Osmanlı'da Çocuk Olmak

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 1, 291 - 300, 30.04.2024

İbrahim Solak Sebiha Çomruk

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1423814

Öz

Türk Tarihinde kurulan en büyük devletlerden birisi şüphesiz Osmanlı Devleti’dir. Osmanlı Devletinin büyüklüğü ve gücü sadece harp meydanlarında kazandığı zaferler ve askeri gücü ile açıklanamaz. Yönettiği geniş ve büyük coğrafyada, bünyesinde barındırdığı farklı dillerden, dinlerden ve kültürlerden milyonlarca insana sağladığı barış ve huzur ortamı bunun en önemli örnekleridir. Bu anlamda Osmanlılar her alanda sosyal devlet olmanın gereklerini yerine getirmeye çalışmışlardır. Bu sosyal politikalardan biri de aile ve aile içerisinde yer alan çocuklardır. Çocuklar, kuşkusuz bir milletin ve devletin geleceğidir. Bu nedenle Osmanlı Devleti tarihi boyunca ailenin ve çocukların korunmasına özen göstermeye çalışmıştır. Çocuklar içerisinde, yardıma muhtaç olanlar, savunmasız olanlar, genellikle öksüz, yetim ve kimsesiz çocuklar korunmaya ve gözetilmeye çalışılmıştır. Bu tebliğde Osmanlı’da çocuklara olan bakış nasıldı, ne tür olaylar çocuklar üzerinde cereyan etmiştir vb. olaylar incelenmeye çalışılacaktır. Bu hususlar ile ilgili olarak Osmanlı’dan günümüze intikal eden ve sosyal hayatın incelenmesinde temel kaynak olan şer’iye sicillerinden faydalanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Çocuk, Kadın, Sicil.

Kaynakça

• 2015). Diyarbakır şer’iye sicilleri amid mahkemesi, C.4, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• (2021). Diyarbakır şer’iye sicilleri, C.13, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Akmaz, M. G. (hzl) (2016). Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Çocuk. Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk Sempozyumu. (edt). Köse O. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, 1043-1053.
• Araz, Y. (2013). 16. yüzyıldan 19. yüzyıl başlarına Osmanlı toplumunda çocuk olmak, Kitap Yayınevi.
• Ateş, H. (hzl) (2016). Osmanlı Belgelerinden Bir Şehri Okumak: XVII. Yüzyılda Rodoscuk Sâkinlerinin Yaşamından Kesitler. Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk Sempozyumu. (edt). Köse O. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, 461-473.
• Aydın, M. A. (1993). Çocuk. DİA C. VIII, İstanbul, 361-363.
• Cengiz, G. H. (2019). II. Abdülhamit dönemi Osmanlı sosyal politikalarında çocuk, [Yayınlanmamış doktora tezi], Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Çam, M. (hzl) (2916). Osmanlı Dönemi Vakfiyelerinde Yetimler ve Öğrenciler. Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk Sempozyumu. (edt). Köse O. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, 745-750.
• Delialioğlu, M. (2009). Himaye-i Etfal Cemiyeti ve Eğitim Boyutu, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Gaziantep Üniversitesi.
• Erdoğdu, M. A. (hzl) (2003: 10-11 Nisan). Onaltıncı Yüzyılda, Kayseri Şer’i Meclis ve Kayserili Kadınlar. IV. Kayseri ve yöresi Tarih Sempozyumu. Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi, Yayın No: 6, 187-197.
• Erten, H. (2001). Konya Şer’iyye sicilleri ışığında ailenin sosyo-ekonomik ve kültürel yapısı (xvııı. yüzyıl ilk yarısı). T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Genç, Ö. (hzl) (2016). Ortaçağ Avrupa’sında çocuk olmak, Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk Sempozyumu. (edt). Köse O. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, 563-572.
• Gündüz, A. (2016). Osmanlı’da kimsesiz çocukların himaye ve korunması Antakya örneği (1860-1900). Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk Sempozyumu. (edt). Köse O. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, 789-796.
• İmamoğlu, H. V. (hzl) (2016). Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde şer’iyye Sicil Defterlerine Göre Çocuk. Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk Sempozyumu. (edt). Köse O. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, 551-560.
• Kafesoğlu, İ. (2013). Türk millî kültürü, Ötüken Yayınları. Kapcı, H. Z. (2012). Yetimlere yönelik bir eğitim kurumu Dârülhayr-i Âli, [Yayınlanmamış doktora tezi], Erciyes Üniversitesi.
• Karabacak, M. (hzl) (1993). Canik’te Çocuk Suçlular(II. Meşrutiyet Sonrası). Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk Sempozyumu. (edt). Köse O. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, 679-688.
• Kökelekli, H. (1993). Çocuk. DİA, C. VIII. İstanbul, 355-359.
• Kurt, A. (1998). Bursa sicillerine göre Osmanlı ailesi (1839-1876), Sentez Yayınları.
• Küçük, F. ve Sak, İ. (2014). Konya kadı sicili 14 (1080-1081/1669-1670), Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları. Oğuz, A. (hzl) (2016). Sultan Abdülaziz(1861-1876) Döneminde Kız Çocuklarının Eğitimi İçin Yapılan Çalışmalar. Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk Sempozyumu. (edt). Köse O. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, 1267-1272.
• Ortaylı İ. (2009). Osmanlı toplumunda aile, Pan Yayıncılık.
• Özgün, C. (hzl) (2016). Osmanlı dünyasında çocuk dilenciler. Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk Sempozyumu. (edt). Köse O. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, 671-678.
• Öztürk, M. (hzl) (2016). Asya Hun Devleti’nde çocuk. Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk Sempozyumu. (edt). Köse O. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, 549-554.
• Sak, İ. (2009). 37 Konya Kadı Sicili (1102-1103/1691-1692) (Transkripsiyon ve Dizin), Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları. Sak, İ. (2014). Konya Kadı Sicili 47 (1128-1129/1716-1717), Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Sak, İ. (2014). Konya Kadı Sicili 52 (1143-1144/1730-1731), Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Sak, İ. (2023). Konya Kadı Sicili 54 (1151-1152 / 1738-1739), Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Sak, İ. ve Çetin, C. (2014). Konya Kadı Sicili 50 (1138-1139/1726-1727), Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Sak, İ. ve Solak, İ. (2014). 53 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (1148-1149/1736-1737), Palet Yayınları.
• Sak, İ. ve Solak, İ. (2015). 49 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (1135-1136/1723-1724), Palet Yayınları. Konya.
• Sarıkaya, M. (2005). Türkiye himaye-i etfal cemiyeti 1921-1935, [Yayınlanmamış doktora tezi], Atatürk Üniversitesi.
• Selçuk, H. (2003). Osmanlı Toplumunda Kadının Annelik Vasfından Doğan Hakları. IV. Kayseri ve yöresi Tarih Sempozyumu (10-11 Nisan 2003). Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi, Yayın No: 6, Kayseri, s. 443-446.
• Solak, İ. ve Sak, İ. (2014). 38 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (1103-1104/1692-1693), Palet Yayınları.
• Solak, İ. ve Sak, İ. (2015). 39 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (1133/1701-1702), Palet Yayınları.
• Tameri, N. (2018, 29 Kasım). Himaye-i Etfal Cemiyeti’nden Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu’na, http://sosyalhizmetuzmanlari.com/.
• Tan, M. (2009). Çağlar boyunca çocuk. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 1, s, 71-88, https://dergipark.org.tr/.
• Toksöz, H. (hzl) (2012). Osmanlı Klasik Dönem Ahlak Eserlerinde Çocuk Eğitimi. Osmanlı Dünyasında Çocuk Olmak. (edt). Şahin H. ve Şafak N. DEM Yayınları, İstanbul, 55-94.
• Uysal, Z. (2014). Osmanlı tolumunda kadın (Konya Örneği 1670-1680), [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Selçuk Üniversitesi.
• Üner, M. E. (hzl) (2016). Osmanlı’da Mahalle ve Çocuk. Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk Sempozyumu. (ed). Köse O. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, 623-638.
• Ünlü, M. (haz.) (2016). II. Abdülhamid Döneminde Balkanlarda Fakir ve Kimsesiz Çocuklar, Geçmişten Günümüze Şehir ve Çocuk Sempozyumu. (ed.). Köse O. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, 771-780.
• Yavuztürk Özyalvaç, Ş. P. (haz.) (2012). Mektebe İlk Merhaba: Sıbyan Mektebleri. Osmanlı Dünyasında Çocuk Olmak. (edt). Şahin H. Ve Şafak N. DEM Yayınları, İstanbul, 97-127.
• Yılmaz, C. (edt) (2010). İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 18 Numaralı Sicil (H.1086-1087/M.1675-1676), İSAM Yayınları.
• Yılmaz, C. (edt) (2010). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Kadı Mahkemesi 5 Numaralı Sicil (H.999-1000 / M.1590-1591), İSAM Yayınları.
• Yılmaz, C. (edt) (2010). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Kadı Mahkemesi 84 Numaralı Sicil (H.999-1000 / M.1590-1591), İSAM Yayınları.
• Yılmaz, C. (edt) (2010). İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Kadı Mahkemesi 9 Numaralı Sicil (H.999-1000 / M.1590-1591), İSAM Yayınları.
• Yılmaz, C. (edt) (2011). İstanbul Kadı Sicilleri Bâb Mahkemesi 3 Numaralı Sicil (H.1077/M.1666-1667), İSAM Yayınları.
• Yılmaz, C. (edt) (2011). İstanbul Kadı Sicilleri Rumeli Sadâreti Mahkemesi 56 Numaralı Sicil (H.1042-1043/M.1633), İSAM Yayınları.