Neccârzâde Şeyh Rızâ Efendi’nin Hacnâme’si

Yıl 2012, Sayı: 43, 185 - 232, 05.03.2014

AHMET Karataş

Öz

Öz
Neccârzâde Mustafa Rızâ Efendi XVIII. asır Osmanlı dönemi tasavvuf edebiyâtının önde gelen
şâirlerinden ve XVIII. asrın Anadolu topraklarında Nakşibendiyye tarîkatının en yaygın ve
müessir faaliyet alanına sahip kolu olan Müceddidiyye’nin şeyhlerindendir. Birden fazla tarîkatta
sülûkunu tamamlayarak icâzet alması, Beşiktaş’ta kendi adıyla anılan tekkenin kurucusu ve
postnişîni olması, bu tekkede Mevlânâ’nın Mesnevî’sini okutması, engin bilgisi, musikîşinâslığı ve
hattatlığı onu farklı kılan hususiyetlerin başında gelir. Onun Türk tasavvuf edebiyatı bakımından
en dikkat çeken yönü ise Hz. Peygamber sevgisini ve tasavvufun bir çok meselesini dile getirdiği
şiirleridir. Bu makalede, Neccârzâde’nin hayatına ana hatlarıyla değinilmiş, ele alınan konular
bakımından Dîvân’ının özü olan Hacnâme adlı na‛t mecmuası incelenmiş ve eserin tam
transkripsiyonlu neşri yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Neccârzâde Mustafa Rızâ Efendi, Hacnâme, na‛t, tekke, tasavvuf, edebiyat.
Neccarzade Şeyh Rıza Efendi and His Hajjnamah
Abstract
Neccarzade Mustafa Rıza Efendi is one of the leading poets of Turkish Sufistic Literature in the
18th century Ottoman period and a sheikh of Muceddidiyye which has the mostwidespread and
efficient field of activity in the Naksibendiyye Sect on the 18th century Anatolian lands. Getting
sufistic permission certificate after having completed his spiritual maturity in several sects, being
the founder and head of the dervish lodge, named after him, in Besiktas, teaching Mevlana’s
Masnawi there, being fond of music, having a deepknowledge/wisdom and being a calligrapher
are among the aspects making him adifferent personality. In terms of Turkish sufistic literature,
his poems, telling the love of Hz. Muhammad (the prophet) and many matters of sufism, comprise
hismost outstanding side. In this article; the life of Neccarzade is mentioned broadly, the periodical
Hacname, essence of Divan, is studied in terms of the subjects at hand and the totallytranscripted
version of the work is issued.
Keywords: Neccarzade Mustafa Rıza, Hajjnamah, na‛t, dervish lodge, mysticism, literature.

Anahtar Kelimeler

Neccârzâde Mustafa Rızâ Efendi, Hacnâme, na't, tekke, tasavvuf, edebiyat

Kaynakça

• Ak, Ahmet Şahin, Avrupa ve Türk İslâm Medeniyetinde Müzikle Tedavi Tarihi Gelişim ve Uygulamaları, Istanbul 2006.
• Aksüt, Sadun, Türk Musikîsinin 100 Bestekârı, İstanbul 1993.
• Bozkur, Ömer, Neccârzâde Mustafa Rızâ’nırı Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüsleri (yüksek lisans tezi, 2006), Atatürk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul 1333, II, 187-189.
• Coşkun, Menderes, Manzum ve Mensur Osmanlı Hac Seyahatnameleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’l-Haremeyn'i, Ankara 2002.
• Çantay, Gönül, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları, Ankara 1992.
• Çoban, Adnan, Müzikterapi, İstanbul 2005.
• Danacı, Tülin, Neccârzâde Şeyh Rızâ Dîvânı (yüksek lisans tezi, 1988), Gazi Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demir, Aynur, XX. Yüzyılda Şeref bin Hasan Tarafından Düzenlenen Yazma Dinî Güfteler Mecmuası (yüksek lisans tezi, 2007), Marmara Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Evliyâ Çelebi, Seyahatname, İstanbul 1314, IV, 125.
• Fatin Dâvüd, Hâtimetü’l-eş 'âr (haz. Ömer Çiftçi), Ankara ty.
• Giray, Hayriye Serenay, Çağlar Boyu Müzikle Tedavi ve Uygulandığı Hastalıklar (yüksek lisans tezi, 2008), Kocaeli Universitesi SBE
• Güvenç, Rahmi Oruç, Türklerde ve Dünyada Müzikle Rühî Tedavinin Tarihçesi ve Günümüzdeki Durumu (doktora tezi, 1985), Istanbul Universitesi Cerrah- paşa Tip Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı.
• Halil b. İsmâîl b. Şeyh Bedrüddin Mahmüd, _Sımavna Kadısıoğlu _Şeyh Bedreddin Menâkıbı (haz. Abdülbaki Gölpınarlı-Ismet Sungurbey), Istanbul 1967.
• Hüseyin Ayvansarâyî, Hadîkatü’l-cevâmi ', İstanbul 1281, II, 91-92.
• Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ-yı Ebrâr Şerh-i Esmâr-ı Esrâr (haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz), Istanbul 2006, 11163-174.
• Karakoyun, Engin, Zâik Divanı (1b-65a) (yüksek lisans tezi, 2007), Selçuk Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî, İstanbul 1890, IV, 429.
• Muallim Nâcî, Osmanlı Şâirleri (haz. Cemal Kurnaz), Ankara 1995.
• Muslu, Ramazan, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (18. Yüzyıl), İstanbul 2003.
• Mustafa Safâyî, Tezkiretü’ş-şuarâ, İSAM Ktp. Yazma Ftv.OŞG Blm. 928.811, vr. 1 103-11 1a.
• Neccârzâde Mustafâ Rızâ, Dîvân, İstanbul 1262.
• Ömer Nüzhet Efendi, Menkıbetü’l-evliyâiyye fî ahvâli’r-Rızâiyye, İstanbul 1272.
• Özdemir, Mehmet, Neccârzâde Bud Dîvânı’nın Edisyon Kritiği (yüksek lisans tezi, 1999), Afyon Kocatepe Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztuna, Yilmaz, Türk Musikîsi: Akademik Klasik Türk San’at Musikisi’nin Ansiklo- pedik Sözlüğü, Ankara 2006, II, 329.
• Pala, İskender, “Neccarzâde’nin Naatleri”, Zaman, 08.09.2009.
• Sâlim Efendi, Tezkiretü’s-şuarâ, İstanbul 1315.
• Somakcı, Pinar, “Türklerde Müzikle Tedavi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sy. 15 (Kayseri 2003), s. 131-141.
• Şengül, Enver, Kültür Tarihi İçinde Müzikle Tedavi ve "Edirne Sultan II. Bayezid Darüşşifası (yüksek lisans tezi, 2008), Trakya Universitesi SBE.
• Şimşek, H. İbrahim, “Mesnevîhân Bir Müceddidiyye Şeyhi: Neccârzâde Mustafa Rıza’nın Hayatı ve Tasavvufi Görüşleri”, Tasavvuf, sy. 14 (Ankara 2005), s. 159-178.
• a.mlf., “Neccârzâde Rızâ Efendi”, DİA, İstanbul 2006, XXXII, 483-484.
• Terzioğlu, Arslan, Türk İslam Psikiyatrisinin ve Hastanelerinin Avrupa’ya Tesirleri, Istanbul 1972.
• Tuna, Süleyman, Hafız Sadettin Kaynak'ın Dünyasında Müzik ve Din (yüksek lisans tezi, 2010), Çukurova Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Üngör, Etem Ruhi, Türk Musikîsi Güfteler Antolojisi, İstanbul 1981, II, 895.
• Yılmaz, Hasan Kâmil, Anahatlanyla Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul 2009.