INTERNATIONAL CRIMES COMMITTED IN KARABAKH DURING THE OCCUPATION and AZERBAIJAN'S STRATEGY FOR RECONSTRUCTION OF THE REGION

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 3, 1988 - 2022, 30.11.2023

Esme Özdaşlı

https://doi.org/10.30798/makuiibf.1220241

Öz

Armenians, who occupied approximately 20% of Azerbaijan's lands, not only caused more than one million people to leave their ancestral homelands, but also completely destroyed the historical, cultural and natural structure of the region. With these attacks, many relevant agreements, especially "Geneva Convention" of 1949 and “The Hague Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict” of 1954 have been clearly violated. Due to the environmental damage, many plants with endemic species were destroyed with economic expectations by Armenians. Moreover, with another violation of international law, a significant part of 155 different types of mineral and underground resources in the region were exploited and sold to countries such as Iran and France. In addition, Armenians from the unstable regions of Middle East, especially from Syria and Lebanon, were settled in Karabakh to change the population structure of the region. Almost 99 percent of the lands liberated from occupation have been destroyed. In particular, it was aimed to break the spiritual bond of the region with Azerbaijan by destroying the historical and religious artifacts belonging to the Turkish-Islamic history. This is the reason why Agdam, where almost no buildings survived and the largest population lived before the occupation, is compared to the destruction inflicted by the Nazis in Warsaw in the Second World War

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Armenia, Türkiye, Second Karabakh War, Zangilan, Smart Village.

İŞGAL SÜRECİNDE KARABAĞ’DA İŞLENEN ULUSLARARASI SUÇLAR VE AZERBAYCAN’IN BÖLGEYİ YENİDEN İMAR STRATEJİSİ

Öz

Azerbaycan topraklarının yaklaşık olarak %20’sini işgal eden Ermenistan, sadece bir milyondan fazla insanın topraklarından ayrılmasına neden olmamış, aynı zamanda bölgenin tarihi, kültürel ve doğal dokusunu da tamamen yok etmiştir. Bu saldırılarla, Uluslararası İnsancıl Hukukun en önemli belgeleri arasında yer alan 1949 tarihli Cenevre Sözleşmeleri ve 1954 Lahey Silahlı Çatışma Halinde Kültürel Varlığın Korunması Sözleşmesi başta olmak üzere ilgili anlaşma ve sözleşmeler açıkça ihlal edilmiştir. Yapılan çevresel terör nedeniyle, endemik türlerin de yer aldığı çok sayıda bitki ekonomik beklentilerle yok edilmiş ve başka bir uluslararası hukuk ihlaline de imza atılarak bölgede yer alan 155 farklı türde maden ve yeraltı kaynağının önemli bir kısmı işletilmiş, hatta İran ve Fransa gibi ülkelere satılmıştır. Bununla birlikte başta Suriye ve Lübnan olmak üzere Ortadoğu’nun istikrasız bölgelerinden Ermeniler Karabağ’a yerleştirilerek bölgenin nüfus yapısı da değiştirilmeye çalışılmıştır. İşgalden kurtarılan toprakların neredeyse yüzde 99’u yok edilmiştir. Özellikle Türk-İslam tarihine ait tarihi ve dini eserlerin tahrip edilmesiyle bölgenin Azerbaycan ile manevi bağının kopartılması hedeflenmiştir. Neredeyse hiçbir binanın ayakta kalmadığı ve işgalden önce en fazla nüfusun yaşadığı Ağdam’ın Nazilerin İkinci Dünya Savaşı’nda Varşova’da yaptığı yıkıma benzetilmesinin nedeni de budur.

Anahtar Kelimeler

Ermenistan, Türkiye, İkinci Karabağ Savaşı, Zengilan, Akıllı Köy.

Kaynakça

• Alioğlu, E. (2016). Ermənilər Qarabağı Bu Sərvətə Görə İşğal Edib, Milli.Az, 26 April, https://news.milli.az/politics/428835.html, (15.05.2023).
• Arık. T. (2021). Çarlık Rusya’nın Göç Siyaseti Kapsamında Ermenilerin Nahçıvan Bölgesine Yerleştirilmesi. Orta Doğu ve Orta Asya-Kafkaslar Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 1(1), 1-11.
• Armenpress. (2020). French Beringer Aero Suspends Sales of Parts for Turkish Uavs, 6 November, https://armenpress.am/eng/news/1034174/, (10.02.2022)
• Arslan. A. A. (2016). Eçmiyadzin Katogikosluğu ve Rusya Devleti Arasındaki İlişkilerin Başlangıcı. Türkiyat Mecmuası, 1(26), 15-30.
• Aslanlı. A. (2001). Tarihten Günümüze Karabağ sorunu, Avrasya Dosyası. 7(1), 593-430.
• Attar. A. (2005). Karabağ sorunu Kapsamında Ermeniler ve Ermeni Siyaseti. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyi. (30 İyun 2018). Günnüt Zəfəri: https://mod.gov.az/az/pre/23254.html, (10.02.2023).
• Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi. (2021). Mətbuat xidməti idarəsinin rəisi Leyla Abdullayeva KİV-in erməni əsilli saxlanılan şəxs Maral Nacaryanla bağlı sualını cavablandırır, Arxiv, https://mfa.gov.az/az/news/no09021-ar-xin-metbuat-xidmeti-idaresinin-reisi-leyla-abdullayeva-kiv-in-ermeni-esilli-saxlanilan-sexs-maral-nacaryanla-bagli-sualini-cavablandirir, (11.03.2023).
• AZƏRTAC. (14 Yanvar 2021). Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident K i t a b x a n a s ı, Dövlət Proqramı 2019-2023.
• AZƏRTAC. (28 May 2021). Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident K i t a b x a n a s ı, Dövlət Proqramı 2019-2023.
• AZƏRTAC. (3 Oktyabr 2021). Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident K i t a b x a n a s ı, Dövlət Proqramı 2019-2023.
• AZƏRTAC. (19 Oktyabr 2022). Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident K i t a b x a n a s ı, Dövlət Proqramı 2019-2023.
• AZƏRTAC. (24 Noyabr 2020). Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva işğaldan azad edilmiş Ağdam şəhərində olublar, https://azertag.az/xeber/Prezident_Ilham_Aliyev_ve_birinci_xanim_Mehriban_Aliyeva_isgaldan_azad_edilmis_Agdam_seherinde_olublar_YENILANIB__2_VIDEO-1649171, (11.09.2022).
• AZƏRTAC. (21 İyul 2023). Prezident İlham Əliyev: Minalardan azad olmaq üçün ciddi səylər göstəririk, https://azertag.az/xeber/Prezident_Ilham_Aliyev_Minalardan_azad_olmaq_uchun_ciddi_seyler_gosteririk-2703274?fbclid=IwAR2KV5mC0PEvkrj1nA1wyHyAqK_ehNxBwZu5yJGvYMOvEXIyrYoncqCZymo (11.07.2023).
• AZƏRTAC. (20 Mart 2022). Prezident İlham Əliyev Suqovuşanda Turizm Kompleksinin Təməlini Qoyub, https://azertag.az/xeber/Prezident_Ilham_Aliyev_Suqovusanda_turizm_kompleksinin_temelini_qoyub_VIDEO-2062319, (11.06.2023).
• AZƏRTAC. (21 İyul 2023). Minaların Xəritəsinin Verilməməsi Ermənistanın Bizə Qarşı Terrorunun Davamıdır, https://azertag.az/xeber/Minalarin_xeritesinin_verilmemesi_Ermenistanin_bize_qarsi_terrorunun_davamidir____Prezident_VIDEO-2703250, (11.07.2023).
• AZƏRTAC. (4 Oktyabr, 2021). Prezident İlham Əliyev: Azad edilmiş torpaqlardakı su ehtiyatlarının səmərəli istifadəsi ilə bağlı çox ciddi proqram icra edilir, https://azertag.az/xeber/Prezident_Ilham_Aliyev_Azad_edilmis_torpaqlardaki_su_ehtiyatlarinin_semereli_istifadesi_ile_bagli_chox_ciddi_proqram_icra_edilir-1892397, (11.06.2023).
• AZƏRTAC. (4 Oktyabr 2021). Prezident İlham Əliyev: Azad Edilmiş Torpaqlardakı Su Ehtiyatlarının Səmərəli İstifadəsi ilə Bağlı Çox Ciddi Proqram İcra Edilir, https://azertag.az/xeber/Prezident_Ilham_Aliyev_Azad_edilmis_torpaqlardaki_su_ehtiyatlarinin_semereli_istifadesi_ile_bagli_chox_ciddi_proqram_icra_edilir-1892397, (11.02.2023).
• AZƏRTAC. (14 Fevral 2022). Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve eşi Mehriban Aliyeva, Ağdam ilçesi “Ağdam-1”, “Ağdam-2” trafo merkezleri ve “Karabağ” Dijital Yönetim Merkezi'ni ziyaret ederek devreye aldı, https://azertag.az/xeber/Prezident_Ilham_Aliyev_ve_birinci_xanim_Mehriban_Aliyeva_Agdam_rayonunda_seferde_olublar__Agdam_1_Agdam_2_yarimstansiyalari_ve_Qarabag_Reqemsal_Idareetme_Merkezi_istifadeye_verilib_VIDEO-2012321, (11.02.2023).
• AZƏRTAC. (18 Oktyabr 2021). Prezident İlham Əliyev və Birinci Xanım Mehriban Əliyeva Füzuli İctimaiyyətinin Nümayəndələri ilə Görüşüb, Memorial Kompleksin və Şəhərin Bərpasının Təməl Daşını Qoyubla, https://azertag.az/xeber/Prezident_Ilham_Aliyev_ve_birinci_xanim_Mehriban_Aliyeva_Fuzuli_ictimaiyyetinin_numayendeleri_ile_gorusub_Memorial_Kompleksin_ve_seherin_berpasinin_temel_dasini_qoyublar_VIDEO-1901645, (11.03.2023).
• AZƏRTAC. (15 Yanvar 2021). Prezident İlham Əliyev Füzuli Rayonunda Füzuli-Şuşa Yolunun və Hava Limanının Təməllərini Qoyub, Şuşa Şəhərində Səfərdə Olub, https://azertag.az/xeber/Prezident_Ilham_Aliyev_Fuzuli_rayonunda_Fuzuli_Susa_yolunun_ve_hava_limaninin_temellerini_qoyub_Susa_seherinde_seferde_olub___YENILANIB_VIDEO-1688523, (22.05.2023).
• AZƏRTAC. (4 May 2022). Prezident: Zəngilandakı və Digər Rayonlardakı Qiymətli Metal Yataqlarını Vəhşicəsinə İstismar Edənlər Bizə Təzminat Ödəyəcəklər, https://azertag.az/xeber/Prezident_Zengilandaki_ve_diger_rayonlardaki_qiymetli_metal_yataqlarini_vehsicesine_istismar_edenler_bize_tezminat_odeyecekler-2120825, (05.09.2022).
• AZƏRTAC. (10 Oktyabr 2021). Prezident İlham Əliyev yeni “Hadrut” Qovşaq Yarımstansiyasının Təməlini Qoyub, https://azertag.az/xeber/Prezident_Ilham_Aliyev_yeni_Hadrut_qovsaq_yarimstansiyasinin_temelini_qoyub_VIDEO-1897467, (10.05.2023).
• Азертадж. (8 января 2021). Под председательством Президента Ильхама Алиева состоялось совещание в видеоформате, посвященное итогам 2020 года: https://azertag.az/ru/xeber/Pod_predsedatelstvom_Prezidenta_Ilhama_Alieva_sostoyalos_soveshchanie_v_videoformate_posvyashchennoe_itogam_2020_goda___OBNOVLENO_VIDEO-1682027, (09.04.2023).
• Anews.az. (2021). Laçın və Kəlbəcərdə 17 Yük Maşını Mina Basdırılıb, Anews.az, 7 İyun, https://anews.az/az/lacin-ve-kelbecerde-17-yuk-masini-mina-basdirilib-ermeni-zabit/, (05.05.2022).
• Azercosmos. (2019). Illegal Activities in the Territories of Azerbaijan Under Armenia’s Occupation: Evidence from Satellite Imagery, https://mfa.gov.az/files/5.1%20EN%20Exploitation%20of%20territories%20and%20resources%20of%20Azerbaijan.pdf, (11.02.2023).
• AzVision.Az. (7 Oktyabr 2015). Ermənilər Azərbaycan Qızılını Necə Talayır?, https://azvision.az/news/71808/news.html, (09.02.2022).
• Bağırov. O. (2020). Azad Edilmiş Ərazilərdə Bərpa Prosesinin Əsas İstiqamətləri. Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzi: https://aircenter.az/uploads/files/orxan%20tehlil%20mart.pdf?fbclid=IwAR0vC980vM4fPLHRgrSz3g5S9O1oavvI-7uIkPNJjtaWHaocTaeYUSK3yfc, (11.02.2022).
• Baykar (23 July 2022). Türkiye'nin Bayraktar TB2 İnsansız Hava Aracı Alımı İçin Bağış Toplama Kampanyaları Batı’da Yayılıyor, https://baykartech.com/en/press/fundraising-campaigns-for-purchase-of-turkiyes-bayraktar-tb2-drone-spreading-in-west/, (11.02.2023).
• Buniyatov. Z. M. (1991). Azerbaycan, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 4. Cilt, 322-324. Cabbarlı. H. (2001). Geçmişten Günümüze Ermenistan’da Azerbaycan Türkleri. Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı 4, Aralık 2001- Ocak-Şubat 2002, http://www.eraren.org/index.php?Lisan=tr&Page=DergiIcerik&IcerikNo=274, (09.02.2022).
• Cəfərli. R. (30 Noyabr 2022). Qarabağın Quruculuğunda Surətli Mərhələ Başlayır, Azərbaycan Rəsmi Dövlət Qəzeti, https://www.azerbaijan-news.az/az/posts/detail/qarabagin-quruculugunda-suretli-merhele-baslayir-1643490099, (11.01.2023).
• Euronews. (2021). Dünya Mahkemesi'nde Azerbaycan ile Ermenistan Arasında Mayın Haritaları Tartışması, Euronews, 18 Ekim, https://tr.euronews.com/2021/10/18/dunya-mahkemesi-nde-azerbaycan-ile-ermenistan-aras-nda-may-n-haritalar-tart-smas, (11.05.2023).
• Feyizli. M. (15 Dekabr.2022). İranın yeganə çıxış yolu…, Yeni Azərbaycan Qəzeti.
• GASC. (7 October 20020). Letter dated 5 October 2020 from the Permanent Representative of Azerbaijan to the United Nations addressed to the Secretary-General, General Assembly Security Council, Letter No. A/75/497–S/2020/982, https://undocs.org/en/S/2020/982, (22.05.2023).
• GASC. (18 November 2020). Letter dated 18 November 2020 from the Permanent Representative of Azerbaijan to the United Nations addressed to the Secretary-General, General Assembly Security Council, https://undocs.org/pdf?symbol=en/A/75/625, (22.05.2023).
• General Assembly Resolutıon 60/147. (2008). Basic Principles and Guidelines on the Right to a Remedy and Reparation for Victims of Gross Violations of International Human Rights Law and Serious Violations of International Humanitarian Law: https://legal.un.org/avl/pdf/ha/ga_60-147/ga_60-147_ph_e.pdf.
• Geneva Conventıon IV. (1949). Geneva Convention Relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War Of 12 August 1949, https://www.un.org/en/genocideprevention/documents/atrocity-crimes/Doc.33_GC-IV-EN.pdf, (11.05.2023).
• Hajiyev. H. Official Twitter Account, https://twitter.com/hikmethajiyev/status/1509814664837926914, (10.06.2022).
• Кавказский Узел. (12 ноября 2020). Аналитики в Баку оценили затраты на послевоенное восстановление территорий: https://www.kavkaz-uzel.eu/articles/356403/, (11.12.2022).
• Кавказский Узел. (12 ноября 2020). Алиев потребовал от Армении возместить ущерб азербайджанским территориям: https://www.kavkaz-uzel.eu/articles/356361/, (12.12.2022).
• Khalilov. V. (2022). Azerbaijan’s Regional Peace-building Efforts. Azernews, 4 April, https://www.azernews.az/nation/191754.html, (11.05.2022).
• Le Monde. (18 October 2022). Cement Giant Lafarge Fined $778 Mn For Supporting Syria Terror Groups: https://www-lemonde-fr.translate.goog/en/france/article/2022/10/18/cement-giant-lafarge-fined-778-mn-for-supporting-syria-terror-groups_6000837_7.html?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=sc, (21.11.2022).
• Meyer. T. (11 June 2020). Greenberg Traurig drops Turkey, Politico: https://www.politico.com/newsletters/politico-influence/2020/11/06/greenberg-traurig-drops-turkey-791451#, (21.09.2022).
• Meyer. T. (23 October 2020). Lobbying Firm Cuts Ties With Turkey Under Pressure. Politico: https://www.politico.com/news/2020/10/23/lobbying-firm-cuts-turkey-ties-432071, (21.09.2022).
• Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Azerbaijan. (2016). Illegal Economic and Other Activities in The Occupied Territories of Azerbaijan, The Report.
• Özdaşlı, E. (2021). İkinci Karabağ Savaşı’nda Ermenilerin Sivillere Yönelik Saldırılarının Uluslararası İnsancıl Hukuk Açısından Değerlendirilmesi. Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(1), 51-83.
• Pirim, C. Z. (2016). Uluslararası Hukukta Manevi Zarar. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 127, 339-374.
• President. Az. (13 Oktyabr 2020). İlham Əliyev Türkiyənin “Haber Türk” Televiziya Kanalına Müsahibə Verib, https://President.az/az/articles/view/42869, (11.03.2023).
• President.az, (28 May 2021). İlham Əliyev Ağdam şəhərinin bərpasının təməl daşının qoyulması mərasimində iştirak edib, rayon ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə görüşüb, https://President.az/az/articles/view/51777, (12.05.2023).
• President.az. (2 Fevral 2021). Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər, https://President.az/az/articles/view/50474, (11.09.2022).
• President.az. (14 Fevral 2022). İlham Əliyev Və Birinci Xanım Mehriban Əliyeva Ağdam Cümə Məscidində Bərpa İşlərinin Gedişi İlə Tanış Olublar, https://President.az/az/articles/view/55438, (11.03.2023).
• President.az. (04 oktyabr 2021). İlham Əliyev “Suqovuşan-1” Və “Suqovuşan-2” Kiçik Su Elektrik Stansiyalarının Yenidənqurmadan Sonra Açılışını Edib, https://President.az/az/articles/view/53314, (11.01.2023).
• President.az. (4 Oktyabr 2021). Tərtər Rayonunun Suqovuşan Qəsəbəsində Azərbaycan Bayrağını Ucaldıb, https://President.az/az/articles/view/53313, (20.04.2023).
• President.az. (15 Mart 2021). İlham Əliyev Füzuli və Xocavənd Rayonlarında Olub, https://President.az/az/articles/view/50893, (22.11.2022).
• President.az. (5 Aprel 2021). Zaur Mikayılovu Azərbaycan Meliorasiya Və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin Sədri Təyin Olunması İlə Əlaqədar Videoformatda Qəbuldakı Çıxışından, https://President.az/az/articles/view/51014, (07.04.2023).
• President.az. (4 Oktyabr 2021). İlham Əliyev Tərtər Rayonunun Suqovuşan Qəsəbəsində Azərbaycan Bayrağını Ucaldıb, https://President.az/az/articles/view/53313, (09.04.2022).
• President.az. (10 Oktabr 2021). İlham Əliyev Xocavənd Rayon İctimaiyyətinin Nümayəndələri İlə Görüşüb, https://President.az/az/articles/view/53402, (09.10.2022).
• President.az. (14 Fevral 2022). İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Ağdam rayonunda səfərdə olublar, https://President.az/az/articles/view/55434, (03.03.2023).
• President.az. (21 Aprel 2022). lham Əliyev Köndələnçay su anbarlarında aparılacaq təmir-bərpa işləri, Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa avtomobil yolunun və bu yolun üzərindəki tunellərin tikintisi ilə tanış olub, https://President.az/az/articles/view/55855, (09.03.2023).
• President.az. (14 Fevral 2022). İlham Əliyev Ağdam Sənaye Parkında iki müəssisənin təməlini qoyub, https://President.az/az/articles/view/55435, (02.04.2023).
• Prezident Kitabxanası. (2023). İlham Əliyev’in Ekoloji Siyasəti, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası, https://files.preslib.az/projects/eco/az/eco_m5_1.pdf, (10.02.2023).
• Public Radio of Armenia. (2020). Trimble Navigation Discontinues Supply of Components For Turkish Bayaktar Drones, 4 November, https://en.armradio.am/2020/11/04/trimble-navigation-discontinues-supply-of-components-for-turkish-bayaktar-drones/, (22.02.2021).
• Rehimov, R. (2022). Aliyev: Mayınları Temizlemek için Yaklaşık 30 Yıl ve 25 Milyar Dolar Gerekiyor. Anadolu Ajansı, 13 Ekim, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/aliyev-mayinlari-temizlemek-icin-yaklasik-30-yil-ve-25-milyar-dolar-gerekiyor/2710209, (22.04.2023).
• Report İnformasiya Agentliyi, (17 Yanvar 2023). İşğal Dövründə Yataqların Qanunsuz İstismarı İlə Məşğul Olan Xarici Şirkətlərin Adları Açıqlanıb: https://report.az/ekologiya/isgal-dovrunde-yataqlarin-qanunsuz-istismari-ile-mesgul-olan-xarici-sirketlerin-adlari-aciqlanib/, (11.02.2023).
• Rəsmi Xronika. (31 iyul 2021). Prezident İlham Əliyev: Azad Edilmiş Ərazilərdə Görülən Bütün İşlər Xalq Tərəfindən Bəyənilir Dəstəklənir. Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Qəzeti: https://www.fhn.gov.az/newspaper/?az/news/view/9603, (11.05.2023).
• Second Protocol to the Hague Convention of 1954 for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict The Hague. 26 March 1999. https://www.legal-tools.org/doc/7d8622/pdf/, (11.03.2023). Süslü, A. (1991). Tehcir Olayındaki Gerçekler. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (1), 277 – 286.
• Şıhaliyev. E. A. (2005). Ermenilerin Kimliği ve Büyük Ermenistan Efsanesi (Rus ve Ermeni Kaynaklarına Göre). Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 17, 1-13.
• Tağıyev, T. (2021). Böyük Qayıdışa Hazırlıq: Qarabağ Yenidən Cənnətə Çevrilir, Azvision.az, 16 Fevral, https://azvision.az/news/249751/news.html, (11.05.2023).
• Trend News Agency. (2020). Victory Monuments will be Erected in All Cities and Life will Return Here-President of Azerbaijan, 17 November, https://en.trend.az/azerbaijan/politics/3336059.html, (11.01.2023). Tuncel, T. K. (2016), “Güney Kafkasya’da 2-5 Nisan 2016’da Yaşanan 4 Gün Savaşı”, Ermeni Araştırmaları, Sayı 53, 301-338.
• UN. (2005). Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts 2001, https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/draft_articles/9_6_2001.pdf, (25.06.2023).
• UNESCO, Hague Convention: Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict (14 May 1854), https://en.unesco.org/sites/default/files/1954_Convention_EN_2020.pdf, (11.03.2023).
• UNEC Ekspert. (2021). Qarabağ Azərbaycandır!, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitesi, Erişim 11 Nisan 2022, http://unec.edu.az/application/uploads/2015/02/UE-2020.pdf. (11.03.2023).
• United Nations Digital Library (29 November 1990). Resolution 678 (1990) / adopted by the Security Council at Its 2963rd Meeting: https://digitallibrary.un.org/record/102245, (10.01.2023).
• Veliyev, C. (2013). Bütün Yönleriyle Hocalı Soykırımı. Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, 9(2), 55-72.
• Virtual Karabakh. (2021). İkinci Karabağ Savaşı: Vatan Savaşı veya “Demir Yumruk” Operasyonu: https://www.virtualkarabakh.az/tr/post-item/52/2871/ikinci-karabag-savasi.html.
• Virtual Karabakh, (2019). İşğal Olunmuş Azərbaycan Ərazilərində Ekoloji Vəziyyət: https://www.virtualkarabakh.az/az/post-item/26/46/isgal-altinda-bulunan-azerbaycan-topraklarinda-ekoloji-durum.html, (11.04.2023).
• Yeşilot, O. (2008). Türkmençay Antlaşması ve Sonuçları. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 36, 187-199.