Travma Sürecinde Yeni ve Sistemli Bir Model: Duygu Odaklı Travma Modeli

Yıl 2024, Cilt: 53 Sayı: 242, 1153 - 1178, 01.05.2024

Nergis Canbulat Asiye Dursun

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1233140

Öz

Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri hem bireyin hayatında hem de eğitim alanında önemli bir yere sahiptir. Okullarda yürütülen psikolojik danışma ve rehberlik hizmet alanlarından biri de travma ve krize müdahale alanıdır ve son yıllarda yapılan psikososyal destek çalışmalarının önemi artmaktadır. Türkiye’de travma yaşama yaygınlığının oldukça sık olduğu düşünüldüğünde travmatik olaylarla ve dolayısıyla bireyler üzerindeki etkisi ile çalışılmasının önemli olduğu düşünülmektedir. Bireyleri ruhsal ve fiziksel açıdan farklı şekillerde etkileyen, inciten veya yaralayan olayları ifade etmek için kullanılan travma kavramını ele alan pek çok yaklaşım bulunmaktadır. Bu yaklaşımlardan biri olan duygu odaklı terapi, travma ile çalışırken duyguları ve bağlanma figürlerini bütüncül biçimde değerlendirmeyi önemsemektedir. Çünkü danışanların bağlanma yaralanmaları, duygularını ifade ederek yeniden düzenlemeden ve geçmiş yaşantıların olası etkileri üzerinde çalışmadan iyileşmemektedir. Bu terapi yaklaşımında en temel ihtiyaçların duygularla bağlantılı ve bireylerin harekete geçme, iyi hissetme durumu ile ilişkili olduğu vurgulanmaktadır. Travma yaşantılarının da bireyler üzerinde oldukça farklı ve yoğun etkilerinin olduğu vurgulanmaktadır. Bu derleme çalışması ile travmaya yeni ve sistemli bir bakış açısıyla bakmak, aynı zamanda psikolojik danışmanlara duyguları odağına alan bir travma modelini tanıtmak amaçlanmıştır. Bu sebeple; çalışmada duygu odaklı terapi, temel kavramları, duygu odaklı travma modeli, duygu odaklı travma modelinin genel özellikleri, temel müdahale ilkeleri, duygu odaklı travma modelinin (DOT-T) aşamaları, duygu odaklı travma modelinde travmaya ilişkin kullanılan spesifik müdahaleler ve ilgili araştırmalar ele alınmıştır. Bu sayede, travma ile çalışan ruh sağlığı uzmanlarına ve çalışanlarına farklı bir bakış açısı sunmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

duygu odaklı terapi, travma, duygu odaklı travma modeli

Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5. Basım.) (s.265-266). Washington, DC: American Psychiatric Association. https://www.psychiatry.org/psychiatrists/practice/dsm.
• Asıcı, E. (2019). Travma psikolojik danışmanlığı müdahale ve yaklaşımları. F. Savi Çakar (Ed.), Travma psikolojik danışmanlığı (1. Baskı) içinde (56-104). Ankara: Pegem Akademi.
• Aydın, R. (2016). Travmaya maruz kalmış kişilerde travmatik stres belirtileri ile depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi: Diyarbakır sur örneklemi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gelişim Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Baskin, T. W. and Slaten, C. D. (2014). Contextual School Counseling Approach. The Counseling Psychologist, 42 (1), 73–96. https://doi.org/10.1177/0011000012473664
• Baykara, S. (2019). İnsan eliyle oluşturulmuş ruhsal travma mağdurlarında psikanalitik psikoterapinin etkililiği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Bohart, A. and Greenberg, L.S. (1997). Empathy reconsidered: New directions in psychotherapy. Washington, DC: American Psychological Association.
• Bryntwick, E.G. (2016). An examination of the interrelation of narrative and emotion process in emotion-focused therapy for trauma. York University, Toronto.
• Can, İ. Ö., UYanıker, Z. D., Ulaş, H., Karabağ, G., Cimilli, C. ve Salaçin, S. (2013). Travma mağdurlarında ruhsal travma bulguları. Nöropsikiyatri Arşivi, 50 (3), 230-236. Doi: 10.4274/npa.y6242
• Canbulat, N. (2021). Okullarda kriz durumlarında ruh sağlığı hizmeti. Uçar, S.(Ed.) Okullarda ruh sağlığı içinde (261-290). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Chagigiorgis, H. (2009)."The contributions of emotional engagement with trauma material to outcome in two versions of emotion focused trauma therapy (EFTT). Electronic Theses and Dissertations. University of Windsor. https://scholar.uwindsor.ca/etd/480
• Cook, J. M. and Simiola, V. (2017). Trauma and PTSD in older adults: Prevalence, course, concomitants and clinical considerations. Current Opinion in Psychology, 14, 1-4. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2016.08.003
• Courtois, C. A. and Ford, J. D. (2015). Treatment of complex trauma. New York, Ny: Guildford Press.
• Crick, N. R. and Dodge, K. A. (1994). A review and reformulation of social information-processing mechanisms in children's social adjustment. Psychological Bulletin, 115 (1), 74-101. https://doi.org/10.1037/0033-2909.115.1.74
• Çamaş, G. and anayurt, A. (2022). Travma mağdurlarına yönelik grup müdahaleleri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 14(2):143-151. https://doi: 10.18863/pgy.939012
• Çelik, H. ve Aydoğdu, B. N. (2018). Duygu odaklı terapi: Psikoterapide yeni bir yaklaşım. e-Kafkas Journal of Educational Research, 5 (2), 50-68. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.439247
• Çitil-Akyol, C. (2021). Göz hareketleri ile duyarsızlaştırma ve yeniden işleme (EMDR) yaklaşımının çocuklarda çevrimiçi kullanımı: Vaka çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. İnönü Üniversitesi, Malatya, Türkiye.
• Damasio, A. R. (1994). Descartes’ error: Emotion, reason, and the human brain. New York, NY: G. P.Putnam.
• Deyoung, M. ve Corbin, B.A. (1994). Helping early adolescents tell: A guided exercise for traumafocused sexual abuse treatment groups, Child Welfare, 73 (2), 141-154. https://psycnet.apa.org/record/1994-30651-001
• Elliott, R. and Greeenberg, L. S. (2007). The essence of process- experiential emotion focused theraphy. American Journal of Psychotheraphy: 61 (3), 241-254. https://psychotherapy.psychiatryonline.org/ Elliott, R., Watson, J. C., Goldman, R. N. and Greenberg, L. S. (2004). Learning emotion-focused therapy: The process-experiential approach to change. AmericanPsychologicalAssociation. https://doi.org/10.1037/10725-000
• Erskine, R. G. (1998). Attunement and involvement: Therapeutic responses to relational needs. International Journal of Psychotherapy, 3 (3), 235-244. Doi: 10.4324/9780429479519-3
• Erskine, R. G., Moursund, J. P. and Trautmann, R. L. (1999). Beyond empathy: A therapy of contact-in-relationship. Philadelphia: Brunner/Mazel.
• Finn, C. A. (2003). Helping student cope with loss: Incorporating art into group counseling. The Journal for Specialists in Group Work , 28 (2), 155-165. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/714860157
• Foa, E. B., Keane, T. M. and Friedman, M. J. (Eds.). (2000). Effective treatments for PTSD: Practice guidelines from the International Society for Traumatic Stress Studies. The Guilford Press.
• Foa, E. B., Rothbaum, B. O., Riggs, D. S. and Murdock, T. B. (1991). Treatment of posttraumatic stress disorder in rape victims: A comparison between cognitive-behavioral procedures and counseling. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 59, 715-723. https://doi.org/10.1037/0022-006X.59.5.715
• Foa, E. B., Steketee, G. and Rothbaum, B. O. (1989). Behavioral/cognitive conceptualizations of post-traumatic stress disorder. Behavior Therapy, 20 (2), 155–176. https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/S0005-7894(89)80067-X
• Gavas-Aslan, A. (2019). Duygu Odaklı Terapi: Duyguların Dili ve Sinematerapi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 3(5), 1-16.
• Genç, E., Turhan, Z. ve Tanhan, A. (2021). Koronavirus salgın sürecinde ve afet dönemlerinde psikolojik destek hizmeti: aile-odaklı psikolojik müdahale programı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8 (4), 203-222. https://dergipark.org.tr/en/pub/asead/issue/65626/996981
• Gendlin, E. T. (1997). Experiencing and the creation of meaning: A philosophical and psychological approach to the subjective. Evanston, IL: Northwestern University Press.
• Gizir, C. A. (2006). Bir kayıp sonrasında zorluklar yaşayan üniversite öğrencilerine yönelik bir yas danışmanlığı modeli. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (2), 195-213. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17389/181741
• Greenberg, L. (2014). The therapeutic relationship in emotion-focused therapy. Psychotherapy, 51 (3), 350-357. http://dx.doi.org/10.1037/a0037336
• Greenberg, L. S. and Paivio, S. (1997). Working with emotions in psychotherapy. New York: Guildford Press Greenberg, L. S. (2004). Emotion-focused therapy. Clinical Psychology and Psychotherapy, 11, 3–16. https://doi.org/10.1002/cpp.388
• Greenberg, L. S. (2010a). Emotion-focused therapy: A clinical synthesis. The Journal of Lifelong Learning in Psychiatry, 8 (1), 32-42. https://doi.org/10.1176/foc.8.1.foc32
• Greenberg, L. S. (2012). Emotion-focused therapy (1. Baskı) (Kızıltaş, S., Çev.). İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları. (Orjinal çalışma basım tarihi, 2011).
• Greenberg, L. S. (2016). Emotion-focused therapy: Theories of psychotherapy series. (Revised Edition) Washington, DC: American Psychological Association.
• Greenberg, L. S. ve Goldman, R. (2009). Duygu odaklı terapide vaka formülayonu (G. M. Bağcı, Çev.). İçinde T., D. Eels (Ed.). Psikoterapi vaka formülasyonu el kitabı s: 507-550. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Greenberg, L. S. and Watson, J. C. (2006). Emotion-focused therapy for depression, Washington: American Psychological Association Press.
• Greenberg, L. S. (2010b). Emotion-focused therapy: An overview. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4: 3-12. https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/issue/21453/229828 Greenman, P. S. and Johnson, S. M. (2012). United we stand: Emotionally focused therapy for couples in the treatment of posttraumatic stress disorder. Journal of Clinical Psychology: In Session, 68 (5), 561–569. https://doi:10.1002/jclp.21853
• Gross, J. J. (1999). Emotion regulation: Past, present, future. Cognition and Emotion, 13, 551-573. https://doi.org/10.1080/026999399379186
• Hall, I. E. (2007). Therapist relationship and technical skills in two versions of Emotion Focused Trauma Therapy (Electronic Theses and Dissertations). University of Windsor. https://scholar.uwindsor.ca/etd/4707
• Halamová, J. and Kanovský, M. (2019). Emotion-focused training for emotion coaching–an intervention to reduce self-criticism. Human Affairs, 29 (1), 20-31. https://doi.org/10.1515/humaff-2019-0003
• Harvey, M. R., Liang, B., Harney, P. A., Koenen, K., Tummala-Narra, P. and Lebowitz, L. (2003). A multidimensional approach to the assessment of trauma impact, recovery and resiliency: Initial psychometric findings. Journal of Aggression, Maltreatment and Trauma, 6 (2), 87–109. https://psycnet.apa.org/doi/10.1300/J146v06n02_05 Herbert, c. (2018). Travma Sonrası Psikolojik Tepkileri Anlamak. (4.baskı). (N. Azizlerli ve R. Güneş, Çev.). İstanbul: Psikonet Yayınları.
• Herman, J. L. (1992). Trauma and recovery. NewYork: BasicBooks.
• Ivanova, I. (2013). The "how" of change ın emotion-focused group therapy for eating disorders. Department of Applied Psychology and Human Development, University of Toronto.
• Karancı, A. N., Işıklı, S. ve Aker, A.T. (2009). Yetişkinlerde travmatik olay yaşama yaygınlığı, travma sonrası stres bozukluğu ve travma sonrası gelişimin değerlendirilmesi. TUBİTAK SOBAG Projesi.
• Khayyat-Abuaita, U. (2016). Changes in quality of emotional processing in trauma narratives as a predictor of outcome in emotion focused therapy for complex trauma. Dissertation Submitted to the Faculty of Graduate Studies University of Windsor Windsor, Ontario, Canada.
• Khayyat-Abuaita, U., Paivio, S., PascuaL Leone, A. and Harrington, S. (2019). Emotional processing of trauma narratives is a predictor of outcome in emotion-focused therapy for complex trauma. Psychotherapy Research, 56 (4), 526-536. https://doi.org10.1037/pst0000238.
• Leek Openshaw, L. (2011). School-based support groups for traumatized students. School Psychology International, 32 (2), 163-178. https://doi.org/10.1177/0143034311400830
• Leone, A. P., Bierman, R., Arnold, R. and Stasiak, E. (2011). Emotion-focused therapy for incarcerated offenders of intimate partner violence: A 3-year outcome using a new whole-sample matching method. Psychotherapy Research, 21 (3), 331-347. https://doi.org/10.1080/10503307.2011.572092 Macintosh, H. B. and Johnson, S. (2008). Emotionally focused therapy for couples and childhood sexual abuse survivors. Journal of Marital and Family Therapy, 34 (3), 298–315. https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.2008.00074.x
• Marott, S. (2003). Unflinching empathy: Counselors and tortured refugees. Journal of Counseling and Development, 81, 111-114. https://doi.org/10.1002/j.1556-6678.2003.tb00232.x
• Mayer, J. D. and Salovey, P. (1997). What is emotional intelligence? In P. Salovey & D. J. Sluyter (Eds.), Emotional development and emotional intelligence: Educational implications: 3–31. New York: Basic Books
• Mikaeili, N., Molavi, P., Einy, S. and Tagavy, R. (2017). Effectiveness of emotion-focused therapy on emotional dysregulation, hopelessness and suicidal ıdeation in post-traumatic stress disorder veterans. Iranian Journal of War & Public Health, 9 (3), 111-117. https://doi.org/10.18869/acadpub.ijwjph.9.3.111
• Mlotek, A. E. and Paivio, S. C. (2017). Emotion-focused therapy for complex trauma. Person-Centered ve Experiential Psychotherapies, 16 (3), 198-214. https://doi.org/10.1080/14779757.2017.1330704
• Morgan, T. and Cummings, A.L. (1999). Change experienced during group therapy by female survivors of childhood sexual abuse. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 67, 28-36. https://doi.org/10.1037/0022-006X.67.1.28
• Mundorf, E. S. H. (2013). Childhood abuse survivors' experience of self over the course of emotion focused therapy for trauma: A qualitative analysis. Electronic Theses and Dissertations, University of Windsor. https://scholar.uwindsor.ca/etd/4949
• Nussbaum, S. H. (2014). Emotional processing in self-narratives as a predictor of outcome in emotion focused therapy for child abuse trauma (EFTT). Electronic Theses and Dissertations, University of Windsor. https://scholar.uwindsor.ca/etd/5183
• Oflaz, F. (2008). Felaketlerin psikolojik etkileri ve hemşirelik uygulaması. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(3), 70-76.
• Özakkaş, T. (2018). Duygu odaklı bireysel terapi ders notları. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Yayınları.
• Öztan-Ulusoy, Y. ve Cihangül, N. (2021). Uzaktan Eğitim Sürecinde Psikolojik Danışmanların Krize Müdahale Deneyimlerinin İncelenmesi. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 1 (1), 195-231.
• Paivio, S. C. and Laurent, C. (2001). Empathy and emotion regulation: Reprocessing memories of childhood abuse. Journal of Clinical Psychology, 57, 213–226. https://doi.org/10.1002/1097-4679
• Paivio, S. C. and Nieuwenhuis, J. A. (2001). Efficacy of emotion focused therapy for adult survivors of child abuse: A preliminary study. Journal of Traumatic Stress, 14, 115–133. https://doi.org/10.1023/A:1007891716593
• Paivio, S. C. and Pascual-Leone, A. (2010). Emotion-focused therapy for complex trauma: An integrative approach. American Psychological Association. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/12077-000
• Paivio, S. C., Jarry, J. L., Chagigiorgis, H., Hall, I. and Ralston, M. (2010). Efficacy of two versions of emotion-focused therapy for resolving child abuse trauma. Psychotherapy Research, 20 (3), 353-366. https://doi.org/10.1080/10503300903505274
• Pos, A. E. and Greenberg, L.S. (2007). Emotion-focused therapy: The transforming power of affect. J Contemporary Psychotherapy, 37(1), 25-31. DOI: 10.1007/s10879-006-9031-z
• Prochaska, J. O, and Norcross, J. C. (2010) Systems of Psychotherapy A Transtheoretical Analysis, 7nd ed. USA, Brooks/Cole.
• Robinson, A. L., Mccague, E.A. and Whissell, C. (2014). "That chair work thing was great": A pilot study of group-bases emotion-focused therapy for anxiety and depression. Person-Centered Experiential Psychotherapies, 16(28), 37-41. https://doi.org10.1080/14779757.2014.910131
• Ryan, R. M. and Deci, E. L. (2017). Self-determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. Guilford Publications.
• Santor, D. A. (2003). Review of Emotion-focused therapy: Coaching clients to work through their feelings [Review of the book Emotion-Focused therapy: Coaching clients to work through their feelings, by L. S. Greenberg]. Canadian Psychology / Psychologie canadienne, 44 (1), 76–77. https://doi.org/10.1037/h0088062
• Sarıçam, H. (2019). Travmayla başa çıkma, koruyucu faktörler ve müdahale yöntemleri. F. Savi Çakar (Ed.), Travma psikolojik danışmanlığı (1. Baskı) içinde (133-170). Ankara: Pegem Akademi.
• Sarp, N. ve Tosun, A. (2011). Duygu ve otobiyografik bellek. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(3).446-465. https://doi.org/10.5455/cap.20110320
• Saxe, B. J. and Johnson, S.M. (1999). An empirical investigation of group treatment for a clinical population of adult female incest survivors. Journal of Child Sexual Abuse, 8 (1), 67-88. https://doi.org/10.1300/J070v08n01_05 Sayıl, I., Canat, S., Akdur, R., Kılıç, E., ve Uslu, R. (2001). Depremzede ailelere yönelik koruyucu müdahale çalışması. Kriz Dergisi, 9(1), 1-12. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000162
• Solomon, M. F. and Siegel, D. J. (Eds.). (2003). Healing trauma: Attachment, mind, body, and brain. New York: W.W. Norton.
• Sun, S. (2016). Emotion Focused Therapy and its Clinical Application. In 2016 5th International Conference on Social Science, Education and Humanities Research (SSEHR 2016) (pp. 1466-1472). Atlantis Press.
• Sungur, M. Z. (1993). Davranış Tedavileri. Psikiyatri Bülteni, 2(3), 109-15.
• Taytaş, M. (2022). Psikolojik Danışmanların Travmaya Müdahale Becerisi. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 8(15), 210-231.
• Tedeschi, R. G., Park, C. L., and Calhoun, L. G. (1998). Posttraumatic Growth: Future Directions. IN R. G. Tedeschi, C. L. Park, and L. G. Calhoun (Eds.), Posttraumatic Growth: Positive Changes in the Aftermath of Crisis (pp. 215-238). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Topses, G. (2012). Rehberlik ve psikolojik danışma kuramlarının felsefi temelleri. Folklor/Edebiyat Dergisi, 18 (70), 93-105. https://dergipark.org.tr/tr/pub/fe/issue/26035/274206
• Watson, J. C., Goldman, R. N. and Greenberg, L. S. (2011). Contrasting two clients in emotion-focused therapy for depression 1: The case of "Tom,"" Trapped in the Tunnel". Pragmatic Case Studies Psychotherapy, 7(2), 268-304. https://doi.org/10.14713/pcsp.v7i2.1091
• Watson, J. J. (2010). Case formulation in eft, Journal of Psychotherapy Integration: 20 (1), 89-100. https://www.apa.org/pubs/journals/int.
• Yeşilyaprak, B. (2016). 21. yüzyılda eğitimde rehberlik hizmetleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.