Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Kanuni Sultan Süleyman Döneminin Önemli Bir Mirası: Ârifî Çelebi’nin Şehnâme-i Âl-i Osman Adlı Eseri ve Eserin Bilinmeyen Bir Nüshası

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 3, 1224 - 1235, 31.12.2023

Benay Bıçak Nilab Saeedi

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1400582

Öz

Fethullah Ârifî Çelebi’nin kaleminden çıkan Şehnâme-i Âl-i Osman, Kanuni Sultan Süleyman döneminde kurulmuş olan Şehnâmecilik geleneğine ait ilk şehnâme tarzı eserdir. Bu geleneğin temelleri Ârifî ile atılmış ve yaklaşık elli sene devam etmiştir. Gelenekten bu süre zarfında on beşe yakın eser ortaya çıkmıştır. Bu eserlerin bilinen ilk örneği olan Şehnâme-i Âl-i Osman hem edebiyat bakımından hem de anlattığı olaylar bakımından diğer eserlere göre daha zengin bir yapıya sahiptir. Bu eserler, manzum bir formatta kaleme alındıkları için edebiyatın etki alanına girmekte, aynı zamanda tarihi olaylara odaklandıkları için tarihsel bir tema içermektedir. Dolayısıyla, her iki disiplin arasında bir geçiş noktasında bulunarak hem edebiyat hem tarih araştırmalarına malzeme sağlama amacını taşımaktadır. Her edebî üründe olduğu gibi bu şehnâmelerde de müellifin duygu ve düşünceleri esere yansımaktadır. Ârifî’nin eserinde de bunu görmekteyiz. Safevi ve Osmanlı rekabeti eser boyunca kendini göstermektedir. Hayatı hakkında kesin bir bilgi olmayan şair, yazdıklarıyla birçok tartışmanın açılmasına neden olmuştur. Bu araştırmada Süleymannâme’nin Türkiye sınırları dışında ortaya çıkmış, daha önce araştırmacılar tarafından incelenmeyen yeni bir nüshası tanıtılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şehnâmecilik Ârifî Klasik Türk Edebiyatı Süleymannâme Kanuni Sultan Süleyman.

Kaynakça

  • Adıgüzel Toprak, F. (2007). Arifî’nin Süleymannâme’sindeki Minyatürlerde Saltanata ilişkin Simgeler. [Yüksek lisans tezi]. İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi.
  • Adıgüzel- Toprak, F. ve Adanır- Özkavruk, E. (2010). An Instigative Attitude “Conspicuous consumption at the Ottoman Court by the Patrons during Suleyman I’s Reign. DEÜ GSG Dergisi. 4: 9-159.
  • Alper, K. (2017). Türk Edebiyatında Süleymânnâmeler. Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 9: 147-163.
  • Babayi, T. (2016). Caygah-i Muhacirin İrani Der Tarih-Nigari Menzum-ı Osmani. İslam Medeniyeti Tarihi Dergisi, cilt.1: 49: 116-139. DOI: 10.22059/jhic.2018.244714.653823
  • Bursalı, M. T. (1975). Osmanlı Müellifleri, Meral Yayınevi.
  • Çelik, A. F. (2009). Fethullah Arifi Çelebi’nin “Şahname-i Al-i Osman’ından Süleymânnâme. [Doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
  • Emini, M. R. ve Nimeti, S. (2017). Şehnâme-i Süleymani. Farsça Yazım ve Nesir Metinleri Dergisi, 9: 1-30.
  • Erkan, M. (1999). Hüsrev ve Şiirin. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 19: 53-55.
  • Eryılmaz, F. S. (2010). The Shehnamecıs Of Sultan Süleyman’ Arıf And Eflatun And Theır Dynastıc Project. [Doktora tezi]. The University of Chicago.
  • Eryılmaz, F. S. (2013). From Adam to Süleyman: Visual Representation of Authority in Arif’s Shahname-yi Al-i Osman. Writing History at the Ottoman Court (s. 100-128). Indiana University Yayınları.
  • Eryılmaz, F. S. (2017). The Sulaiman-nama (Suleyman-name) as an Historical Source. Shahname Studies III the Reception of the Shahnama (s. 173-198). Brill Yayınları.
  • Eryılmaz, F. S. (2019). Kültür & Tarih Sohbetleri: Süleyman Dönemi Kültür Dünyası Ve Şehnâmeleri – Dr. Fatma Sinem Eryılmaz. https://www.Youtube.Com/Watch?V=Luff2-4zfj4&T=611s [Erişim Tarihi: 28.03.2021]
  • Kamyar, T. (1992). Hamasa Saray-yi. Farsça Dil ve Edebiyat Dergisi, 9: 34-42.
  • Karacan, T. (1991). Bosnalı Alaeddin Sâbit, Divan. Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
  • Karahan, A. (1996). Figani. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 13, 57-58.
  • Kayimi, F. ve Abdi, İ. (2018). Marefi ve Şinah-i Şehnâme-i Süleymani. Fars Dili ve Edebiyatı Alegorik Araştırmalar Dergisi, 37: 128-149.
  • Kurtuluş, R. (2001). Kâniî-İ Tûsî. (2001). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, cilt: 24: 307.
  • Kut, G. (1987). Ahmedi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2: 165-167. Nevruzi, Y. ve Abberin: (2016). Şehnâme der Edebiyat-ı Türki Osmani. Karşılaştırmalı Edebiyat Araştırma Dergisi, 116.
  • Pur-Namdaryan, T. (1998). Şiir-Nima az Sunnet ta Tacaddüd, Soroş Yayınları.
  • Riyahi, M. E. (1991) Zeban ve Edeb-I Farsi der Kalem-rev-i Osmani, Mervi Yayınları.
  • Sümer, F. (2001). Karamanoğulları. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 24: 459-462.
  • Şişman, B. ve Kuzubaş, M. (2012). Şehnâme’nin Türk Kültürü ve Edebiyatı’na Etkileri, Ötüken Yayınları.
  • Ünver, İ. (1989). Ahmed Rıdvan. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2: 123-124.
  • Ünver, İ. (1998). Hoca Dehhani. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 18: 187-188.
  • Woodhead, C. (1983). An Experiment in Official Historiography: The post of Şehnâmeci in the Ottoman Empire. Wiener Zeitschrift Für die Kunde des Morgenlandes, (157-182). Brill Yayınları.
  • Woodhead, C. (2005). Murad III And The Hıstorıans Representatıon Of Ottonıan Imperıal Authorıty In Late 16th-Century Hıstorıography. The Ottoman Empire And Its Heritage (s. 85-96). Bril Yayınları.
  • Woodhead, C. (2010). Şehnâmeci. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38: 456-458. Yazıcı, T. (1991). Ârifî Fethullah Çelebi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 3: 371-373.

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 3, 1224 - 1235, 31.12.2023

Benay Bıçak Nilab Saeedi

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1400582

Öz

The Şehname-i Al-i Osman, written by Fethullah Arifi Chelebi, is the first Shehname style work belonging to the Shehname institution established during the reign of Sulaiman the Magnificent. The foundations of this tradition were laid by Arifi and continued for about 50 years. Nearly 15 works emerged from this tradition during this period. Şehname-i Al-i Osman, the first known example of these works, has a richer structure than other works, both in terms of literature and the events it describes. Unfortunately, this valuable work has not taken much place in the research of historians or literary scholars. It is difficult to put such works into a certain class. These; Since they are written in verse, they fall into the subject of literature and because they are about historical events, they fall into the subject of history, so they are stuck somewhere between both sides. Ârifî’s personal thoughts make it easier to understand the work. The Safavid and Ottoman rivalry shows itself throughout the work. The poet, for whom there is no definitive information about his life, has caused many discussions with his writings. In this research, by projecting Arifi’s life, we tried to determine the reasons for writing the work, its originality and to which class it belongs. Additionally, through this study, a new copy of Süleymanname, which emerged outside the borders of Turkey and had not been examined by researchers before, was introduced.

Anahtar Kelimeler

Shehnamecis Ârifî Ottoman Turkish Literature Sulaiman-nama Sulaiman The Magnificent.

Kaynakça

  • Adıgüzel Toprak, F. (2007). Arifî’nin Süleymannâme’sindeki Minyatürlerde Saltanata ilişkin Simgeler. [Yüksek lisans tezi]. İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi.
  • Adıgüzel- Toprak, F. ve Adanır- Özkavruk, E. (2010). An Instigative Attitude “Conspicuous consumption at the Ottoman Court by the Patrons during Suleyman I’s Reign. DEÜ GSG Dergisi. 4: 9-159.
  • Alper, K. (2017). Türk Edebiyatında Süleymânnâmeler. Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 9: 147-163.
  • Babayi, T. (2016). Caygah-i Muhacirin İrani Der Tarih-Nigari Menzum-ı Osmani. İslam Medeniyeti Tarihi Dergisi, cilt.1: 49: 116-139. DOI: 10.22059/jhic.2018.244714.653823
  • Bursalı, M. T. (1975). Osmanlı Müellifleri, Meral Yayınevi.
  • Çelik, A. F. (2009). Fethullah Arifi Çelebi’nin “Şahname-i Al-i Osman’ından Süleymânnâme. [Doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
  • Emini, M. R. ve Nimeti, S. (2017). Şehnâme-i Süleymani. Farsça Yazım ve Nesir Metinleri Dergisi, 9: 1-30.
  • Erkan, M. (1999). Hüsrev ve Şiirin. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 19: 53-55.
  • Eryılmaz, F. S. (2010). The Shehnamecıs Of Sultan Süleyman’ Arıf And Eflatun And Theır Dynastıc Project. [Doktora tezi]. The University of Chicago.
  • Eryılmaz, F. S. (2013). From Adam to Süleyman: Visual Representation of Authority in Arif’s Shahname-yi Al-i Osman. Writing History at the Ottoman Court (s. 100-128). Indiana University Yayınları.
  • Eryılmaz, F. S. (2017). The Sulaiman-nama (Suleyman-name) as an Historical Source. Shahname Studies III the Reception of the Shahnama (s. 173-198). Brill Yayınları.
  • Eryılmaz, F. S. (2019). Kültür & Tarih Sohbetleri: Süleyman Dönemi Kültür Dünyası Ve Şehnâmeleri – Dr. Fatma Sinem Eryılmaz. https://www.Youtube.Com/Watch?V=Luff2-4zfj4&T=611s [Erişim Tarihi: 28.03.2021]
  • Kamyar, T. (1992). Hamasa Saray-yi. Farsça Dil ve Edebiyat Dergisi, 9: 34-42.
  • Karacan, T. (1991). Bosnalı Alaeddin Sâbit, Divan. Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
  • Karahan, A. (1996). Figani. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 13, 57-58.
  • Kayimi, F. ve Abdi, İ. (2018). Marefi ve Şinah-i Şehnâme-i Süleymani. Fars Dili ve Edebiyatı Alegorik Araştırmalar Dergisi, 37: 128-149.
  • Kurtuluş, R. (2001). Kâniî-İ Tûsî. (2001). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, cilt: 24: 307.
  • Kut, G. (1987). Ahmedi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2: 165-167. Nevruzi, Y. ve Abberin: (2016). Şehnâme der Edebiyat-ı Türki Osmani. Karşılaştırmalı Edebiyat Araştırma Dergisi, 116.
  • Pur-Namdaryan, T. (1998). Şiir-Nima az Sunnet ta Tacaddüd, Soroş Yayınları.
  • Riyahi, M. E. (1991) Zeban ve Edeb-I Farsi der Kalem-rev-i Osmani, Mervi Yayınları.
  • Sümer, F. (2001). Karamanoğulları. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 24: 459-462.
  • Şişman, B. ve Kuzubaş, M. (2012). Şehnâme’nin Türk Kültürü ve Edebiyatı’na Etkileri, Ötüken Yayınları.
  • Ünver, İ. (1989). Ahmed Rıdvan. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2: 123-124.
  • Ünver, İ. (1998). Hoca Dehhani. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 18: 187-188.
  • Woodhead, C. (1983). An Experiment in Official Historiography: The post of Şehnâmeci in the Ottoman Empire. Wiener Zeitschrift Für die Kunde des Morgenlandes, (157-182). Brill Yayınları.
  • Woodhead, C. (2005). Murad III And The Hıstorıans Representatıon Of Ottonıan Imperıal Authorıty In Late 16th-Century Hıstorıography. The Ottoman Empire And Its Heritage (s. 85-96). Bril Yayınları.
  • Woodhead, C. (2010). Şehnâmeci. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38: 456-458. Yazıcı, T. (1991). Ârifî Fethullah Çelebi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 3: 371-373.
Toplam 27 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Klasik Türk Edebiyatı, Genel Türk Tarihi (Diğer)
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Benay Bıçak 0000-0003-1510-8113

Nilab Saeedi 0000-0001-7729-9563

Erken Görünüm Tarihi 31 Aralık 2023
Yayımlanma Tarihi 31 Aralık 2023
Gönderilme Tarihi 5 Aralık 2023
Kabul Tarihi 21 Aralık 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023 Cilt: 20 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA Bıçak, B., & Saeedi, N. (2023). Kanuni Sultan Süleyman Döneminin Önemli Bir Mirası: Ârifî Çelebi’nin Şehnâme-i Âl-i Osman Adlı Eseri ve Eserin Bilinmeyen Bir Nüshası. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 1224-1235. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1400582
 Kapak Resmi İndir

.