İLK DÖNEM İSLÂM TOPLUMUNDA SİYASÎ ALGI DEĞİŞİMİ ÜZERİNE

Yıl 2013, Sayı: 21, 1 - 28, 03.06.2013

Şaban Öz

Öz

Bu makalenin konusu; ilk dönem İslâm toplumunun siyasî

kabullerindeki değişimler, bu değişimlerin muhtemel nedenleri

ve sonuçlarıdır. İlk İslâm toplumu, başlangıçta karşılaştığı

idarî veya askerî sorunları kendi iç dinamikleri sayesinde en az

hasarla atlatmayı başarmıştır. Ancak zamanla biriken sorunlar,

toplumun kendi içinde bölünmesine neden olmuş, bu bölünme de

kanlı iç savaşları beraberinde getirmiştir. Ridde Savaşları, fetih

organizasyonu, ganimet ve ganimetin getirdiği ekonomik zenginlik,

sahabenin kendi kendisini tasfiye etmesi, hilâfetin saltanata

dönüşmesi gibi hususlar, ilk İslâm toplumunun elli-altmış yıllık

bir zaman zarfında yaşadıklarıdır. Hiç şüphesiz bütün bu hâdiselerin

dinî, fikrî, içtimaî ve siyasî boyutta birçok kalıcı sonuçları

olmuştur. Bugünkü İslâm toplumlarında karşılaşılan yönetimin

belirlenmesi, şekli, yapısı, içeriği gibi birçok siyasî sorunun temelinde

de o dönemde yaşananların olduğunu düşündüğümüzde

konunun önemi bir kat daha artmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslâm toplumu, Siyaset, Hilâfet, Haricîler, Emevîler, Hulefâ-i Râşidîn

Kaynakça

• Akbulut, Ahmet, Sahabe Devri Siyasi Hadiselerin Kelami Problemlere Etkileri, Birleşik Yay., İstanbul 1992.
• Apak, Adem, Hz. Osman Dönemi Devlet Siyaseti, İnsan Yay., İstanbul 2003.
• --------, Asabiyet ve Erken Dönem İslâm Siyasî Tarihinde- ki Etkileri, Düşünce Kitabevi, İstanbul 2004.
• Aycan, İrfan, Saltanata Giden Yolda Muaviye b. Ebî Süfyân, Fecr Yay., Ankara 1990.
• Câbirî, Muhammed Âbid, İslâm’da Siyasal Akıl, çev: Vec- di Akyüz, Kitabevi Yay., İstanbul 1997.
• Cemaleddin, Seyyid Abdullah, İslam’da İdare ve Siyaset, çev: A. Kadir Kabakçı-Erol Bayraktar, Kayıhan Yay., II. Bsk., İstanbul 1995.
• Demircan, Adnan, Hâricîler’in Siyâsî Faaliyetleri, Beyan Yay., İstanbul 1996.
• Durî, Abdulaziz, İlk Dönem İslam Tarihi -Bir Önsöz-, çev: Hayrettin Yücesoy, Endülüs Yay., İstanbul 1991.
• Galbraith, John Kenneth, İktidarın Anatomisi, çev: Ra- mazan Dikmen, Hece Yay., Ankara 2004.
• Hatipoğlu, Mehmed Said, Hilafetin Kureyşliliği -İslam’da İlk Siyasi Kavmiyetçilik-, Kitâbiyât Yay., Ankara 2005.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed (230/845), et- Tabakâtu’l-Kübrâ, I-IX, tkd: İhsân Abbâs, Dâru Sâdır, Beyrut tz.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed (630/1232), el-Kâmil fi’t-Târîh, I-XII, Dâru Sâdır, Beyrut 1982.
• Kallek, Cengiz, Asr-ı Saâdet’te Yönetim-Piyasa İlişkisi, İz Yay., İstanbul 1997.
• Lewis, Bernard, Tarihte Araplar, çev: Hakkı Dursun Yıl- dız, Anka Yay., II. Bsk., İstanbul 2000.
• Mesûdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Hüseyin (346/957), Murûcu’z- Zeheb ve Meâdinu’l-Cevher, I-IV, thk: Muhammed Muhyiddîn 1393/1973. V. bsk., Riyad
• Mustafa, Nevin Abdülhâlık, İslâm Düşüncesinde Muhale- fet, çev: Vecdi Akyüz, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2001.
• Öz, Şaban, Sahabe Sonrası İktidar Mücadelesi, Ankara Okulu Yay., Ankara 2011.
• --------, “Kabileden Ümmete Müslüman Arap Ulusunun Doğuşunda Alt Yapı Hazırlıkları”, İSTEM, X/19, (2012), 33-55.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr (310/922), Târihu’l-Ümem ve’l-Mülûk, I-VI, Beyrut 1988.