Türk Şiirinde Destansı Sevdalar ve “Monna Rosa” - I -

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 3, 1297 - 1304, 31.12.2023

Mehmet Fetih Yanardağ Azize Bati

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1359551

Öz

Kâinatın ve insanın yaradılışıyla beraber var olan fakat sırrı ilk insandan bu güne kadar çözülemeyen “aşk” insan ruhunun besleyen en ulvi muhabbet kaynağı olarak pek çok anlatının, şiirin ana malzemesi olmuştur. Varlık âleminde kimi zaman bir kadın suretinde kimi zaman da bir dağın eteğinde kuytuda açılmış olan bir çiçekte can bulan “aşk” asırlar boyunca edebiyat sahasında geleneksel halk hikâyelerinin ve pek çok şiirin içinde farklı şekillerde filizlenip ifade edilmiştir. Aşk birçok şair tarafından Türk şiirinin en canlı temi olarak yıllarca işlenmiş ve birçok şiire farklı imgelerle konu olmuştur. Klasik Türk Edebiyatında “aşk” insanın içindeki gerçek hakikati bulma çabası olarak karşımıza çıkarken Halk Edebiyatında efsanevi özelliklerle anlatıların ana malzemesi olarak görülür. Tanzimat’la birlikte Türk edebiyatının yönünü batıya çevirmesiyle Osmanlı toplumunda İslam kültürü ve geleneğinden kopuşlar yaşanmaya başlanır. Cumhuriyet döneminde ise şiirin muhtevası ve formunda bu değişimin etkileri daha net bir şekilde görülmeye başlanır. Şairlerin yeni arayışları bir taraftan modern şiir kavramını doğururken bir taraftan da 20. yüzyılda geleneğin izlerinin görüldüğü şiirlerin yapı ve muhtevasında farklı oluşumlar meydana getirmiştir.
Bu çalışmanın birinci metninde Türk edebiyatında pek çok şaire ilham kaynağı olan ve birçok şiirin konusu olarak görülen “aşk” temi incelenmiştir. Divan şiirinde aşkın tezahürü, Halk edebiyatındaki anlatılarda “aşk” ve kadın ile aşkın bağlantısı ele alınmıştır. Çalışmanın ikinci metninde ise Modern Türk Edebiyatında ve Monna Rosa şiirinde aşkın geleneksel izleri irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Aşk, Gelenek, Modern, Monna Rosa

Kaynakça

• Alıcı, Lütfi, (2008), Klasik Türk şiirinde muhabbet kanunları, Türk Kültürü İncelme Dergisi 19, 119-142.
• Artun, Erman, (2011), Türk halk edebiyatına giriş, Karahan Yayınları.
• Dağlı, Hacı, (2018), Âşık edebiyatında “bade içme” motifi ve şamanizmdeki benzerliği, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(12), 898-908.
• Diclehan, Şakir, (2018), Sanat ve edebiyat dünyasında Sezai Karakoç, Dicle Yayınları.
• Erşahin, İbrahim, (2011), Halk kültürü ve edebiyatı sözlüğü, Ötüken Yayınları.
• Kadri, Hüseyin Kâzım, (1945), Türk lügati, TDK Yayınları.
• Kayabaşı, Bekir, (2014), Aşkın ikinci yüzü: Hüsn, Leyla ve Züleyha’nın aşkı, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 2, 32-42.
• Kazmaz, Süleyman, (1985), Türk edebiyatında rüya ve aşk badesi motifi, Erdem Dergisi, 1(1), 199-208.
• Kola, Fatma, (2016), Aşka dair bazı tasavvurlar (15.yüzyıl divanlarındaki aşk redifli gazellerden hareketle), Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 2(2), 1-28.
• Kutsan, Selim, (1988), Leyla ile Mecnun, Akabe Yayınları.
• Kutsi, Tahir, (1975), Türk halk şiiri (Antoloji), Toker Yayınları.
• Pala, İskender, (1989), Ansiklopedik Dîvân şiiri sözlüğü, Akçağ Yayınları.
• Sami, Şemseddin, (2015), Kâmûs-ı Türkî, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Şentürk, Ahmet Attila, (1999), Osmanlı şiiri antolojisi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Uludağ, Süleyman, (1991), Aşk, TDVİA, TDV Yayınları.
• Uludağ, Süleyman, (1991), Tasavvuf terimleri sözlüğü, Marifet Yayınları.