Sivas İli Ağızlarında Kullanılan Yiyecek Adları

Yıl 2024, Sayı: 15, 673 - 687, 28.04.2024

Ömer Güven

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1464848

Öz

Türkiye Türkçesi ağızları ile ilgili yapılacak önemli çalışmalardan biri söz varlığı çalışmalarıdır. Türkiye Türkçesi ağızları bünyesinde oldukça zengin bir söz varlığı barındırır. Çeşitli sebeplerle yok olma tehlikesiyle karşı kaşıya olan bu ağız verilerinin tespiti ve kayıt altına alınması oldukça önemlidir. Bu gerekçelerden hareketle Sivas ili ağızlarında kullanılan yiyecek adlarının belirlenmesine yönelik böyle bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada Sivas ili ağızlarında kullanılan ancak standart Türkçede yer almayan yiyecek adları ele alınmıştır. Yiyecek adlarının tespitinde şöyle bir metot uygulanmıştır: Sivas ağzı ile ilgili yapılan tez çalışmaları başta olmak üzere akademik çalışmalar taranmış ve bu çalışmalardaki yiyecek adları tespit edilmiştir. Tespit edilen bu yiyecek adları; Adlandırmaların Dayandığı Temeller ve Adlandırmaların Yapısı şeklinde iki ana başlık altında sınıflandırılmıştır. Daha sonra sınıflandırılan bu söz varlığı, kendi içinde de çeşitli alt başlıklara ayrılmıştır. Bu sınıflandırma çalışmalardan sonra tüm yiyecek adlarının listesi verilmiştir. Verilen yiyecek adlarını tanımlayıcı ve açıklayıcı bilgilerden sonra sözcüğün hangi kaynaktan alındığı kısaltmalarla gösterilmiştir. Ayrıca Derleme Sözlüğü ile karşılaştırma yapılmış ve Derleme Sözlüğü’nde bulunan yiyecek adlarına gönderme yapılmıştır. Çalışma ile Sivas ili ağızlarında kullanılan yiyecek adlarının bir arada görülmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi ağızları, Sivas ağzı, yiyecek adları, beslenme kültürü.

Food Names Used in the Dialects of Sivas Province

Öz

One of the important studies to be carried out on Turkey Turkish dialects is vocabulary studies. Türkiye Turkish dialects contain a very rich vocabulary. It is very important to detect and record these dialect data, which are in danger of extinction for various reasons. Based on these reasons, such a study was carried out to determine the food names used in the dialects of Sivas province. In this study, food names that are used in the dialects of Sivas province but do not exist in standard Turkish are discussed. The following method was applied to identify food names: Academic studies, especially thesis studies on the Sivas dialect, were scanned and the food names in these studies were identified. These identified food names are; It is classified under two main headings: The Foundations on which Nomenclatures are based and the Structure of Nomenclatures. This vocabulary, which is classified, is divided into various subheadings later. After these classification studies, a list of all food names is given. After the descriptive and explanatory information about the given food names, the source from which the word was taken is shown with abbreviations. Additionally, a comparison was made with the Compilation Dictionary and references were made to the food names in the Compilation Dictionary. The aim of the study is to see the food names used in the dialects of Sivas province together.

Anahtar Kelimeler

Turkey Turkish dialects, Sivas dialect, food names, nutrition culture.

Kaynakça

• Arslan Erol, H. (2011). Yapı ve Anlam Bakımından Türkçede Yemek Adları. VII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri (e-kitap), [Erişim Tarihi: 14.02.2011].
• Caferoğlu, A. (1994). Sivas ve Tokat İlleri Ağızlarından Toplamamlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Çetin, E. (2005). Divanü Lügati’t-Türk’teki Yiyecek İçecek Adları ve Bu Adların Türkiye Türkçesindeki Görünümleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 185-200.
• Darıcı, T. A. (2013). Şarkışla’nın Söz Varlığı. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Demir, N. & Şen, Ü. (2006). Sivas İli ve Yöresi Ağızları, Etnik Yapı-Dil İncelemesi-Metinler-Sözlük. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Gömeç, S. Y. (2016). Kök Türk Yazıtları ve Divanü Lûgat-it-Türk’te Yiyecek ve İçecekler. Türkiyat Mecmuası, 26(2), 187-195.
• Güven, Ö. (2014). Sivas İli Zara İlçesi Ağzı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Güven, Ö. (2022). Sivas İli Zara İlçesi Ağzı. İstanbul: Kriter Yayınları.
• İçer, E. (2010). Sivas İli Yıldızeli İlçesi Ağzı (İnceleme-Metinler-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Karagöz, İ. (2006). Samsun ve İlçelerinde Yemek Adları. Geçmişten Geleceğe Samsun 1 Kitap, (ed. Cevdet Yılmaz), Samsun Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 663-670.
• Karahan, L. (2011). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kekilli, M. (2008). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Yemek İsimleri (İnceleme-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Elâzığ: Fırat Üniversitesi.
• Kemaloğlu, M. (2011). Terekeme-Karapapak Türkleri ve Yemek Kültürü (Muş-Bulanık Çevresinde). EÜSBED, [IV]2, 415-438.
• Keskin, B. (2023). Eski Uygurca Kayıt ve Listelerde Yiyecek ve İçecek Adları. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 10, 807-822.
• Öcal, S. (1985). Eski Türklerde Yiyecekler. Türk Dünyası Araştırmaları Fındıkoğlu Armağanı, 35, 161-213.
• Ökruca, L. (2011). Sivas İli Kangal İlçe Merkezi Sözlüğü. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Özden, M. (2017). Trakya Ağızlarında Kullanılan Yemek Adları. International Journal of Social Science, 59(1), 113-118.
• Özen Eratalay, S. (2019). Batı Anadolu Yörüklerinde Yemek ve Mutfak Terimleri I: Yemek Adları ve Mutfak Gereçleri. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 11-34.
• Özer, H. - vd. (2018). Zonguldak’ın Yöresel Yemek İsimleri Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies, 13(12), 341-361.
• Öztürk, E. (2008). Bolu Ağzında Yemek Kültürüyle İlgili Kelimeler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(17), 128-132.
• Öztürk, Z. (2014). Sivas İli Gürün İlçesi Merkez Köyleri Ağzı Sözlüğü. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Soydan, S. (2021). Tarama Sözlüğünde Bazı Yiyecek ve İçecek Adları Üzerine Değerlendirme. Uluslararası Dil Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 4(1), 14-30.
• Tanyıldız, E. (2014). Hafik İlçe Merkezinin Kelime Hazinesi. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi. Taş, P. (2006). Şarkışla ve Yöresi Ağızları. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Taşkıran, H. İ. (2021). Sivas Akıncılar Ağzı Karşılaştırmalı ve Tanıklı Sözlüğü. Sivas: Kitapyurdu Doğrudan Yayıncılık (KDY).
• Taşkıran, H. İ. (2021). Sivas Akıncılar Ağzı Karşılaştırmalı ve Tanıklı Sözlüğü. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Tokatlı, S. S. (1991). Gemerek ve Yöresi Ağzı. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-II-III-IV-V-VI, (2009). (Birleştirilmiş tıpkıbasım), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yelok, V. S. (1999). Divriği Merkez İlçe (Sivas) Ağzı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Yılmaz, K. (2011). Yıldızeli’nin Söz Varlığı. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Yılmaz, K. (2021). Yıldızeli’nin Söz Varlığı. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Yücel, B. (2004). Sivas İli Ağızlarında I-(yor) Şimdiki Zaman Eki. V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı, C. 2, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 3299-3309