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Tunç, Y. (2015). Klarnetin Elazığ-Harput Müziğindeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim Araştırmalarında Etkin Olarak Kullanılabilecek Nitel Bir Araştırma Tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 24(24), 543-¬559.
• Yılmaz, L. (2020). Türkiye’de Yayımlanmış Türk Müziği Sol Klarnet Öğretim Metotlarının Makamsal, Teknik ve Teorik Açılardan Karşılaştırmalı İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 6. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 9. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık. Web siteleri:
• Url 1. Ahmet Özdemir Official Klarnet Ustası. (2020). Ahmet Özdemir Klarnet Atölyesi...Anadolu Ajansı. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=BYEySsn4rMM [Erişim tarihi: 07.10.2023]
• Url 2. Akıneri. (2023). Akıneri Nefesli Sazlar. https://www.akineri.com/ [Erişim tarihi: 17.11.2023]
• Url 3. Aydın, G. (2006). Ordulu Ustadan Woody Allen’a Klarnet. https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/ordulu-ustadan-woody-allen-a-klarnet-3731617 [Erişim tarihi: 07.10.2023]
• Url 4. Ekim, B. (2020). En İyi Ağaç Yoktur En İyi İşçilik Vardır. https://www.agazete.com.tr/en-iyi-agac-yokturen-iyi-iscilik-vardir [Erişim tarihi: 29.12.2023]
• Url 5. Karadeniz Bayrak Gazetesi. (2015). Dünyaca Ünlü Ordu’lu Klarnetçi Ahmet Özdemir Toprağa Verildi. https://www.karadenizbayrak.com/haber/dunyaca-unlu-ordulu-klarnetci-ahmet-ozdemir-topradha-verildi-2819.html [Erişim tarihi: 07.10.2023]
• Url 6. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Ordu İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2016). Dünyaca Ünlü Klarnet Ustasının Mesleği Torunlarına Emanet. https://ordu.ktb.gov.tr/TR-182644/dunyaca-unlu-klarnet-ustasinin-meslegi-torunlarina-eman-.html [Erişim tarihi: 07.10.2023]