Selâhaddîn-i Eyyûbî Türbesi Mimar Kemalettin’in Uygulamaya Geçmeyen Projesi

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 3, 1073 - 1082, 31.12.2023

Nacide Öter

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1383724

Öz

Selahaddin Eyyubi, Türk İslam tarihi için önemli bir isim olmakla beraber Haçlı Seferleri’ndeki başarısıyla ismi efsaneleşmiştir. Eyyubi, Al-Aziziye Medresesi’ndeki türbesinde gömülüdür. Memlük mimarisinde medreseler, cami, türbe ve dershane gibi yapılardan oluşan bir düzenlemeye sahiptir. Selahaddin Eyyubi’nin metfun olduğu türbe günümüze kadar birçok onarım geçirmiş fakat Al-Aziziye Medresesi günümüze ne yazık ki gelememiştir. Türbede iki adet sanduka yer alır. Bunlardan ahşap malzemeli olanı Selahaddin Eyyubi’ye aittir. İkinci sanduka mermer malzemeli olmakla beraber halk arasında Selahaddin Eyyubi’nin veziri Kadı Al Fadıl’ın olduğuna inanılır. Türbe 1903 yılında bir onarım geçirmiştir ve onarımda eski sanduka atılmayarak yeni sandukanın yanına yerleştirilmiş olmalıdır. Mimar Kemalettin, 1917 yılında Selahaddin Eyyubi Türbesi için bir proje tasarlamıştır; fakat bu proje uygulamaya geçmemiştir. Mimarın türbe için hazırladığı tasarımın kopyası Mimar Hasan Tahsin’in arşivinde bulunmuştur. Orijinal tasarımın ise nerede olduğu bilinmemektedir. Projede türbe, kare planlı tasarlanmış sivri bir kubbe ile örtülmüştür. Türbenin cephe tasarımında yer alan yöresel unsurlar, renkli taş işlemeciliği, pencere düzenlemeleri, dilimli kemerler, kubbenin sivri formu, kubbeye geçişte kullanılan pah düzenlemeleri ve ağ bezeme gibi unsurlar Memlük Sanatı özelliği gösterir. Ulusal Mimarlık Dönemi başarılı mimarlarından olan ve yapılarında bu dönem özelliklerini uygulayan Kemalettin Bey, bu türbe Şam’da inşa edileceğinden dolayı türbenin tasarımında yöresel özellikleri uygulamıştır.

Anahtar Kelimeler

Mimar Kemalettin, Selahaddin Eyyubi, Memlük Sanatı, Medrese

Kaynakça

• Abouseıf -Behrens, D. (1992). Baybars-ı Camii. TDV İslam Ansiklopedisi, 5, 223-224.
• Ağırakça, A. (1997). Selahaddin Eyyubi ve Kudüs’ün Yeniden Fethi. Beyan Yayınları.
• Arık, O. (1967). Erken Devir Anadolu -Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri. Anadolu, (11), 57-100. https://doi.org/10.1501/andl_0000000097.
• BOA. Y. Esas Evrakı (EE), Dosya No: 81,Gömlek No:3, Tarih: H.06.07.1316.
• Bulut, M. (2013). Ölümünün 100. Yılında Mahmut Şevket Paşa’nın Türbesi. FSM, İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (1), 93-107.
• Çağbayır, Y. (2017). Ötüken Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ötüken Neşriyat.
• Daş, E. (2007). Erken Dönem Osmanlı Türbeleri, Gökkubbe Yayınları.
• Demirarslan, D. (2014). Üsküdar’da Oryantalist Esintiler. S.F. Göncüoğlu (Ed.), Uluslararası Üsküdar Sempozyumu VII, 1352’den Bugüne Şehir 1 içinde (s.644-654), Üsküdar Belediyesi.
• Düzenli, H. İ. (2015). İstanbul Türbeleri. C. Yılmaz (Ed.), Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi 8 içinde (s.428-449), İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Kültür AŞ.
• Elkhateeb, A.A. (2012). Domes in the Islamic Architecture of Cairo City: A Mathematical Approach. Nexus Netw, J 14,151–176, DOI: 10.1007/s00004-011-0103-3.
• Eruz, A.F. (2004). Memlükler, TDV İslam Ansiklopedisi, 29, 97-100.
• Karacagil, Ö. K. (2014). II. Wilhelm’in Osmanlı İmparatorluğunu Ziyareti ve Mihmandarı Mehmed Şakir Paşanın Günlüğü (1898), Journal of Turkology, 24(2), 73-97. https://doi.org/10.18345/tm.52503.
• Kuran, A. (1988). Mimar Sinan’ın Türbeleri. S. Bayram (Ed.), Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı Çağ ve Eserleri 1 içinde (s. 223-238), Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• Necipoğlu, G. (2007). 15. ve 16. Yüzyılda Topkapı Sarayı-Mimari Tören ve İktidar. Yapı Kredi Yayınları.
• Özbek, Y. (2009). Anadolu Türk Mimarisinde Taş Süsleme. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (14), 141-170.
• Sami, Ş. (2010). Kâmûs-ı Türkî. Çağrı Yayınları.
• Şeşen, R. (1983). Salâhaddîn Devrinde Eyyûbîler Devleti. Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Şeşen, R. (2009). Selâhaddîn-i Eyyûbî, TDV İslam Ansiklopedisi, 36, 337-340.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1997). Mimar Kemalettin’in Yazdıkları. Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız (Y.), Mütenevvi Maruzat (MTV), Dosya No:209, Gömlek No:100, Tarih: H.18.08.1318.
• Ünsal, B. (1982). İstanbul Türbeleri Üzerinde Stil Araştırması. Vakıflar Dergisi, (XVI), 77-120.
• Yakıt, İ. (2019). Selahaddin Eyyubî’nin Nesebi. Belleten, 83(297), 469-484, https://doi.org/10.37879/belleten.2019.469.
• Yavuz, Y. (1977). Mimar Kemaleddin’in Salah-ad Din Eyyubî Türbesi Tasarımı. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 3(1), 5-15.
• Yavuz, Y. (1994). Mahmut Şevket Paşa Türbesi, İstanbul Ansiklopedisi. 5, Tarih Vakfı, 272-273.
• Yavuz, Y. (2009). Mimar A. Kemalettin İmparatorluktan Cumhuriyet’e. TMMOB Mimarlar Odası ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını.
• https://madainproject.com/mausoleum_of_saladin#gallerry, Erişim Tarihi: 21.10.2023.