Mahmut Bin Şeyh Fahreddin’in Şükür-nâme Adlı Eserindeki Dinî Terimler

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 3, 1281 - 1296, 31.12.2023

Osman Türk

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1359660

Öz

Şükür-nâme Eski Anadolu Türkçesi döneminde Mahmud bin Şeyh Fahreddin tarafından Arapçadan Türkçeye çevrilmiş risale kitabıdır. Eser 7 ana bölümden oluşmakta olup her bölümde birbirinden farklı konular ele alınarak mensur biçimde yazılmıştır. Ele alınan bu konular örnek ayetlerle ve hadislerle desteklenmiştir. Eser dinî konular üzerine kurulmuş olmakla birlikte eserin ana konusu namazdır. Metin içerisinde namazın dışında farklı konulara da değinilmiştir. Eser her ne kadar dinî bir içeriğe sahip olsa da mütercim eserini tercüme ederken kullandığı dili o kadar saflaştırmıştır. İslamiyetin etkisiyle eserde Arapça ve Farsça kelimeler fazla gibi görense de aslında eserde Türkçe kelimelerin sayısı daha fazladır. Bu dönemde yazılmış diğer dinî içerikli eserlere göre Şükür-nâme bir ilmihal kitabı biçiminde yazıldığı için bu yönüyle diğer eserlerden ayrılmaktadır. Dinî bir eser olduğu için eserde dinî terimlerin fazlalığı söz konusudur. Bu çalışmada Mahmud bin Şeyh Fahreddin’in Sivas Ziya Bey Kütüphanesi’nde yazmalar 103 nolu nüshasında yer alan dinî terimler tespit edilmiş ve bu terimler çeşitli yönleriyle incelenmiştir. Terimler, kökenlerine göre değerlendirilmiş ve terimlerin sayıları belirlenmiştir. Eserde toplam 190 dinî terim bulunmaktadır. Bu terimlerden 18 tanesi Türkçe kökenlidir. 131 tanesi Arapça kökenli, 15 tanesi Farsça kökenli olup 26 tanesi de kelime grubu ve yapım eki almış kelimelerden oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şükür-nâme, Mahmud bin Şeyh Fahreddin, Eski Anadolu Türkçesi, Dinî Terimler.

Etik Beyan

Yok.

Destekleyen Kurum

Harran Üniversitesi

Teşekkür

Çlalışmalrınız için sizi ve ekbinizi kutlarım.

Kaynakça

• Adıgüzel. A. (2016), Râhatu’n-Nüfus'ta cinsel sağlık ile ilgili terimler. Türkish Studies, 11(4), 19-66. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.
• Adıgüzel. A. (2022). Bâh-nâme (cinsel sağlık) terimler sözlüğü. Hiperyayın.
• Ağzıtemiz, M. (2016). Şükür-nâme (inceleme-transkripsiyonlu metin-Türkiye Türkçesine aktarım-dizin-ekler dizini), [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Selçuk Üniversitesi.
• Ağzıtemiz, M. (2018). Mahmud bin şeyh Fahreddin’in Şükür-nâme adlı eseri, International Journal of Language Academy, 6(5), 113-121.
• Develi, H. (2008). Osmanlı Türkçesi kılavuzu 1-2. Kesit Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2010). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Aydın Kitabevi Yayınları.
• Dilçin, C. (2013). Yeni tarama sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Erginli, Z. (2006). Metinlerle tasavvuf terimleri sözlüğü. Kalem Yayınevi. Göztepe, Y. (2018). Sivas Ziya Bey kütüphanesinde bulunan yazma tasavvufî eserler. Akademiar Dergisi, 5, 13-46.
• Karadüz, A. (2009). Sözlük, sözcük anlamı ve öğrenme üzerine. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(4), 636-649.
• Karagöz, İ. vd. (2010). Dinî kavramlar sözlüğü. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özçam, Ç. & Deniz, S. (2022). Mu’înü’l-mürîd’de dinî terimler. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 8(4), 1094-1123.
• Şahin, H. (2006). Terimlerin Genel Dile Yansımasına Dair Bazı Gözlemler, Uludağ Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (I), 123-129.
• TDK, (2005). Türkçe sözlük (10. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk, O. & Koç, F. (2022). Kitâb-ı Güzîde’de geçen din ve inançla ilgili söz varlığı üzerine. Littera Turca, Littera
• Turca Journal of Turkish Language and Literature, 8(4), 1137-1148.
• Türk, O. & Koç, F. (2022). Kitâb-ı güzîde’de geçen ibadet adları üzerine. Mecmua-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 15-21.
• Vardar, B. (1998). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. ABC Kitabevi Yayınları.
• Yakar, H. İ. (2009). Polonya kütüphanelerinde bulunan Türkçe el yazmaları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 257-273.
• Yazar, S. (2014). Osmanlı döneminde fıkıh sahasında yapılmış Türkçe tercümeler. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 12(23), 49-166.
• Zöhre, A. (2015). Muhibbî dîvânı’nda dinî terim ve kavramlar. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 66-100.
• Zülfikar, H. (1991). Terim sorunları ve terim yapma yolları. Türk Dil Kurumu Yayınları.