BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİNDE İÇ KONTROL SİSTEMİ VE ETKİNLİĞİ

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 71, 251 - 274, 29.01.2024

Ayşe Işık Nalan Akdoğan

https://doi.org/10.55322/mdbakis.1352178

Öz

Dünyada yaşanan gelişmeler toplum yapılarını etkileyerek halkın ihtiyaçlarının artmasına ve
değişmesine neden olmuştur. Özel sektörle başlayan bu değişim kamuyu da içine katmıştır. Bu oluşum
ile kamu, geleneksel örgüt yapısının değiştirilmesi gerekliliğini kavrayarak hizmet anlayışındaki
verimsiz unsurları terk edip verimli çalışma yöntemlerini geliştirmeye odaklanmıştır.
Kamu idareleri, yasalarla kendilerine verilen görevlerini yaparken şeffaf, hesap verebilir, etkili,
ekonomik ve verimli hizmet anlayışı ilkeleri doğrultusunda hareket edebilmek için iç kontrol sistemine
ihtiyaç duyarlar. Bu ihtiyaç çerçevesinde, uluslararası standartlardan oluşturulan 5018 sayılı Yasanın
getirdiği düzenlemelerle kamuda iç kontrol sisteminin kurulmasına dair bir yol çizilmiştir. Çizilen bu
yolda kamu idarelerinden biri olan büyükşehir belediyelerinin iç kontrol sistemlerini etkin hale getirip
getirmedikleri ile kamu iç kontrol standartlarına uyumları bu çalışma ile incelenmiştir.
Araştırma kapsamında; Türkiye’deki 30 büyükşehir belediyesine ait denetim, faaliyet raporları ile iç
kontrol eylem planları ele alınmış, bu metinlerde yer alan iç kontrol sistemine ilişkin veriler COSO
(The Committee of Sponsoring Organizations) modeli çerçevesinde incelenip sözel verilerden sayısal
sonuçlar oluşturulmuş ve analiz edilerek değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda; iç kontrol
sisteminin kurulması ve yürütülmesi konularındaki büyükşehir belediyelerinin uyumlarının yüzde 50
oranı ile hala istenilen düzeyde olmadığını ortaya koymuştur. Dünyadaki diğer büyükşehir belediyeleri ile kıyas yapabilmek için birkaç örnek alınmış ve iç kontrol
sistemini nasıl yürüttükleri incelenmiştir. Ayrıca tüm belediyelere yol göstermesi için çalışmaya bir
uygulama örneği eklenmiş ve Ankara Büyükşehir Belediyesinin bir birimi ile süreç, risk ve risk eylem
planı çalışması yapılmıştır.
Bu çalışma ile; Türkiye’deki büyükşehir belediyelerinin iç kontrol sistemlerinin kamu iç kontrol
standartlarına uyumları tespit edilerek sistemin eksik yönlerinin giderilmesi ile belediyelerde etkin bir
iç kontrol sistemi kurulmasına katkı sağlamak amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İç Kontrol, Kamu İç Kontrol Standartları, Belediyeler, İç Denetim, Dış Denetim

INTERNAL CONTROL SYSTEM AND IT’S EFFICIENCY IN METROPOLITAN MUNICIPALITIES

Öz

The developments occurring worldwide have impacted societal structures, leading to an increase
and transformation in the needs of the public. This transformation, which originated in the private
sector, has encompassed the public sector as well. In response to this evolution, public entities
have recognized the necessity to alter the traditional organizational structure. They have focused on
abandoning inefficient elements in their service approach and developing efficient working methods.
Public administrations, in fulfilling the duties assigned to them by laws, necessitate the implementation
of an internal control system to operate in accordance with the principles of transparency,
accountability, effectiveness, economy, and efficiency in service delivery. Within this framework,
regulations introduced by Law No. 5018, formulated based on international standards, delineate a path
for the establishment of an internal control system in the public sector. This study investigates whether
metropolitan municipalities, as one of the public administrations, have effectively implemented their
internal control systems and examines their compliance with public internal control standards along
the outlined path.
Within the scope of the research, audit reports, activity reports, and internal control action plans
of 30 metropolitan municipalities in Türkiye have been examined. Data pertaining to the internal
control system in these documents are analyzed within the framework of the COSO (The Committee
of Sponsoring Organizations) model. Numeric results are derived from verbal data, analyzed, and
evaluated. The evaluation reveals that the compliance of metropolitan municipalities with the
establishment and execution of the internal control system is still not at the desired level, indicating a
50 percent alignment rate.
To facilitate a comparison with other metropolitan municipalities worldwide, several countries and
their municipalities have been selected and an examination has been conducted to understand how
they manage their internal control systems. Furthermore, an illustrative case study is incorporated into the article to guide all municipalities, involving a unit within Ankara Metropolitan Municipality where
a process, risk, and risk action plan study is conducted.
This study aims to contribute to the establishment of an effective internal control system in municipalities
by identifying the compliance of metropolitan municipalities in Türkiye with public internal control
standards and addressing the deficiencies in the system.

Anahtar Kelimeler

Internal Control, Public Internal Control Standards, Municipalities, Internal Audit, External Audit

Kaynakça

• Ağmaz, S.(2018), Kamu İç Kontrol Standartlarına Göre Belediyelerde İç Kontrol Sistemi ve Etkinliği: Türkiye’deki Büyükşehir Belediyelerinde Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi.
• Akbulut, N., Akyol, Ç.(2023). Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Yapısında Kamu Kurumlarında İç Denetim Faaliyetlerinin Durumu. Denetişim Dergisi, 28, 137-152. https://doi.org/10.58348/denetisim.1316325
• Akın Acuner, Şebnem. (2005). Risk Yönetimi Kavramı ve Riske Karşı Geliştirilecek Stratejiler, Pazarlama Dünyası Dergisi, 6, 46-48.
• Akpınar, M. (2011). Gün Işığında Yönetim Açısından Türk Kamu Yönetiminde Açıklık ve Şeffaflık Sorunu. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 235-261.
• Fabry, S. (2008). Transparency in Government Spending: An Idea Whose Time Has Come for Florida, Adjunct Scholar, The James Madison Institute, State Government Affairs Manager, Americans for Tax Reform, Policy Brief, 850 (386)-3131-P.O.Box. 37460, Tallahassee, FL 32315, Number 4
• Graham, L. (2015). Internal Audit and Audit Compliance: Documantatio and Testing Under the New COSO Framework. Wiley.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı İç Denetim Koordinasyon Kurulu 2018-2019-2020-2021 Yılı Kamu İç Denetim Genel Raporları
• https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2020/05/2018KamuIcDenetimGenelRaporu.pdf
• https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2021/01/2019KamuicDenetimGenelRaporu.pdf
• https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2021/11/2020-Yili-Kamu-Ic-Denetim-Genel-Raporu.pdf
• https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2022/08/2021-Kamu-Ic-Denetim-Genel-Raporu-Son-Hali.pdf Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği (2007) Resmi Gazete Sayı 26738.
• Kamu İdarelerince Hazırlanacak Faaliyet Raporları Hakkında Yönetmelik (2006) Resmi Gazete Sayı 26111.
• Karaman, M. (2014). Kamuda İç Kontrol Sisteminin Kurulması ve İç Kontrol Standartlarında Yaşanan Sorunların Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Türk Hava Kurumu Üniversitesi.
• Nelson, Paul J.(2003), Multilateral Development Banks, Transparency And Corporate Clients: Public Private Partnerships’ and Public Access to Information, Graduate School of Public and International Affairs, University of Pittsburgh, Pittsburgh, PA, USA, Public Administration and Development, Public Admin. Dev. 23, published online May 28, 2003, Wiley InterScience, DOI: 10.1002/pad.276.
• OECD (Organisation for Economic Co-Operation and Development) (2010). Accountability and transparency: A guide for state ownership. OECD Publishing: Paris.
• Ordu büyükşehir Belediyesi 2020-2021 Değerlendirme Raporu https://ordu.bel.tr///uplouds/2581d8af-d6fb-4732-bb69-1bfbfbb13d40_2020%20İç%20Kontrol%20Sistemi%20Değerlendirme%20Raporu.pdf https://ordu.bel.tr/uplouds/069077f1-a73a-4ca2-aecf-164cdfa2c00d_2021%20İÇ%20KONTROL%20SİSTEMİ%20DEĞERLENDİRME.pdf Sayıştay Denetim Raporları (2018-2019-2020-2021 Yılları)
• https://www.sayistay.gov.tr/reports/category/31-belediyeler---bagli-idareler Türedi, H. (2011). Türk Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması: İç Kontrol. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 9, 16-99
• Uyar, S. (2009). İç Kontrol ve İç Denetim:5018 Sayılı Kanun Açısından Değerlendirme. Ankara: Gazi Kitabevi.
• 213 sayılı Vergi Usul Kanunu (1961) Resmi Gazete Sayı 10703.
• 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (2003) Resmi Gazete Sayı 25326.
• 5393 sayılı Belediye Kanunu (2005) Resmî Gazete Sayı 25874.
• 6085 sayılı Sayıştay Kanunu (2010) Resmi Gazete Sayı 27790.