FUNCTION OF LULLABIES IN TRANSFERRING SOCIAL VALUES AND NORMS

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 21, 15 - 28, 22.03.2018

Aslı Büyükokutan Töret

Öz

Lullabies whose lyrics, composition and
performance are specific to mothers, are basically poems sung by mothers to
calm down or lull their babies with a particular rhythm and harmony. Similar to
these cradle melodies having a specific tune, topic and formal features,
loving/praising, indulging and nourishing are also available in Azerbaijan
folklore. However, although these oral literary products can be performed by
other women close to baby -grannies, aunts- while the baby is awake and
caressing him, lullabies are sung by mother, the closest person to baby.
Concordantly, mother's words, melody and performance are what make lullaby "the
lullaby". The lullabies, first rhythmic words heard by baby, also embody
some values and norms necessary to maintain the social life within a certain
order and harmony. Therefore, the woman singing a lullaby calms down, relaxes
and lulls her baby and also transfers some social values and norms to her baby.
In other words, the baby starting to perceive, know and make sense of the
world, environment and society with melodious words of his mother hears and
internalizes social values and norms he has to adopt and obey since day one. In
the article, Azerbaijani Turkish lullabies' function of transferring social
values and norms is discussed based on sample texts. As a result of the
examination, it is seen that Azerbaijani lullabies have an important function about
teaching system of values and norms as well as mother's love, wish and desires
to her baby. It is determined that the themes such as loyalty to family,
parental love, respect to parents, interest, support, help, service, marriage,
having a child, maternal rights, being valiant, patient, contented and ethical
are brought to the forefront in lullabies.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, lullaby, social values and norms, woman

TOPLUMSAL DEĞER VE NORMLARIN AKTARIMINDA LAYLALARIN İŞLEVİ

Öz

Sözleri,
müziği, bestesi ve icrası annelere özgü olan laylalar (ninniler) temelde; annelerin,
bebeklerini sakinleştirmek ya da uyutmak amacıyla, belli bir ritim ve ahenkle
söyledikleri manzumelerdir. Kendine has bir ezgi, konu ve şekil özelliklerine
sahip olan bu beşik nağmelerine benzer olarak, Azerbaycan folklorunda okşamalar/nazlamalar,
azizlemeler, beslemeler de bulunmaktadır. Ancak bu sözlü edebiyat ürünleri,
bebeğe yakın olan diğer kadınlar -nineler, teyzeler- tarafından, bebek
uyanıkken ve onu severken söylenebildiği hâlde, laylalar, bebeğe en yakın kişi
olan annenin terennümleridir. Bu bağlamda, laylayı “layla” yapan, annenin
sözleri, ezgisi ve performansıdır. Bebeğin duyduğu ilk ritmik sözler olan
laylalar, toplum hayatının belli bir düzen ve uyum içerisinde sürdürülebilmesi
için gerekli olan birtakım değer ve normları da bünyesinde barındırmaktadır. Dolayısıyla
layla söyleyen kadın, bebeğini sakinleştirmek, gevşetmek ve uykusunu getirmenin
yanı sıra, bazı toplumsal değer ve normları da bebeğine aktarmaktadır. Diğer
bir ifadeyle, dünyayı, çevresini ve toplumu annesinin ezgili sözleriyle
algılamaya, tanımaya ve anlamlandırmaya başlayan bebek, ilk günden, benimsemek
ve uymak zorunda olduğu toplumsal değerleri ve normları duymakta,
içselleştirmektedir. Makalede, Azerbaycan Türkleri laylalarının, toplumsal
değer ve normları aktarma işlevi üzerinde, örnek metinlerden hareketle,
durulmuştur. İnceleme sonucunda, Azerbaycan laylalarının; annenin bebeğine
karşı sevgisi, onunla ilgili arzu ve isteklerinin yanı sıra, değerler ve
normlar sisteminin öğretilmesi noktasında önemli bir işleve sahip olduğu
görülmüştür. Aileye bağlılık, anne-baba sevgisi, anne-babaya saygı, ilgi,
destek, yardım, hizmet, evlenip yuva kurma, çocuk sahibi olma, anne hakkı,
yiğit, sabırlı, tok gözlü, ahlaklı olma gibi temaların laylalarda ön plana
çıkarıldığı tespit edilmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, layla (ninni), toplumsal değer ve normlar, kadın

Kaynakça

• ABDULLA, Bәhlul (2001). Azәrbaycan Şifahi Xalԛ Әdәbiyyatı (Antologiya) Birinci Kitab. Bakı: XXI- Yeni Nәşrlәr Evi.
• ABDULLA, Bәhlul (2005). Azәrbaycan Folkloru (Mәktәblilәr üçün seçmәlәr). Bakı: “Şәrq-Qәrb”.
• ADLER, Alfred (1994). İnsan Tabiatını Anlama. (Çev.: Ayda Yörükân), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ALTAYLI, Seyfettin (1994). Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• ARSLANTÜRK, Zeki ve AMMAN, M., Tayfun (2008). Sosyoloji Kavramlar-Kurumlar Süreçler-Teoriler. İstanbul: Çamlıca Yayınları.