OSMANLI DEVRİ İSTANBUL TASVİRLERİNDE KIZ KULESİ BETİMLEMELERİ

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 42, 757 - 774, 12.06.2023

Aliye Öten

https://doi.org/10.12981/mahder.1241363

Öz

Öz
Restorasyon nedeniyle özlediğimiz şu günlerde Kız Kulesi’ni Osmanlı kitaplarında ve yapılarında aramak, her biri farklı ellerin ve bakışların izini taşıyan birbirinden oldukça farklı İstanbul tasvirlerini karşımıza çıkarmıştır. Osmanlı coğrafyasına yayılan geniş örneklem alanında yüzyıllar içinde yapılan bu nakışlardaki Kız Kulesi figürleri; tasarım, teknik ve gerçeklik açısından incelenmiştir. Bu figürler topografik kent tasvirleri, kalem işi ve duvar resimlerinde İstanbul tasvirleri başlıkları altında ayrı ayrı incelenerek kronolojik çerçevede meydana gelen değişim ve gelişim özellikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. İnsan elinin değdiği hayalle gerçeğin birbirine karıştığı her sanat eserinde olduğu gibi güzellik hissini oluşturan o karışımı anlatma gibi zorlama bir çabadan ziyade ilham kaynağı olan ve İstanbul gibi bir şehrin simge yapısı Kız Kulesi’ni sanat gerçekliği ve güzelliğiyle sunmak ana hedefi teşkil etmektedir.

Anahtar kelimeler: Osmanlı, kalem işi, İstanbul tasvirleri, kız kulesi

Abstract
A contemporary look at the Maiden's Tower in Ottoman books and buildings, which we miss due to the restoration, revealed quite different depictions of Istanbul, each of which bore traces of several hands and eyes. This study examined the Maiden's Tower depictions in those embroideries, which had a long history and spread over a broad region in the Ottoman Empire. The figures were assessed in terms of design, technique, and reality and categorized under the headings of topographic urban depictions, hand-drawn illustrations, and wall paintings of Istanbul. The chronological changes in those figures were also described in this endeavor. Just like any attempt to describe an artwork's imaginary and realistic aspects, our primary intention was to depict the Maiden's Tower, a unique and inspirational symbol of Istanbul, with its artistic reality and beauty.

Keywords: Ottoman, hand-drawn artwork, Istanbul depictions, Maiden's Tower

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Kalem işi, Kız Kulesi, İstanbul Tasvirleri, Halk Sanatı

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

MAIDEN'S TOWER DESCRIPTIONS IN OTTOMAN ISTANBUL DEPICTIONS

Öz

A contemporary look at the Maiden's Tower in Ottoman books and buildings, which we miss due to the restoration, revealed quite different depictions of Istanbul, each of which bore traces of several hands and eyes. This study examined the Maiden's Tower depictions in those embroideries, which had a long history and spread over a broad region in the Ottoman Empire. It is seen that the observation, knowledge and designs of folk artists meet with technique and ability, especially in hand-drawn examples where those who support and order the artist are known but the owners of the works are not. Figures in the enlarged sample area together with miniatures that set the stage for hand-drawn examples and examples turned into wall paintings; Topographic urban depictions, hand-drawn illustrations and wall paintings were examined separately under the titles of Istanbul depictions, and the characteristics of change and development in the chronological framework were tried to be determined. The chronological changes in those figures were also described in this endeavor. Just like any attempt to describe an artwork's imaginary and realistic aspects, our primary intention was to depict the Maiden's Tower, a unique and inspirational symbol of Istanbul, with its artistic reality and beauty. Thus, it is aimed to take a step towards achieving the purpose of evaluating the importance of the Maiden's Tower in Istanbul and the Ottomans who carried the depictions of Istanbul to their homes, and the bond it established with the city within the framework of art.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, hand-drawn artwork, Istanbul depictions, Maiden, Folk Art

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Arık, R. (1976). Batılılaşma dönemi Anadolu tasvir sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Arık, R. (1999). Osmanlı sanatında duvar resimleri. Osmanlı 11, (ed.: C. Oğuz vd.), 423-436, Ankara: Yeni Türkiye.
• Arlı Demirsar, B. (2000). Oryantalizmden çağdaş Türk resmine. İstanbul: Creative.
• Artan T. (2010). Venedik’ten İstanbul’a şehir tasvirleri tasavvur ve tahayyüller. Osmanlı döneminde Venedik ve İstanbul. (kür.: Giampiero Bellingeri- Nazan Ölçer), İstanbul: Sabancı Üniversitesi.
• Başkan, S. (2014). Başlangıcından Cumhuriyet dönemine kadar Türklerde resim (2. baskı). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Demirarslan, D. (2016). 19. yüzyıl Türk sivil mimarisinde duvar resmi estetiği ve İstanbul teması, Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 1 (1), 105-125.
• Demiriz, Y. (1999). Osmanlı kalem işleri. Osmanlı 11. (ed.: C. Oğuz vd.), 297-304, Ankara: Yeni Türkiye.
• Diamantopulou, A. (1987). Ambelakia-Greek traditional architecture. Melissa.
• Evliya Çelebi. (1996). Evliya Çelebi seyahatnamesi II. İstanbul: Yapı Kredi.
• İrteş, M. S. (1985). Kalem işlerimizin bugünü ve yarını. Sanat Tarihinin Dünü Bugünü Sempozyumu, 425-432, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi.
• Kuyulu Ersoy, İ. (2019). Batı Anadolu’dan Adalara duvar resmi bağlamında Midilli’de resimli iki konut. Sanat Tarihi, 28 (1), 165-191.
• Matrakî, N. Beyan-ı menazil-i sefer-i Irakeyn, İÜ NEK, TY05964, 8b-9a.
• Okçuoğlu, T. (2020). Hayal ve gerçek arasında Osmanlı resminde İstanbul imgesi 18. ve 19. yüzyıllar. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Ödekan, A. (1997). Kalemkâri. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi 2. (ed.: A. Gevgilili vd.), 810, İstanbul: YEM.
• Öndin, N. (2000). Türk manzara resmi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (2), 1-13.
• Özbek, Y. (2006). Duvar resimli bir Ürgüp evi: Sucuoğlu konağı. Journal of Turkish Studies, 30 (2), 329-336.
• Renda, G. (1974). Datça’da eski bir Türk evi. Sanat Dünyamız, 1 (2), 22-29.
• Renda, G. (1977). Batılılaşma döneminde Türk resim sanatı 1700-1850. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Renda, G. (1994). Osmanlılar ve deniz haritacılığı. XIV-XVIII. Yüzyıl Portolan ve Deniz Haritaları (hzl.: Ahmet Menteş vd.), İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası.
• Renda, G. (2002). Yenileşme döneminde kültür ve sanat. Türkler Ansiklopedisi 15, (ed.: H. C. Güzel vd.), 265-283, Ankara: Yeni Türkiye.
• Renda, G. (2013). Resimli haritalar ve Topkapı Sarayı koleksiyonu. Piri Reis'ten Önce ve Sonra Topkapı Sarayı'nda Haritalar, (hzl.: Alev Taşkın vd.), 40-48, İstanbul: Promat Basım.
• Soucek, S. (1992). Islamic charting in the Mediterranean. The History of Cartography (Cartography in the Traditional İslamic and South Asian Societies), (eds.: J. B. Harley- D. Woodward), Chıcago - London: The Universıty of Chicago Press.
• Soucek, S. (1996). Piri Reis and Turkish mapmaking after Columbus, Studies in the Kahalili Collection. II, London: Oxford University Press.
• Tanrıkulu, M. (2017). Portolan haritaların kaynağı, genel özellikleri ve etkileri. Harita Dergisi, 157, 29-38. Tekinalp, Ş.- A. P. (2002). Batılılaşma dönemi duvar resmi. Türkler Ansiklopedisi 15, (ed.: H. C. Güzel vd.), 440-447, Ankara: Yeni Türkiye.
• Uğurlu, B. P. (2020). Anadolu’da son dönem Osmanlı duvar resimlerinde kent imgeleri. Konya: Literatürk.
• Uluengin, N. (2020). Ege’nin iki yakasından İstanbul manzaralı evler. İstanbul: YEM.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1948). Osmanlı Devleti’nin merkez ve bahriye teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Yetiş, E. - Bayraktar, K. (2020). Tokat ve Amasya’daki bazı geç dönem duvar resimlerinin biçim açısından değerlendirmesi. ART-E, 13 (26), 634-663.