Konya Karahöyük’ün Erken Tunç Çağı’ndan Orta Tunç Çağı’na Geçiş Tabakalarında (V-VI) Görülen İthal Kap Formları

Yıl 2023, Sayı: 8, 1 - 24, 29.12.2023

Sevgi Gürdal

https://doi.org/10.54577/lycus.1379849

Öz

Konya Karahöyük Orta Anadolu’da MÖ III. binyılda iskân edilen önemli höyüklerden biridir. MÖ II. binyılın ilk çeyreğinde önemini korumuş ve Asurlu tüccarlar tarafından Anadolu’da kurulan ticaret istasyonlardan birine dönüşmüştür. MÖ II. binyıldan önce de bölgeler arası ticari faaliyetlerin varlığı bilinmektedir. Karahöyük MÖ III. binyıl sonlarında Mezopotamya ve Batı Anadolu arasındaki kara ticaretini sağlayan merkezlerden biridir. Kazılarda özellikle V. ve VI. tabakalarda bu durumun delilini oluşturacak çeşitli arkeolojik buluntular tespit edilmiştir. Karahöyük’ün Erken Tunç Çağı’ndan Orta Tunç Çağı’na geçiş evresini oluşturan tabakalarına ait ithal kap formları bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu formlar Batı Anadolu kökenli depas ve tankard tipi kaplar ile Suriye kökenli şişe tipi kaplardır. Karahöyüklü çömlekçi ustaları bu dönemde el yapımı çanak çömlek yanında çark yapımı çanak çömleği de üretmişler ve Erken Tunç Çağı’nda ürettikleri formların yanında farklı bölgelerle olan etkileşim neticesinde ithal formları da repertuvarlarına eklemişlerdir. Asıl üretim bölgeleri ile karakterize edilen bu formlar Karahöyük’ün Orta Tunç Çağı’ndan önce çevre yerleşimlerle olan ilişkilerini ortaya koymakta ve ticaret güzergâhlarının tespitine de katkı sağlamaktadır. Batı Anadolu ile olan etkileşimi neticesinde batı kültürünün güney ve doğusundaki merkezlere; Mezopotamya ile olan etkileşimi sonucu Mezopotamya kültürünün batısındaki ve kuzeyindeki merkezlere yayılmasını sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Konya Karahöyük, İthal kaplar, Depas, Tankard, Suriye Şişesi.

Kaynakça

• Akdeniz 2001 E. Akdeniz, “Pisidia Türünde bir Depas Amhikypellon”, OLBA IV, 19–26.
• Alp 1957 S. Alp, “Karahöyük Kazısı”, Belleten (Haberler) XXI/81–84, 660–662.
• Alp 1961 S. Alp, “Karahöyük Kazısı”, Belleten (Haberler) XXIV/97–100, 523–524.
• Alp 1962 S. Alp, “Karahöyük Kazısı”, Belleten (Haberler) XXVI/101–104, 620–622.
• Alp 1967 S. Alp, “Karahöyük Kazısı”, Belleten (Haberler) XXXI/121–124, 456–457.
• Alp 1973a S. Alp, “Konya – Karahöyük Kazıları”, Belleten (Haberler) XXXVII/145–148, 434 – 435.
• Alp 1973b S. Alp, “30.03.1973 tarihli Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne sunulan rapor”, 1–4.
• Alp E. 2018 E. Alp, “Bottle Shaped Vessels in Anatolia and the Syrian Bottle”, Anadolu Araştırmaları 21, 56–75.
• Alp E. 2022 E. Alp, “İstanbul Arkeoloji Müzeleri Örnekleri Işığında Suriye Şişeleri’nin Kullanım Biçimlerine Dair Bir Değerlendirme”, OANNES – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4/1, 141 – 161.
• Archi 2011 A. Archi, “In Search of Armi”, JCS 63, 5–34.
• Aydıngün – Aydıngün 2021 Ş. Aydıngün – H. Aydıngün, “Selimpaşa Höyük Suriye Şişesi: Mezopotamya Balkanlar Arasındaki Ticari Kanıtlara İstanbul’dan Yeni Bir Katkı”, Arkeoloji Dergisi XXVII, 21–32.
• Aykurt – Kaya 2005 A. Aykurt – S. Kaya, “İzmir Arkeoloji Müzesi Tarafından Satın Alınan Bir Grup Depas Amhikypellon”, Anadolu 28, 1–12.
• Bilgen – Bilgen 2015 A. N. Bilgen – Z. Bilgen, “Erken Tunç Çağ III Yerleşimi (V. Tabaka)”, Seyitömer Höyük I, Ed. A. N. Bilgen, İstanbul, 2015, 143–205.
• Bilgen – Kuru 2015 A. N. Bilgen – A. Kuru, “A Group Of Depas Amphıkypellon From Seyitömer Mound”, Anadolu 41, 1–23.
• Blegen v.d. 1950 W. Blegen – J. L. Caskey – M. Rawson – J. Sperling, Troy I. General Introduction – The First and Second Settlements, Princeton, 1950.
• Blegen v.d. 1951 W. Blegen – J.L. Caskey – M. Rawson, Troy II. The Third, Fourth and Fifth Settlements, Princeton, 1951.
• Braidwood – Braidwood 1960 R. J. Braidwood – L. Braidwood, Excavations in the Plain of Antioch I, Chicago, 1960.
• Conti – Persiani 1993 A. M. Conti – C. Persiani, "When Worlds Collide. Cultural Developments in Eastern Anatolia in the Early Bronze Age", Between the Rivers and over the Mountains. Archaeologica Anatolica et Mesopotaınica, Alba Palmieri Dedicata. Ed. M. Frangipane vd., Rome, 1993, 361–413.
• Çalış – Sazcı 2002 D. Çalış – Sazcı, “Denizsel Troia Kültürü”, Troya, Efsane ile Gerçek Arası Bir Kente Yolculuk, Ed. E. Işın, İstanbul, 2002, 54–65.
• Çınaroğlu – Çelik 2011 A. Çınaroğlu – D. Çelik, “2009 Yılı Alacahöyük Kazıları”, XXXII. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt.4, Ankara, 183–193.
• Duru 2010 R. Duru, Gedikli Karahöyük II, Ankara, 2010.
• Efe 1999 T. Efe, "Küllüoba 1997 Kazısı", XX. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, 165–181.
• Efe 2002 T. Efe, “The Interaction Between Cultural/Political Entities and Metalworking in Western Anatolia during the Chalcolithic and Early Bronze Ages,”, Der Anschnitt 15, Anatolian Metal II, 49–65.
• Efe 2004 T. Efe, “Kültür Gruplarından Krallıklara: Batı Anadolu’nun Tarihöncesi Kültürel ve Siyasal Gelişim Profili”, Colloquium Anatolicum III, 15–29.
• Efe 2007 T. Efe, “The Theories of Great Caravan Route’ between Cilicia and Troy: The Early Bronze Age III Period in Inland western Anatolia”. Anatolian Studies 57, 1–18.
• Efe – Ay Efe 2001 T. Efe – D. Ş. M. Ay Efe, “Küllüoba: İç Kuzeybatı Anadolu’da Bir İlk Tunç Çağı Kenti: 1996–2000 Yılları Arasında Yapılan Kazı Çalışmalarının Genel Değerlendirmesi”, TÜBA–AR IV, 45–78.
• Ezer 2014 S. Ezer, “Kültepe Eski Tunç Çağı Tabakalarında Bulunmuş Olan Depas Türü Kaplar”, Arkeoloji Dergisi XIX, 137–157.
• Goldman 1956 H. Goldman, Excavations at Gözlü Kule, Tarsus II: From the Neolithic Through the Bronze Age, Princeton, 1956.
• Günbattı 1997 C. Günbattı, "Kültepe'den Akadlı Sargon'a Ait Bir Tablet", Archivum Anatolicum 3, 131–155.
• Gürdal 2023a S. Gürdal, Asur Ticaret Kolonileri Çağında Konya Karahöyük Çanak Çömleği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Denizli 2023.
• Gürdal 2023b S. Gürdal, Konya Karahöyük, 1953–1992 Yılı Kazıları Ve Asur Ticaret Kolonileri Çağı Çanak Çömleği, Ankara 2023.
• Hauptmann 1981 H. Hauptmann, “Lidar Höyük 1981”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, XXVI/2, 93–110.
• Hauptmann 2000 H. Hauptmann, "Zur Chronologie des 3. Jahrtausends v. Chr. Am oberen Euphrat Aufgrund der Stratigraphie des Norsuntepe", Chronologies des Pays du Caucase et de L'euphrate aux1V4IF Millenaires, Ed. C. Marro, H. Hauptmann, Paris, 2000, 419–438.
• Hüryılmaz 1995 H. Hüryılmaz, “Uşak Arkeoloji Müzesinden Bir Grup (Depas Amhikypellon)”, In Memoriam İ. Metin Akyurt Bahattin Devam Anı Kitabı, Eski Yakındoğu Kültürleri Üzerine İncelemeler, Ed. A. Erkanal vd., İstanbul 1995, 177–188.
• Hüryılmaz 2001 H. Hüryılmaz, “Burdur Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Depas”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2000 Yıllığı, Ankara 2001, 342–359.
• Joukowsky 1986 M.S. Joukowsky, Prehistoric Aphrodisias An Account of the Excavations and Artifacts Studies, Catholique de Louvain, 1986.
• Kamış 2012 Y. Kamış, Acemhöyük Erken Tunç Çağı Seramiği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2012. Kamış 2017
• Y. Kamış, “Erken Tunç Çağı’nda Acemhöyük ve Konya Ovası”, Samsat’tan Acemhöyük’e Eski Uygarlıkların İzinde Aliye Öztan’a Armağan, Ed. S. Özkan vd., İzmir, 2017, 189–176.
• Kamış 2018 Y. Kamış, “Acemhöyük Buluntuları Işığında Erken Tunç Çağı’nda Orta Anadolu’nun Güneyinde Çark Yapımı Seramiğin Ortaya Çıkışı”, Adalya 21, 63–83
• Kamış 2022a Y. Kamış, “Acemhöyük ve Erken Tunç Çağı Anadolu Ticaret Ağları”, Belleten 86/307, 779–825.
• Kamış 2022b Y. Kamış, “Acemhöyük'ten Bir “Suriye Şişesi””, Anadolu Araştırmaları 26, 41–63.
• Kontani 2011 R. Kontani, “Kültepe’de “Suriye Şişesi” Biçimli İthal Kaplar Üzerine Bir Gözlem”, Anadolu’nun Önsözü Kültepe Kaniş Karumu, Ed. F. Kulakoğlu, İstanbul, 2011, 52–55.
• Koşay 1938 H.Z. Koşay, Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Hafriyatı 1936 Raporu, Ankara, 1938.
• Kühne 1976 H. Kühne, Die Keramik vom Tell Chuēra und ihre Beziehungen zu Funden aus Syrien-Palästina, der Türkei und dem Iraq, Berlin, 1976.
• Larsen 1976 M.T. Larsen, The Old Assyrian City – State and its Colonies, (Mesopotamia: Copenhagen Studies in Assyriology 4), Copenhagen, 1976.
• Lloyd – Mellaart 1962 S. Lloyd – J. Mellaart, Beycesultan I. The Chalcolithic and Early Bronze Age Levels, London, 1962.
• Mellink 1963 M.J. Mellink, “An Akkadian Illustration of a Campaign in Cilicia?”, Anatolia 7, 101–115.
• Mellink 1989 M.J. Mellink, “Anatolian and Foreign Relations of Tarsus in the Early Bronze Age”, Anatolia and Ancient Near East, Studies in Honor of Tahsin Özgüç, Ed. K. Emre vd., Ankara, 1989, 319–332.
• Oğuzhanoğlu 2019 U. Oğuzhanoğlu, “Pisidia Tipi” Olarak Bilinen Depaslar Üzerine Yeni Öneriler”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 35, Denizli, 311–322.
• OIP 28 H.H. von der Osten, The Alishar Hüyük, Seasons of 1930–32, OIP XXVIII, Chicago, 1937.
• Orlin 1970 L.L. Orlin, Assyrian Colonies in Cappadocia, Paris, 1970.
• Ökse 2004 A. T. Ökse, “Suriye Şişeleri’nin Taşınma Biçimlerine İlişkin Yeni Bir Bulgu”, Belleten C/LXVIII, 599–612.
• Ökse 2012 A.T. Ökse, Önasya Arkeolojisinde Çanak Çömlek – Teknik Özellikler – Biçimler, İstanbul, 2012.
• Özgüç 1964 T. Özgüç, “Early Anatolian Archeaology in the Light of Recent Research / Yeni Araştırmaların Işığında Eski Anadolu Arkeolojisi”, Anatolia 7, 1– 42.
• Özgüç 1986 T. Özgüç, “New Observations On The Relationship Of Kültepe With South–East Anatolia And North Syria During The Third Millennium B.C”., Ancient Anatolia: Aspects of Change and Cultural Development: Essays in Honor of Machteld J. Mellink, Madison, 1986, 31–47.
• Özgüç 2005 T. Özgüç, Kültepe. Kanis / Neša, İstanbul, 2005.
• Özgüç – Temizer 1993 T. Özgüç – R. Temizer, “The Eskiyapar Treasure”, Aspects of Art and Iconography: Anatolia and its Neighbours, Studies in Honor of Nimet Özgüç, Ed. M. J. Mellink, Ankara, 1993, 613– 628.
• Özgüç N. 1957 N. Özgüç, “Kültepe Kazılarında Bulunan Mermer İdol ve Heykeller – Marble İdols and Statuettes from the Excavation at Kültepe”, Belleten XXI/81, 61–80.
• Öztan 1989 A. Öztan, “A Group of Early Bronze Age Pottery from the Konya and Niğde Region”, Anatolia and Ancient Near East, Studies in Honor of Tahsin Özgüç, Ed. K. Emre vd., Ankara, 1989, 407–418.
• Woolley 1955 C. L. Woolley, A1alakh. An Account of the Excavations at Tell Atchana in the Hatay, 1937–1949, Oxford, 1955.
• Sarı 2012 D. Sarı, “İlk Tunç Çağı ve Orta Tunç Çağı’nda Batı Anadolu’nun Kültürel ve Siyasal Gelişimi”, Masrop E–Dergi 7, 112–249.
• Schliemann 1875 H. Schliemann, Troy and Its Remains; A Narrative of Researches and Discoveries Made on the Site of Ilium, and in the Trojan Plain, London, 1875.
• Sconzo 2014 P. Sconzo, “Syrian Bottles”. ARCANE International I Ceramics, Ed. M. Lebeau, Turnhout Brepols, 2014, 215–236.
• Seeher 2000 J. Seeher, Die Bronzezeitliche Nekropole von Demircihöyük–Sarıket: Ausgrabungen des Deutschen Archäologischen Instituts in Zıısammenarbeit mit dem Museum Bursa 1990–1991, Tübingen, 2000.
• Şahin 2013 F. Şahin, Küllüoba Höyüğü Orta Tunç Çağı’na Geçiş Dönemi (Übergangsperiode): Mimari ve Çanak Çömlek, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2013.
• Şahoğlu 2005 V. Şahoğlu, “The Anatolian Trade Network And The İzmir Region Durıng The Early Bronze Age”, Oxford Journal of Archaeology, 339–360.
• Şahoğlu 2014 V. Şahoğlu, “The depas and Tankard Vessels”, ARCANE Interregional I Ceramics, Ed. M. Lebeau, Turnhout Brepols, 2014, 289–311.
• Şenyurt v.d. 2014 S. Y. Şenyurt – A. Akçay – Y. Kamış, “Ovaören 2013 Yılı Kazıları” XXXVI Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 2, 101–119.
• Tarhan v.d. 2023 İ. Tarhan – M. Massa – M. Türkteki – S. Türkteki, “Toward an understanding of the exchange in ancient scented oils through organic residue analysis of Bronze Age Near Eastern ceramic bottles by GC–MS”, Archaeometry 65, 833–849.
• Tezcan 1958 B. Tezcan, “Aksaray Çevresinden Derlenen Eserler”, Belleten XXII/88, 517–526.
• Topbaş v.d. 1998 A. Topbaş – T. Efe – A. İlaslı, “Salvage Excavations of The Afyon Archaeological Museum, Part 2: The Settlement of Karaoğlan Mevkii and The Early Bronze Age Cemetery of Kaklık Mevkii”, Anatolia Antiqua VI, 21–94.
• Türker 2018 A. Türker, “Suluca Karahöyük: Depas Amphıkypellon ve Ayak Biçimli Damga Mühür Buluntuları Işığında Merkezi Kapadokya’da Bir Ticari Konteks” TÜBA–AR 23, 53–66.
• Türkteki v.d. 2022 M. Türkteki – İ. Tarhan – H. Kara – Y. Tuna, “Possible Uses Of Depas Amphikypellon From Küllüoba in Western Central Anatolia Through Gc–Ms Analysis Of Organic Residues”, MAA, Vol. 22/1, 127–154.
• Vacca 2014 A. Vacca, “Chronology and Distribution of 3rd Millennium BC Flasks”, Contributi E Materiali Di Archeologia Orientale XVI, Ed. S. Pizzimenti vd. Roma, 2014, 252–285.
• Yılmaz 2010 D. Yılmaz, “Erken Tunç Çağı’nda Batı ve Orta Anadolu Kültürel İlişkileri Işığında Depas ve Tankard Türü Kaplar”, Anadolu 36, 45–64.
• Yiğit 2000 T. Yiğit, “Akadlar Devrinde Anadolu’nun Siyasal Yapısı”, DTCFD XL/3–4, 13–28.