Münzirî’nin (v. 656/1258) Hadis Aldığı Kadın Hocaları Hakkında Bir Değerlendirme (et-Tekmile Özelinde)

Yıl 2017, Sayı: 29, 193 - 225, 22.06.2017

Rabia Kurt

Öz

İslâm
ilim tarihinde hadis sahasında önemli yer üstlenen kadınların ilmî faaliyetleri
yeterli ölçüde dikkate alınmamıştır. Hâlbuki pek çok meşhur muhaddisin
yetişmesinde ve ilmî birikiminin oluşmasında onlarca kadın râvinin de katkı
sağladığı inkâr edilmez bir gerçektir. Her ne kadar bazı âlimler kadın
hocalarını ön plana çıkarıp, onlardan bahsettikleri müstakil eserler telif
etmişlerse de, çoğu kadın âlim tarihte âdeta meçhul kalmış ve sonraki
nesillerden araştırmacıların dikkatinden kaçmıştır. Bu çalışmada, kendi
döneminin meşhur hadis âlimlerinden, İskenderiye, Harran, Ruha, Gazze, Dımaşk,
Kudüs gibi merkezlere ilmî seyahatlerde bulunan Ebû Muhammed Zekiyyüddîn
Abdülazîm b. Abdülkavî el-Münzirî’nin (v. 656/1258) gerek sema‘ gerekse icazet
yoluyla ders aldığı kadın hocaları tespit edilerek tanıtılmaya ve Münzirî
özelinde pek çok önemli şahşiyetin yetişmesinde kadınların üstlendiği role
dikkat çekilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Muhaddis, Sema‘, icazet

Kaynakça

• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Hadisevi, İstanbul, 2006.
• Aydınlı, Abdullah,, ‘Amre bt. Abdurrahman’, DİA, 1991
• Bolelli, Nusrettin, Kadınların Hadis İlmindeki Yeri, MÜİFV Yayınları, İstanbul, 1998.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmaîl, Sahîhu’l-Buhârî (neşr. Mektebetu Dâri’s-Selâm), Riyâd, 1419/1999
• Çakan, İsmail Lütfi, Hadis Edebiyatı, İFAV Yay., İstanbul, 2011
• Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman, es-Sünen (neşr. Mustafa Dîb el-Buğâ), I-II, Dımaşk, 1328/2007
• Dümeynî, Misfir b. Gurmullah, Hadiste Metin Tenkidi Metodları, (çev. İlyas Çelebi, Adil Bebek, Ahmet Yücel), Kitabevi, İs-tanbul, 1997.
• Ebû Şâme, Abdurrahman b. İsmail el-Makdisî, ez-Zeyl ala’r-Ravzateyn-Terâcimu ricâli’l-karneyn es-sâdis ve’s-sâbi‘ (neşr. İzzet Attâr el-Hüseynî), Beyrut, 1974.
• Eren, Mehmet, Hadis İlminde Rical Bilgisi ve Kaynakları, İSAM Ya-yınları, İstanbul, 2012.
• Eren, Mehmet, “Kadınların Hadis İlmine Katkıları”, AÜİFD, XLIV, s.1, 2003.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Târîhu Bağdât (neşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf), I-XVII, Beyrut, 2001/1422.
• İbn Hallikân, Ahmed b. Muhammed el-İrbilî, Vefeyâtü’l-a‘yân ve enbâü ebnâi’z-zamân, (neşr. İhsân Abbâs), I-VIII, Beyrut, 1398/1978
• İbn Nukta, Ebû Bekr Muhammed b. Abdülğanî, et-Takyîd li ma‘rifeti ruvâti’s-sünen ve’l-mesânîd (neşr. Ebû İdrîs Şerîf b. Sâlih), Beyrut, 1435/2014.
• İbn Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Yûsuf el-Atabekî, en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kâhire (neşr. Muhammed Hüseyin Şemsüddîn) , I-XVI, Beyrut, 1992.
• İbnü’l-‘İmâd, Abdülhay b. Ahmed, Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, (neşr. Abdülkâdir el-Arnavut ve dğr.), I-X, Beyrut, 1406/1986.
• İbnü’l-Buhârî, Ali b. Ahmed el-Makdisî, Meşyahatü İbni’l-Buhârî (neşr. Avaz Itkî), Mekke, 1419/1999.
• İbnü’l-Hâc, Muhammed b. Muhammed el-Abderî, el-Medhal, I-VI, Kahire, 1401/1981
• İbnü’s-Sâbûnî, Muhammed b. Ali b. Mahmûd, Tekmiletü İkmâli’l-İkmâl (neşr. Mustafa Cevâd), Bağdâd, 1377/1957
• Kandemir, Yaşar, ‘Münzirî’, DİA, XXXII,
• el-Mehâmilî, Hüseyin b. İsmail, Emâlî el-Mehâmilî, (nşr. İbrahim İbrahim el-Kaysî), el-Mektebetü’l-İslamiyye, Ammân, 1412/1991.
• Meşhûr b. Hasan, ‘İnâyetü’n-nisâ’, Suudi Arabistan, 1414/1994
• el-Muhallis, Ebû Tahir Muhammed b. Abdurrahman, el-Muhallisiyyât, (nşr. Nebîl Sa ‘duddîn Cerrâr), Dâru’n Nevâdir, Beyrut, 1429/2008.
• es-Sem‘ânî, Abdülkerim b. Muhammed, et-Tahbîr fi’l-Mu‘cemi’l-kebîr (nşr. Münîre Nâcî), I-II, Bağdât, 1395/1975
• Münzirî, Abdülazîm b. Abdülkavî, et-Tekmile li-Vefeyât’in-nakale (neşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf), I-IV, Beyrut, 1405/1984.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim (neşr. Dâru Kurtuba), Beyrut, 1430/2009
• Özafşar, M. Emin, Hadis Kültür Yazıları, Ankara, 2015.
• Özcan, Hayriye Betül, “Memlüklüler Döneminde Hanımlar ve Se-havi’nin Hanım Hocaları”, IV. TLÇK Bildiriler Kitabı, Kütah-ya, 2015, s. 34-38
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebû Bekr, Tedrîbu’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî (neşr. Bedî‘ es-Seyyid el-Lehhâm), I-II, Dımaşk, 1426/2005
• Şühde el-Kâtibe, Şühde bt. Ahmed b. Ferec, el-Umde mine’l-fevâid ve’l-âsâri’s-sıhâh ve’l-ğarâib fî Meşyahati Şühde (nşr. Rıfat Fevzî Abdülmuttalib), Kahire 1415/ 1994.
• Takıyyüddîn el-Fâsî, Muhammed b. Ahmed, Zeylü’t-Takyîd li ma‘rifeti ruvâti’s-sünen ve’l-mesânîd (neşr. Muhammed Sâlih b. Abdülazîz), I-III, Mekke, 1418/1997
• Tekineş, Ayhan, ‘Şuhde el-Katibe’, DİA, 2010
• Yılmaz, Muhammet, Kadın Hadisçiler, Araştırma yayınları, Ankara, 2008
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman, Târîhu'l-İslâm ve ve-feyâü’l-meşâhîri ve’l-A‘lâm (neşr. Ömer Abdüsselâm Tedmurî), I-LIII, Beyrut, 1410/1990.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman, el-‘İber fî haberi men ğaber, (neşr. Muhammed Saîd b. Besyûnî Zağlûl), I-IV, Beyrut, 1405/1985.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru A‘lâmi’n-nübelâ (neşr. Şuayb el-Arnavut ve dğr.), I-XXV, Beyrut 1410/1990.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman, Mu‘cemu’ş-şuyûh (nşr. Rûhiyye Abdurrahman), Beyrût, 1410/1990