An Inquiry on Server Demirtas's Movement and Emotion Based Sculptures

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 221 - 236, 30.12.2023

Fazlı Metehan Şirin

https://doi.org/10.46641/medeniyetsanat.1347819

Öz

From ancient times, where traditional tools like stone and marble were employed, to the present, the field of sculpture has seen the emergence of movement and dynamism as crucial concepts, breaking the static posture of sculptures. The notion of movement in sculpture gained a new identity with modern art discussions, prompting an exploration of what distinguishes kinetic art from any moving object. In this context, this study aims to discuss the elements defining the boundaries of kinetic sculpture and the qualities enabling the evaluation of Server Demirtas's creations within the category of kinetic sculpture, framed by the definition of "art dependent on movement for its effects". The initial part of the study delves into literature reviews on kinetic art and kinetic sculpture. Subsequently, a comparison is drawn by examining Server Demirtas's movement-based sculptures with animatronic and robotic productions sharing similarities, discussing the components constituting kinetic sculpture. Through these inquiries, it becomes apparent that in Demirtas's sculptures, emotional states crafted within the sculptures are as prominent as a movement. The necessity of movement in creating emotional states in sculptures is a critical factor that categorizes Server Demirtas's productions within kinetic sculpture. Through an analysis of the artist's moving sculptures, it is inferred that the act of "being able to look beyond the effects born of movement" is a crucial factor in evaluating a kinetic work of art.

Anahtar Kelimeler

Kinetic Sculpture, Mechanical Sculpture, Server Demirtaş

Server Demirtaş’ın Hareket ve Duygu Temelli Heykelleri Üzerine Bir Sorgulama

Öz

Taş ve mermer gibi geleneksel araçların kullanıldığı ve hareket algısının heykelin statik duruşunun kırılarak ifade edildiği antik dönemlerden günümüze uzanan süreçte, heykel sanatı alanında hareket ve dinamizm önemli kavramlar haline gelmiştir. Heykelde hareket olgusunun, modern sanat kavramının tartışılmaya başlanması ile yeni bir kimlik kazandığının görüldüğü süreçte; kinetik bir sanat eserini, hareketli herhangi bir nesneden ayıran özelliklerin neler olduğunu sorgulama fikri de önemli hale gelmiştir. Bu bağlamda, çalışma kapsamında; “etkileri için harekete bağlı olunan sanat” tanımı çerçevesinde, Server Demirtaş’ın hareket temelli heykelleri üzerinden, kinetik heykelin sınırlarını oluşturan unsurları ve Demirtaş’ın üretimlerini kinetik heykel kategorisinde değerlendirmeyi olanaklı kılan nitelikleri tartışmak amaçlanmıştır. Çalışmanın ilk kısmında kinetik sanat ve kinetik heykele ilişkin alan yazın taramalarına yer verilmiş, devamında ise Server Demirtaş’ın hareket temelli heykelleri ile çeşitli açılardan benzerlikleri olan animatronik ve robotik üretimler üzerinden bir karşılaştırma yapılarak kinetik heykeli meydana getiren unsurlar tartışılmıştır. Sorgulamalar doğrultusunda; Demirtaş heykellerinde hareketin yanı sıra heykelde yaratılan duygu durumlarının da ön plana çıktığı anlaşılmıştır. Heykellerdeki duygu durumlarının oluşturulmasında, hareketin varlığına ihtiyaç duyuluyor olması durumunun ise Server Demirtaş üretimlerinin kinetik heykel kategorisinde değerlendirilmesini sağlayan ana unsur olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sanatçının hareketli heykelleri üzerinden yapılan sorgulamalar aracılığıyla ise; “hareketten doğan etkinin ötesine bakabilme” ediminin kinetik bir eserin değerlendirilmesinde önemli bir etken olduğu çıkarımına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kinetik Heykel, Mekanik Heykel, Server Demirtaş

Kaynakça

• Aydıntan, E., Onur, D. E. ve Ziyrek, B. E. (2015). İç Mimarlık Eğitimi Sahnesinde Sanatın Rolü: ‘‘Kinetik Sanat’’ Özelinde Bir İnceleme. A. S. M. Eke, D. A. Özbek, H. Güzelci ve T. O. Ekmekci (Editörler), Kuram ve Uygulama Birlikteliği. İç Mimarlık Eğitimi 3. Ulusal Kongresi (Ss. 85-99). İstanbul, Türkiye.
• Barrett, T. (2012). Sanatı Eleştirmek Günceli Anlamak. İstanbul: Hayalperest.
• Berk, E. ve Aslan, M. (2018). Dünya Sinemasında Özel Efekt ve Görsel Efekt. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(66), 267-284.
• Bulat, M., Bulat, S. ve Aydın, B. (2013). Alexander Calder’in Açık Yapıtları (1898-1976). Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (31), 31-49.
• Çokokumuş, B. (2015). Minimalizmi Kinetik Sanat ile Buluşturan Sanatçı Dan Flavin. E. Şengül, B. D. Karakaya, E. Sağlık, O. Tekin, N. Y. Beldan ve S. Özbek (Editörler), Sanat, Gerçeklik ve Paradoks. Uluslararası Sanat Sempozyumu (ss. 245-253). Bodrum, Muğla.
• Farrow, L. (2019). The Ship of Fools Puppetry in the Age of Materialism (Yüksek lisans tezi, Massey University, Wellington, New Zealand). https://mro.massey.ac.nz/handle/10179/16626 adresinden erişildi.
• Gençay, H. (2015). Server Demirtaş ile “Evvel Zaman Makinesi Üzerine”. https://docplayer.biz.tr/159520144-Server-demirtas-ile-evvel-zaman-makinesi-uzerine-hazal-gencay.html adresinden erişildi.
• Koçay, T. (2022). Heykelde Yapay Işık ve Hareket: Lumino-kinetik Heykel. Pearson Journal, 7(21), 52-66.
• Konak, C. (2016). Modern Heykel Sanatında Kinetik Başlangıçlar. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(33), 378-388.
• Keser, N. (2009). Sanat Sözlüğü. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Netzley, P. (2000). Encyclopedia of Movie Special Effects. ABD: Oryx.
• Özçelik, I. (2007). 20. yy. Heykel Sanatında Hareket Öğesinin Kullanımı (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişildi.
• Özel, Z. (2007). Op Sanat ve Dijital Teknolojinin Kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 395-418.
• Özer, A. ve Akyüz, U. (2016). Kinetik Heykel Sanatı Öncüleri. Akdeniz Sanat Dergisi, 9(19), 74-91.
• Özer, A. ve Akyüz, U. (2017). Kinetik Heykel Türleri. İdil Dergisi, 6(29), 385-400.
• Özkarakoç, Ö. ve Yazıcı, F. (2017). Kinetik Heykelde Sibernetik Yaklaşım Bağlamında “Choe U Ram” Örneği. N. Bilici, R. Pehlivanlı ve N. Yılmaz (Editörler), Innovation and Global Issues in Social Sciences II. Akdeniz Üniversitesi, Antalya. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=ypwXEAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA131&dq=mmakin+teknolojileri+ve+kinetik+heykel&ots=PUMDCUxvyD&sig=_on9xp8VqQodfAl3hUlcMMh7PUc&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false adresinden erişildi.
• Törer, O. (2019). Günümüz Sanatında Makine Estetiği (Sanatta Yeterlik Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişildi.
• Türk Dil Kurumu [TDK]. (2005). Türkçe Sözlük (10. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Uz, N. (2012). Sanatta Yeni Arayışlar ve Kinetik Heykel. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 1047-1056.
• Ünal, Ü. (2018). Oyun ve Kinetik Heykel Sanatı (Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişildi.
• Yardımcı, İ. (2007). Metal Malzemenin Modern Heykelde Yeri ve Anlatım Olanakları (Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir). https://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12397/9809 adresinden erişildi.
• URL 1: https://www.bozluartproject.com/sanatci/server-demirtas/ (Erişim Tarihi: 23.04.2021).
• URL 2: https://www.merriam-webster.com/dictionary/kinetic (Erişim Tarihi: 25.04.2021).
• URL 3: https://www.merriam-webster.com/dictionary/-kinesis#etymology (Erişim Tarihi: 25.04.2021).
• URL 4: https://www.merriam-webster.com/dictionary/stimulation (Erişim Tarihi: 25.04.2021).
• URL 5: https://www.britannica.com/topic/Tate-galleries (Erişim Tarihi: 28.05.2021).
• URL 6: https://www.tate.org.uk/art/art-terms/k/kinetic-art (Erişim Tarihi: 28.05.2021).
• URL 7: https://www.merriam-webster.com/dictionary/animatronic (Erişim Tarihi: 30.05.2021).
• URL 8: https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/animatronics (Erişim Tarihi: 30.05.2021).
• URL 9: https://www.youtube.com/watch?v=v5C0ifSprV8