Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

2010-2022 Yılları Arasında Yapılmış Akılcı Duygusal Davranış Terapi Odaklı Çalışmaların İncelemesi

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 29, 712 - 736, 28.12.2023
https://doi.org/10.38155/ksbd.1286175

Öz

Çalışmanın amacı, Akılcı Duygusal Davranış Terapi (ADDT) temelli, 2010-2022 yılları arasında Türkiye’de yapılmış araştırma makalelerini derleyerek tematik çıkarım elde etmektir. Çalışma, olgu sunumu, öğrenci ve yetişkin bireylere dönük ADDT odaklı çalışmaların incelenmesinden oluşan içerik analizi çalışmasıdır. Çalışmada makalenin yılı, çalışma grubu, çalışmanın türü, yazarları, çalışmanın amacı ve bulgulardan yararlanılarak tematik çıkarım elde edilmiştir. Makalelere erişimse Dergipark veritabanından ve TR Dizin üzerinden sağlanmıştır. Arama kısmına ‘Akılcı Duygusal yaklaşım, Akılcı Duygusal eğitim ve Rasyonel Duygucu eğitim’ yazılmış ve akıllı sıralama yöntemiyle eğitim alanında yapılmış makaleler seçilerek çalışmaya 50 makale dahil edilmiştir. Seçilecek makalelerin çalışmaya dahil edilme yöntemi olaraksa çalışmalarda ADDT yöntem ve tekniklerinin kullanılmış olması, makaleye ücretsiz ulaşabilme, eğitim alanında yapılmış olması ve makalenin 2010-2022 yılları arasında yayınlanmış olma şartıdır. Analiz sonucunda ADDT temelli çalışmaların 38 adetle son beş yılda daha fazla yapılmış olduğu görülmüştür. Çalışmaların 9’u deneysel, 1’i nitel durum çalışması 1’i film analizi, 1’i derleme ve 38 tanesi tarama çalışması olup; çalışmaların 36’sı öğrencilerle, 13’ü yetişkinlerle, 1 tanesi de film incelemesidir. Bulgular incelendiğinde akılcı olmayan inançların depresyon, kaygı, stres gibi duygusal durumlar üzerindeki etkisinden meslek seçimine kadar pek çok noktada bireyin yaşamında etkili olduğu ve ADDT odaklı eğitim programlarının da akılcı olmayan inançları azaltmada etkili sonuçlar verdiği yönündedir.

Kaynakça

  • Altun, E. (2006). Akılcı duygusal temelli güvengenlik eğitiminin ilköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin akılcı olmayan inanç ve güvengenlik düzeylerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Artıran, M. (2019). Ergenlerde olumlu ve olumsuz duygulanım yordanmasında temel psikolojik ihtiyaçlar irrasyonel inanışların rolü. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 79-85.
  • Aydın, Y.E., Buğa, A. (2020). Özel yetenekli çocukların ebeveynlerinin akılcı olmayan inançları ve ebeveyn yetkinliklerinin incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15 (22). doi: 10.26466/opus.640449
  • Bacanlı, F. (2012). Kariyer karar verme güçlükleri ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançların ilişkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 86-95.
  • Balkıs, M. (2015). Erteleme eğilimi, akademik başarı ve akademik doyum ilişkisinde akılcı inançların farklılaştırıcı rolü. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 48 (1), 87-107.
  • Baykal, F., Çivitci, A. (2021). Akılcı Duygusal eğitimin yatılı ve yatılı olmayan ortaokul öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma düzeylerine etkisi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi 12 (2), 36-54. doi: 10.19160/e-ijer.883330.
  • Baytemir, K. (2019). Ebeveyn sınav kaygısının yordayıcısı olarak mükemmeliyetçilik, akılcı olmayan inançlar, sosyal onay ihtiyacı ve cinsiyet. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (1), 161-178.
  • Cansız, Aktaş, M. (2015). Nitel veri toplama araçları. M. Metin (Ed.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 337–371). Ankara: Pegem Akademi.
  • Corey, G. (2001). Theory and practice of counseling and psychotherapy. Pasific Grove, CA: Brooks /Cole
  • Corey, G. (2005). Psikolojik panışma, psikoterapi kuram ve uygulamaları. (Tuncay Ergene, Çev.). Ankara: Mentis Yayıncılık.
  • Çapri, B., Gökçakan, Z. (2008). Akılcı duygusal davranış terapisi (ADDT)’ne dayanan grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinin problem çözme becerisi algılarına etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 135-154.
  • Çekiç, A., Murat, M. (2011). Grupla psikolojik danışmanın ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin öfke ile başa çıkabilme becerilerine etkisi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 41-58.
  • Çekiç, A. (2015). Akılcı duygusal aile eğitim programının anne babaların akılcı olmayan inançları ve anne babalık stresleri üzerine etkisi (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
  • Çekiç, A., Kay, İ. ve Buğa, A. (2019). Anne babaların akılcı olmayan inançları ile yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27 (2). doi: 10.24106/kefdergi.2594
  • Çekiç, A., Buğa, A., Kul, A. ve Şap, G. (2019). Akılcı duygusal davranışçı terapiye dayalı psiko-eğitim programının ilkokul öğrencilerinin saldırganlık düzeylerine etkisi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19 (1), 103-113.
  • Çekiç, A., Altuntaş, Ç. (2020). Aile eğitim programının annelerin ebeveynlik davranışlarına ve çocuklarında gözlenen davranış problemlerine etkisi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16 (31).
  • Çivitci, A. (2003). Akılcı Duygusal eğitimin ilköğretim öğrencilerinin mantıkdışı inanç, sürekli kaygı ve mantıklı karar verme düzeylerine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Çivitci, A., Topbaşoğlu, T. (2015). Akılcı Duygusal eğitimin ortaokul öğrencilerinin yaşam doyumları üzerindeki etkisi. Ege Eğitim Dergisi, 1 (16), 13-29.
  • DiGiuseppe, R. A., Doyle, K. A., Dryden, W. & Backx, W. (2013). A practitioner's guide to rationalemotive behavior therapy. New York, NY: Oxford University Press.
  • Dryden, W., David, D. ve Ellis, A. (2010). Rational emotive behavior therapy. K. S. Dobson (Ed.), Handbook of cognitive behavior therapy (3. b.) içinde (s. 321–324). Boston, MA: Springer.
  • Ellis, A. (1984). Expanding the ABCs of RET. Journal of Rational Emotive Therapy, 2 (2), 20–24.
  • Ellis, A., DiGiuseppe, R. (1993). Are Inappropriate or Dysfunctional Feelings In Rational-Emotive Therapy Qualitative or Quantitative?. Cognitive Therapy and Research, 17 (5): 471-477.
  • Ellis, A., Moseley, S. ve Wolfe, J. L. (1966). How to raise an emotionally healhy child. Melvin powers willshire book company. Hollywood.
  • Demir, Y., Kumcağız; H. (2019). Investigation of ırrational beliefs according to some variables in adults. Ondokuz Mayıs University Journal of Education Faculty, 38 (2), 67-76. DOI: 10.7822/omuefd.600231.
  • Deniz, M. E. (2008). Psikoterapide Akılcı Duygusal Yaklaşım. Ali Murat Sünbül (Ed.), Eğitime Yeni Bakışlar. Eğitim Akademi Yayınevi.
  • DiGiuseppe, R., Bernard, M.E. (1990). The application of Rational-Emotive theory and therapy to school-aged children. School Psycology Rewiew, 19 (3), 268-286.
  • Dilmaç, B. ve Yücesoy, Ö. (2019). Üniversite öğrencilerinin sahip olduğu değerler akılcı olmayan inançlar ve sosyal görünüş kaygısı arasındaki yordayıcı ilişkiler. Uluslararası Toplum araştırmaları Dergisi, 11 (18), 1684-1708.
  • Dryden, W. ve Ellis A. (2001). Rational Emotive Behavior Therapy. Handbook of Cognitive-Behavioral Therapies. Dobson, K. S. (Ed.). New York: The Guilford Press.
  • Doğan, S. (1995). Akılcı Duygusal Terapi: Kuramsal bir inceleme. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(6), 29-36.
  • Dryden, W. (2019). The distinctive features of rational emotive behavior therapy. M. E. Bernard & W. Dryden (Ed.), Advances in REBT: Theory, practice, research, measurement, prevention and promotion içinde (s. 23–46). Cham, Switzerland: Springer.
  • Dursuneli, Y. ve Çakmak Tolan, Ö. (2022). Üniversite öğrencilerinde romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlar ile büyüklenmeci ve kırılgan narsizm ve bilişsel esneklik arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Ekev Akademi Dergisi, 89, 229-258.
  • Ellis, A. (1993). Reflection on rational-emotive therapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 61 (2), 199-201.
  • Erarslan, Çapan, B. ve Korkut, Owen, F. (2018). Ortaöğretim öğrencilerinin meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan düşünceleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 360-386.
  • Er, E. ve Kutlu, M. (2020). Akılcı Duygusal Davranışçı yaklaşımına dayalı özgüven geliştirme programının 7. sınıf öğrencilerinin özgüven düzeylerine etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7 (13), 41-53.
  • Erdem, S. ve Denizli, S. (2022). Psikolojik doğum sırası, toplumsal ilgi ve akılcı olmayan inançların bilişsel duygu düzenleme ile ilişkisinin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 53, 17-47.
  • Erdoğan. Ö. (2019). Akılcı olmayan evlilik beklentilerinin gelişiminde televizyon dizilerinin etkisi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 47, 79-97.
  • Eren, N., Atalan, Ergin, N. ve Tatlı, C. (2020). Yetişkinlerde öznel iyi oluş düzeyini artırmaya yönelik hazırlanan yaratıcı drama temelli eğitim programının etkililiğinin sınanması. Yaratıcı Drama Dergisi, 15 (1), 19-34.
  • Gonzales, J. E., Nelson, J.R., Gutkin, T. B., Saunders, A., Galloway, A. ve Shwery, C.S. (2004). Rational emotive with children and adolescents: a meta analysis. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 12 (4), 222-229. Gökçakan, Z. (2008). Akılcı duygusal davranış terapisine dayalı grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinin yetkinlik inançlarını yükseltmedeki etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (2), 191-204.
  • Göller, L. (2010). Ergenlerin akılcı olmayan inançları ile depresyon-umutsuzluk düzeyleri ve algıladıkları akademik başarıları arasındaki ilişkiler (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
  • Güven, M. ve Aslan, A.M. (2018). Psikolojik danışma ve rehberlik alanındaki Türkiye’deki bilimsel dergilerde yayınlanan makaleler üzerine bir inceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (55), 593-604.
  • Hamamcı, Z and Bağcı, C . (2017). Analyzing the relationship between parent’s irrational beliefs and their children’s behavioral problems and family function. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16 (3), 733-740. DOI: 10.21547/jss.292722
  • Kabadayı, F. ve Güven, M. (2022). Akılcı duygusal davranış terapisine dayalı müdahale çalışmalarının incelenmesi: Sistematik bir derleme. TEBD, 20 (2), 517-540. https://doi.org/10.37217/tebd.1052844
  • Kabasakal E. (2019). Okul çağı çocuklarında pozitif ruh sağlığını geliştirmeye yönelik psiko eğitim önerisi: Rasyonel duygucu davranışçı eğitim. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 22 (4):291-296. DOI: 10.17049/ataunihem.452832
  • Kağan, M. (2020). Akılcı Duygusal Davranışsal yaklaşıma dayalı akademik erteleme davranışını önleme programının etkililiğinin değerlendirilmesi. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 38-59.
  • Karabacak, A. ve Çiftçi, M. (2016). Üniversite öğrencilerinin evliliğe ilişkin tutumları ile romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Psikoloji Çalışmaları, 36 (2), 25-43.
  • Karademir, Ç., ve Şahan, B. (2021). Türkiye'de Covid-19 pandemisinin psikososyal etkileri ve akılcı duygusal davranışçı terapinin ABC modeli çerçevesinde incelenmesi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4 (2), 416-439. http://doi.org/10.33400/kuje.951888.
  • Karlukaç, İ. ve Ulaş, Kılıç, Ö. (2021). Üniversite öğrencilerinin akılcı olmayan inançları ile depresyon, kaygı, umutsuzluk ve stres düzeyleri. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 1 (2).
  • Kaya, İ. and Hamamcı, Z. (2013). Parent irrational beliefs scale: Reliability and validity on parents with secondary schools children. Journal of Theory and Practice in Education, 9 (4), 408-420.
  • Kaya, D. (2018). Yedinci sınıf öğrencilerinin matematiğe yönelik akılcı olmayan inanç düzeylerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (1), 193-216.
  • Keser, G. ve Traş, Z. (2019). ‘Üniversite öğrencilerinin akılcı olmayan inanç empatik eğilim ve duygusal zeka düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi’. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (3): 2360-2380.
  • Kılıç, D. ve Tunç, E. (2022). Genç yetişkinlerde akılcı olmayan inanç ile öz anlayış arasındaki ilişkide affetmenin aracı rolü. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16, 6244-6270.
  • Kılıçarslan, S. ve Atıcı, M. (2010). İlköğretim 7. ve 8. Sınıf öğrencilerinin akılcı olmayan inançları ile saldırganlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (3), 113-130.
  • Kılıçarslan, İ. ve Can, F. Y. (2021). Genç yetişkinlerde romantik ilişkide akılcı olmayan inançlar, stresle başa çıkma tarzları ve erken dönem uyumsuz şemalar arasındaki ilişkinin incelenmesi. IJEASS, 4 (2), 118-141.
  • Kızıldağ, Şahin, S. ve Yerlikaya, İ. (2020). Yakın İlişkilerde Duygusal Kıskançlık: Akılcı Olmayan İnançlar ve Sosyal Yetkinlik Beklentisi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (2), 194-204.
  • Kodan, S. (2013). Üniversite öğrencilerinde umutsuzluk ve akılcı olmayan inanışlar arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (2), 175-190.
  • Köroğlu, E. (2008). Düşünsel duygulanımcı davranış terapisi. Ankara: HYB.
  • Kudu, Arıcan, A. ve Sayal, B. (2020). Psikolojik problemi olan ve olmayan çocukların anne babalarının akılcı olmayan inançları ve duygusal şemalarının karşılaştırılması. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 3 (5), 175-193.
  • Kurt, A.A. ve Gündüz, B. (2020). Genç yetişkinlerde akılcı olmayan romantik ilişki inançları bilişsel esneklik ve benliğin ayrımlaşması ilişkisinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49 (1), 28-44.
  • Kuzgun, Y. (2008). Psikolojik Danışma ve Rehberlik. Ankara: ÖSYM Yayınları.
  • Nar, Ö. H., Topkaya, N. ve Şahin, E. (2022). Romantik ilişki yaşayan bireylerde ilişki doyumunun yordayıcıları: İlişkiye özgü akılcı olmayan inançlar ve bilişsel esneklik. Aile Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, (1),1-28.
  • Oğurlu, U. (2006). Düşünsel duygulanımcı davranış terapisi (DDDT) odaklı grupla psikolojik danışmanın ergenlerdeki benlik saygısı düzeyine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
  • Ortakale, M.Y. (2008). Akılcı Davranış eğitimi. (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
  • Pala Akbaba, T. ve Erol, D.(2019). Üniversite öğrencilerinde romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlar ile mutluluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Dil, Eğitim ve Sosyal Bilimlerde Güncel Yaklaşımlar Dergisi (CALESS), 1 (1), 32-44.
  • Peker, A., Kartol, A. ve Demir, M. (2015). Ergenlerde akılcı olmayan inançlar ile karar verme stilleri arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. EKEV Akademi Dergisi, 63, 1-14.
  • Sarı, T., Owen, F.K. (2016). Romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançların ve bağlanma boyutlarının ilişki doyumu üzerindeki yordayıcı rolünün incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 204-216.
  • Şahin, E. (2018). Akılcı Duygusal Davranışçı yaklaşıma dayalı bir psikoeğitim programının ergenlerin benlik algısına etkisi (Doktora Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
  • Şenol, A., Albayrak, İ. ve Uluman Mert M. (2022). Flört şiddeti tutumlarının belirli değişkenler ve romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlara göre incelenmesi. JRES, 9 (1), 113-131. https://doi.org/10.51725/etad.1028491.
  • Tagay, Ö., Çalışandemir, F. ve Ünüvar, P. (2018). Genç yetişkinlerin algılanan stres düzeyleri ile akılcı olmayan inançları ve benlik saygıları arasındaki ilişki. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 7, 167-175.
  • Toy, A. B. (2021). Akılcı Duygusal Davranışçı yaklaşım temelli psikoeğitim programının sporda kaygı ve akıldışı performans inançları üzerine etkisi (Doktora Tezi). Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
  • Türkçapar, M.H. (2007). Bilişsel Terapide temel ilkeler ve uygulamalar. Ankara: HYB. Uygur, S. S. (2018). Lise öğrencilerinde problem çözme becerilerinin akılcı olmayan inanç düzeyi ve karar verme stillerine göre yordanması. Elektronik Sosyal Bilimleri Dergisi, 67 (17), 1014-1026.
  • Uysal Cantürk, P. ve Tangül, B. C. (2022). Üniversite öğrencilerinin romantik ilişkilere yönelik akılcı olmayan inançlarının bilişsel esneklik düzeyleri açısından incelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (43), 55-67. doi: 10.46928/iticusbe.922918
  • Uzun, K., Gönültaş, O. ve Akın, M.S. (2020). Ergenlerin aleksitimi düzeylerinin yordayıcıları olarak belirsizliğe tahammülsüzlük ve akılcı olmayan inançlar. Humanistic Perspective, 2 (2).
  • Uzun, K. and Öztürk Gübeş, N. (2021). Relationships between adolescents’ irrational beliefs, personality characteristics and stress coping. Kastamonu Education Journal, 29 (5), 924-940. doi: 10.24106/kefdergi.790045.
  • Ünlü, M. (2020). ADDT odaklı grupla psikolojik danışmanın 8. sınıf öğrencilerinin sosyal beceri düzeylerine etkisi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (2), 18-29.
  • Vernon, A. (2004). Rational Emotive Education. Romanian Journal of Cognitive and Behavioral Psychoterapies, 4 (1), 23-25.
  • Yıkılmaz, M. (2009). Akılcı duygusal eğitim programının lise öğrencilerinin akılcı olmayan inançları ve problem çözme beceri algıları üzerine etkisi (Yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
  • Yıkılmaz, M. ve Hamamcı, Z. (2011). Akılcı duygusal eğitim programının lise öğrencilerinin akılcı olmayan inançları ve algılanan problem çözme becerileri üzerine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (35), 54-65.
  • Yıldırım, E. ve Aktan, D. (2022). İrrasyonel inanışlar ve sosyal görünüş kaygısının duygusal yeme üzerindeki yordayıcı rolü. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 8 (1), 23-40.
  • Yıldız, Y. (2020). ‘Amerikan Güzeli’ filminin akılcı duygusal davranışçı terapi ve bilişsel terapi’nin bazı kavram ve görüşleri açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (1), 219-232.
  • Yılmaz, N. ve Bedel, A. (2021). Lise öğrencilerinin mesleki kararsızlıklarını açıklamada kariyer denetim odağı ile meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançların rolü. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17 (34), 1023-1046.
  • Ziegler, D. J. (2003). The concept of psychological health in rational emotive behavior therapy. Journal of Rational Emotive and Cognitive-Behavior Therapy, 21 (1), 21-36.
  • Wilde, J. (1994). The effects of the let’s get rational board game on rational thinking, depression and self-acceptance in adolescents. Journal of Rational Emotive and Cognitive-Behavior Therapy, 12 (3), 189-196.

A Review of Rational Emotive Behavior Therapy-Focused Studies Between 2010-2022

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 29, 712 - 736, 28.12.2023
https://doi.org/10.38155/ksbd.1286175

Öz

The aim of this study is to compile research articles based on Rational Emotive Behavior Therapy (REBT) conducted in Turkey between 2010 and 2022 and to draw thematic inferences. This is a content analysis study, which consists of examination of studies using REBT for students and adults. In the study, thematic inference was made using the criteria of the year of the article, study group, type of study, purpose of the study and findings. The articles were accessed through the Dergipark database and TR index. 'Rational Emotive Approach, Rational Emotive Education and Rational Emotive Education' were written in the search section and 50 articles were included in the study by selecting articles in the field of education using the smart sorting method. The criteria for the inclusion of the articles to be selected in the study were the use of REBT methods and techniques in the studies, free access to the article, being in the field of education, and the article being published between 2010-2022. The analysis showed that REBT-based studies were conducted more in the last five years with 38 studies. 9 of the studies were experimental, 1 was a qualitative case study, 1 review, 1 movie analysis and 38 were survey (quantitative) studies; 36 of the studies were conducted with students and 13 with adults. When the findings were examined, we found that irrational beliefs were effective in the lives of individuals at many points from their effects on emotional states such as depression, anxiety, stress to the choice of profession, but that REBT-oriented training programs were also very effective in reducing irrational beliefs.

Kaynakça

  • Altun, E. (2006). Akılcı duygusal temelli güvengenlik eğitiminin ilköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin akılcı olmayan inanç ve güvengenlik düzeylerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Artıran, M. (2019). Ergenlerde olumlu ve olumsuz duygulanım yordanmasında temel psikolojik ihtiyaçlar irrasyonel inanışların rolü. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 79-85.
  • Aydın, Y.E., Buğa, A. (2020). Özel yetenekli çocukların ebeveynlerinin akılcı olmayan inançları ve ebeveyn yetkinliklerinin incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15 (22). doi: 10.26466/opus.640449
  • Bacanlı, F. (2012). Kariyer karar verme güçlükleri ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançların ilişkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 86-95.
  • Balkıs, M. (2015). Erteleme eğilimi, akademik başarı ve akademik doyum ilişkisinde akılcı inançların farklılaştırıcı rolü. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 48 (1), 87-107.
  • Baykal, F., Çivitci, A. (2021). Akılcı Duygusal eğitimin yatılı ve yatılı olmayan ortaokul öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma düzeylerine etkisi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi 12 (2), 36-54. doi: 10.19160/e-ijer.883330.
  • Baytemir, K. (2019). Ebeveyn sınav kaygısının yordayıcısı olarak mükemmeliyetçilik, akılcı olmayan inançlar, sosyal onay ihtiyacı ve cinsiyet. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (1), 161-178.
  • Cansız, Aktaş, M. (2015). Nitel veri toplama araçları. M. Metin (Ed.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 337–371). Ankara: Pegem Akademi.
  • Corey, G. (2001). Theory and practice of counseling and psychotherapy. Pasific Grove, CA: Brooks /Cole
  • Corey, G. (2005). Psikolojik panışma, psikoterapi kuram ve uygulamaları. (Tuncay Ergene, Çev.). Ankara: Mentis Yayıncılık.
  • Çapri, B., Gökçakan, Z. (2008). Akılcı duygusal davranış terapisi (ADDT)’ne dayanan grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinin problem çözme becerisi algılarına etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 135-154.
  • Çekiç, A., Murat, M. (2011). Grupla psikolojik danışmanın ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin öfke ile başa çıkabilme becerilerine etkisi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 41-58.
  • Çekiç, A. (2015). Akılcı duygusal aile eğitim programının anne babaların akılcı olmayan inançları ve anne babalık stresleri üzerine etkisi (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
  • Çekiç, A., Kay, İ. ve Buğa, A. (2019). Anne babaların akılcı olmayan inançları ile yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27 (2). doi: 10.24106/kefdergi.2594
  • Çekiç, A., Buğa, A., Kul, A. ve Şap, G. (2019). Akılcı duygusal davranışçı terapiye dayalı psiko-eğitim programının ilkokul öğrencilerinin saldırganlık düzeylerine etkisi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19 (1), 103-113.
  • Çekiç, A., Altuntaş, Ç. (2020). Aile eğitim programının annelerin ebeveynlik davranışlarına ve çocuklarında gözlenen davranış problemlerine etkisi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16 (31).
  • Çivitci, A. (2003). Akılcı Duygusal eğitimin ilköğretim öğrencilerinin mantıkdışı inanç, sürekli kaygı ve mantıklı karar verme düzeylerine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Çivitci, A., Topbaşoğlu, T. (2015). Akılcı Duygusal eğitimin ortaokul öğrencilerinin yaşam doyumları üzerindeki etkisi. Ege Eğitim Dergisi, 1 (16), 13-29.
  • DiGiuseppe, R. A., Doyle, K. A., Dryden, W. & Backx, W. (2013). A practitioner's guide to rationalemotive behavior therapy. New York, NY: Oxford University Press.
  • Dryden, W., David, D. ve Ellis, A. (2010). Rational emotive behavior therapy. K. S. Dobson (Ed.), Handbook of cognitive behavior therapy (3. b.) içinde (s. 321–324). Boston, MA: Springer.
  • Ellis, A. (1984). Expanding the ABCs of RET. Journal of Rational Emotive Therapy, 2 (2), 20–24.
  • Ellis, A., DiGiuseppe, R. (1993). Are Inappropriate or Dysfunctional Feelings In Rational-Emotive Therapy Qualitative or Quantitative?. Cognitive Therapy and Research, 17 (5): 471-477.
  • Ellis, A., Moseley, S. ve Wolfe, J. L. (1966). How to raise an emotionally healhy child. Melvin powers willshire book company. Hollywood.
  • Demir, Y., Kumcağız; H. (2019). Investigation of ırrational beliefs according to some variables in adults. Ondokuz Mayıs University Journal of Education Faculty, 38 (2), 67-76. DOI: 10.7822/omuefd.600231.
  • Deniz, M. E. (2008). Psikoterapide Akılcı Duygusal Yaklaşım. Ali Murat Sünbül (Ed.), Eğitime Yeni Bakışlar. Eğitim Akademi Yayınevi.
  • DiGiuseppe, R., Bernard, M.E. (1990). The application of Rational-Emotive theory and therapy to school-aged children. School Psycology Rewiew, 19 (3), 268-286.
  • Dilmaç, B. ve Yücesoy, Ö. (2019). Üniversite öğrencilerinin sahip olduğu değerler akılcı olmayan inançlar ve sosyal görünüş kaygısı arasındaki yordayıcı ilişkiler. Uluslararası Toplum araştırmaları Dergisi, 11 (18), 1684-1708.
  • Dryden, W. ve Ellis A. (2001). Rational Emotive Behavior Therapy. Handbook of Cognitive-Behavioral Therapies. Dobson, K. S. (Ed.). New York: The Guilford Press.
  • Doğan, S. (1995). Akılcı Duygusal Terapi: Kuramsal bir inceleme. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(6), 29-36.
  • Dryden, W. (2019). The distinctive features of rational emotive behavior therapy. M. E. Bernard & W. Dryden (Ed.), Advances in REBT: Theory, practice, research, measurement, prevention and promotion içinde (s. 23–46). Cham, Switzerland: Springer.
  • Dursuneli, Y. ve Çakmak Tolan, Ö. (2022). Üniversite öğrencilerinde romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlar ile büyüklenmeci ve kırılgan narsizm ve bilişsel esneklik arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Ekev Akademi Dergisi, 89, 229-258.
  • Ellis, A. (1993). Reflection on rational-emotive therapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 61 (2), 199-201.
  • Erarslan, Çapan, B. ve Korkut, Owen, F. (2018). Ortaöğretim öğrencilerinin meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan düşünceleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 360-386.
  • Er, E. ve Kutlu, M. (2020). Akılcı Duygusal Davranışçı yaklaşımına dayalı özgüven geliştirme programının 7. sınıf öğrencilerinin özgüven düzeylerine etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7 (13), 41-53.
  • Erdem, S. ve Denizli, S. (2022). Psikolojik doğum sırası, toplumsal ilgi ve akılcı olmayan inançların bilişsel duygu düzenleme ile ilişkisinin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 53, 17-47.
  • Erdoğan. Ö. (2019). Akılcı olmayan evlilik beklentilerinin gelişiminde televizyon dizilerinin etkisi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 47, 79-97.
  • Eren, N., Atalan, Ergin, N. ve Tatlı, C. (2020). Yetişkinlerde öznel iyi oluş düzeyini artırmaya yönelik hazırlanan yaratıcı drama temelli eğitim programının etkililiğinin sınanması. Yaratıcı Drama Dergisi, 15 (1), 19-34.
  • Gonzales, J. E., Nelson, J.R., Gutkin, T. B., Saunders, A., Galloway, A. ve Shwery, C.S. (2004). Rational emotive with children and adolescents: a meta analysis. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 12 (4), 222-229. Gökçakan, Z. (2008). Akılcı duygusal davranış terapisine dayalı grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinin yetkinlik inançlarını yükseltmedeki etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (2), 191-204.
  • Göller, L. (2010). Ergenlerin akılcı olmayan inançları ile depresyon-umutsuzluk düzeyleri ve algıladıkları akademik başarıları arasındaki ilişkiler (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
  • Güven, M. ve Aslan, A.M. (2018). Psikolojik danışma ve rehberlik alanındaki Türkiye’deki bilimsel dergilerde yayınlanan makaleler üzerine bir inceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (55), 593-604.
  • Hamamcı, Z and Bağcı, C . (2017). Analyzing the relationship between parent’s irrational beliefs and their children’s behavioral problems and family function. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16 (3), 733-740. DOI: 10.21547/jss.292722
  • Kabadayı, F. ve Güven, M. (2022). Akılcı duygusal davranış terapisine dayalı müdahale çalışmalarının incelenmesi: Sistematik bir derleme. TEBD, 20 (2), 517-540. https://doi.org/10.37217/tebd.1052844
  • Kabasakal E. (2019). Okul çağı çocuklarında pozitif ruh sağlığını geliştirmeye yönelik psiko eğitim önerisi: Rasyonel duygucu davranışçı eğitim. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 22 (4):291-296. DOI: 10.17049/ataunihem.452832
  • Kağan, M. (2020). Akılcı Duygusal Davranışsal yaklaşıma dayalı akademik erteleme davranışını önleme programının etkililiğinin değerlendirilmesi. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 38-59.
  • Karabacak, A. ve Çiftçi, M. (2016). Üniversite öğrencilerinin evliliğe ilişkin tutumları ile romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Psikoloji Çalışmaları, 36 (2), 25-43.
  • Karademir, Ç., ve Şahan, B. (2021). Türkiye'de Covid-19 pandemisinin psikososyal etkileri ve akılcı duygusal davranışçı terapinin ABC modeli çerçevesinde incelenmesi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4 (2), 416-439. http://doi.org/10.33400/kuje.951888.
  • Karlukaç, İ. ve Ulaş, Kılıç, Ö. (2021). Üniversite öğrencilerinin akılcı olmayan inançları ile depresyon, kaygı, umutsuzluk ve stres düzeyleri. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 1 (2).
  • Kaya, İ. and Hamamcı, Z. (2013). Parent irrational beliefs scale: Reliability and validity on parents with secondary schools children. Journal of Theory and Practice in Education, 9 (4), 408-420.
  • Kaya, D. (2018). Yedinci sınıf öğrencilerinin matematiğe yönelik akılcı olmayan inanç düzeylerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (1), 193-216.
  • Keser, G. ve Traş, Z. (2019). ‘Üniversite öğrencilerinin akılcı olmayan inanç empatik eğilim ve duygusal zeka düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi’. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (3): 2360-2380.
  • Kılıç, D. ve Tunç, E. (2022). Genç yetişkinlerde akılcı olmayan inanç ile öz anlayış arasındaki ilişkide affetmenin aracı rolü. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16, 6244-6270.
  • Kılıçarslan, S. ve Atıcı, M. (2010). İlköğretim 7. ve 8. Sınıf öğrencilerinin akılcı olmayan inançları ile saldırganlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (3), 113-130.
  • Kılıçarslan, İ. ve Can, F. Y. (2021). Genç yetişkinlerde romantik ilişkide akılcı olmayan inançlar, stresle başa çıkma tarzları ve erken dönem uyumsuz şemalar arasındaki ilişkinin incelenmesi. IJEASS, 4 (2), 118-141.
  • Kızıldağ, Şahin, S. ve Yerlikaya, İ. (2020). Yakın İlişkilerde Duygusal Kıskançlık: Akılcı Olmayan İnançlar ve Sosyal Yetkinlik Beklentisi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (2), 194-204.
  • Kodan, S. (2013). Üniversite öğrencilerinde umutsuzluk ve akılcı olmayan inanışlar arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (2), 175-190.
  • Köroğlu, E. (2008). Düşünsel duygulanımcı davranış terapisi. Ankara: HYB.
  • Kudu, Arıcan, A. ve Sayal, B. (2020). Psikolojik problemi olan ve olmayan çocukların anne babalarının akılcı olmayan inançları ve duygusal şemalarının karşılaştırılması. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 3 (5), 175-193.
  • Kurt, A.A. ve Gündüz, B. (2020). Genç yetişkinlerde akılcı olmayan romantik ilişki inançları bilişsel esneklik ve benliğin ayrımlaşması ilişkisinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49 (1), 28-44.
  • Kuzgun, Y. (2008). Psikolojik Danışma ve Rehberlik. Ankara: ÖSYM Yayınları.
  • Nar, Ö. H., Topkaya, N. ve Şahin, E. (2022). Romantik ilişki yaşayan bireylerde ilişki doyumunun yordayıcıları: İlişkiye özgü akılcı olmayan inançlar ve bilişsel esneklik. Aile Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, (1),1-28.
  • Oğurlu, U. (2006). Düşünsel duygulanımcı davranış terapisi (DDDT) odaklı grupla psikolojik danışmanın ergenlerdeki benlik saygısı düzeyine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
  • Ortakale, M.Y. (2008). Akılcı Davranış eğitimi. (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
  • Pala Akbaba, T. ve Erol, D.(2019). Üniversite öğrencilerinde romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlar ile mutluluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Dil, Eğitim ve Sosyal Bilimlerde Güncel Yaklaşımlar Dergisi (CALESS), 1 (1), 32-44.
  • Peker, A., Kartol, A. ve Demir, M. (2015). Ergenlerde akılcı olmayan inançlar ile karar verme stilleri arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. EKEV Akademi Dergisi, 63, 1-14.
  • Sarı, T., Owen, F.K. (2016). Romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançların ve bağlanma boyutlarının ilişki doyumu üzerindeki yordayıcı rolünün incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 204-216.
  • Şahin, E. (2018). Akılcı Duygusal Davranışçı yaklaşıma dayalı bir psikoeğitim programının ergenlerin benlik algısına etkisi (Doktora Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
  • Şenol, A., Albayrak, İ. ve Uluman Mert M. (2022). Flört şiddeti tutumlarının belirli değişkenler ve romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlara göre incelenmesi. JRES, 9 (1), 113-131. https://doi.org/10.51725/etad.1028491.
  • Tagay, Ö., Çalışandemir, F. ve Ünüvar, P. (2018). Genç yetişkinlerin algılanan stres düzeyleri ile akılcı olmayan inançları ve benlik saygıları arasındaki ilişki. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 7, 167-175.
  • Toy, A. B. (2021). Akılcı Duygusal Davranışçı yaklaşım temelli psikoeğitim programının sporda kaygı ve akıldışı performans inançları üzerine etkisi (Doktora Tezi). Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
  • Türkçapar, M.H. (2007). Bilişsel Terapide temel ilkeler ve uygulamalar. Ankara: HYB. Uygur, S. S. (2018). Lise öğrencilerinde problem çözme becerilerinin akılcı olmayan inanç düzeyi ve karar verme stillerine göre yordanması. Elektronik Sosyal Bilimleri Dergisi, 67 (17), 1014-1026.
  • Uysal Cantürk, P. ve Tangül, B. C. (2022). Üniversite öğrencilerinin romantik ilişkilere yönelik akılcı olmayan inançlarının bilişsel esneklik düzeyleri açısından incelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (43), 55-67. doi: 10.46928/iticusbe.922918
  • Uzun, K., Gönültaş, O. ve Akın, M.S. (2020). Ergenlerin aleksitimi düzeylerinin yordayıcıları olarak belirsizliğe tahammülsüzlük ve akılcı olmayan inançlar. Humanistic Perspective, 2 (2).
  • Uzun, K. and Öztürk Gübeş, N. (2021). Relationships between adolescents’ irrational beliefs, personality characteristics and stress coping. Kastamonu Education Journal, 29 (5), 924-940. doi: 10.24106/kefdergi.790045.
  • Ünlü, M. (2020). ADDT odaklı grupla psikolojik danışmanın 8. sınıf öğrencilerinin sosyal beceri düzeylerine etkisi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (2), 18-29.
  • Vernon, A. (2004). Rational Emotive Education. Romanian Journal of Cognitive and Behavioral Psychoterapies, 4 (1), 23-25.
  • Yıkılmaz, M. (2009). Akılcı duygusal eğitim programının lise öğrencilerinin akılcı olmayan inançları ve problem çözme beceri algıları üzerine etkisi (Yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
  • Yıkılmaz, M. ve Hamamcı, Z. (2011). Akılcı duygusal eğitim programının lise öğrencilerinin akılcı olmayan inançları ve algılanan problem çözme becerileri üzerine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (35), 54-65.
  • Yıldırım, E. ve Aktan, D. (2022). İrrasyonel inanışlar ve sosyal görünüş kaygısının duygusal yeme üzerindeki yordayıcı rolü. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 8 (1), 23-40.
  • Yıldız, Y. (2020). ‘Amerikan Güzeli’ filminin akılcı duygusal davranışçı terapi ve bilişsel terapi’nin bazı kavram ve görüşleri açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (1), 219-232.
  • Yılmaz, N. ve Bedel, A. (2021). Lise öğrencilerinin mesleki kararsızlıklarını açıklamada kariyer denetim odağı ile meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançların rolü. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17 (34), 1023-1046.
  • Ziegler, D. J. (2003). The concept of psychological health in rational emotive behavior therapy. Journal of Rational Emotive and Cognitive-Behavior Therapy, 21 (1), 21-36.
  • Wilde, J. (1994). The effects of the let’s get rational board game on rational thinking, depression and self-acceptance in adolescents. Journal of Rational Emotive and Cognitive-Behavior Therapy, 12 (3), 189-196.
Toplam 82 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık (Diğer)
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Melih Burak Özdemir 0000-0001-7016-0745

Yayımlanma Tarihi 28 Aralık 2023
Gönderilme Tarihi 20 Nisan 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023 Cilt: 15 Sayı: 29

Kaynak Göster

APA Özdemir, M. B. (2023). 2010-2022 Yılları Arasında Yapılmış Akılcı Duygusal Davranış Terapi Odaklı Çalışmaların İncelemesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 15(29), 712-736. https://doi.org/10.38155/ksbd.1286175