MODA TASARIMINDA GELENEĞİN YORUMLANMASI VE ULUSAL MODA KİMLİĞİ OLUŞTURULMASI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 134, 131 - 144, 22.06.2022

Ülker Tatlıdil Yüksel Şahin

Öz

Toplulukların yaşayış biçimlerinin şekillenmesinde yadsınamaz biçimde etkili bir unsur olduğu bilinen
gelenek, tarih boyunca çeşitli şekillerde anlamlandırılmış ve konumlandırılmıştır. Tarihsel süreçte değişim
gösteren gelenek günümüzde düşünürlerin, yazarların, sanatçı ve tasarımcıların başvuru kaynaklarından biri
olmakta, sanat ve edebiyat gibi alanların yanı sıra moda tasarımcıları tarafından da tema olarak belirlenerek
yorumlanmaktadır. Moda tasarımı açısından düşünüldüğünde, üzerine çeşitli tartışmalar gerçekleştirilen
geleneğin yorumlanması konusu, ülkelerin ulusal moda kimlikleri açısından da önemini ve güncelliğini korumaktadır. Bugün geniş bir ekonomik pazarı elinde bulunduran moda sektörünün daima değişikliğe olan ihtiyacı neticesinde farklı kültürlere ait geleneklerin kimi zaman özgün haline yakın, kimi zaman soyut dışavurumcu bir yaklaşımla moda tasarımında kullanıldığı gözlemlenmektedir. Moda tasarımcılarının, değişikliğe olan ihtiyaca yanıt vermek ve moda pazarında yer almak için geleneksel ögelere tasarımlarında yer vermesi dikkat çekicidir. Moda tasarımında geleneğin yorumlanmasının, tasarımcıların tanınırlık sağlamasında, ülkelerinin ulusal moda kimliklerinin gelişmesinde ve geleneksel kültürün farklı ortamlarda görünürlük kazanmasında etkili olduğu anlaşılmaktadır. Bu bağlamda, çalışmanın amacı geleneğin moda tasarımında nasıl yorumlandığına ve geleneğin yorumlanmasının ülkelerin ulusal moda kimlikleri üzerinde nasıl etki gösterdiğine dair bir analiz yapmaktır. Çalışma verileri; gelenek, moda tasarımı, geleneğin yorumlanması, ulusal kimlik, ulusal moda kavramlarını ve bu kavramlarla ilişkili tanımları içeren alanyazın taraması yapılarak elde edilmiştir. Çalışma kapsamında, kültürün konularından biri olan gelenek kavramı alanyazın taramasından tespit edilen yaklaşımlarla irdelenmiş ve kavramın toplumlar için ifade ettiği anlamın çeşitli disiplinlerdeki tanımı incelenmiştir. Bu bağlamda geleneğin nitelikleri ile sanat ve dilbilim gibi alanlarda ele alınışının etkileri hakkındaki fikirlere yer verilmiştir. Moda tasarımında geleneğin yorumlanmasının ulusal moda kimliği ile ilişkisi, ulusal moda olgusu üzerinden kısaca ele alınmıştır. Çalışma kapsamında, 1980’li yıllarda uluslararası moda sahnesinde alışılmadık tarzlarıyla kendilerine yer edinen Japon moda tasarımcılarının geleneği yorumlama biçimleri ve bu durumun Japon ulusal moda kimliğine olan etkileri üzerinden yola çıkılmıştır. Avrupa moda sahnesini geleneği yorumlama üsluplarıyla etkileyen Japon tasarımcılar üzerinden Faslı, Hollandalı, Güney Afrikalı ve Çinli moda tasarımcılarının da geleneği yorumlama biçimlerine ve bu yorumların tasarımcıların kendi ulusal moda kimliklerine olan etkilerinin nasıl gerçekleştiğine dair bir çerçeve çizilmeye çalışılmış, elde edilen veriler betimsel yöntemle analiz edilmiştir. Ayrıca modanın tarihsel süreçteki dönüşümüne bağlı olarak, tasarımcıların geleneksel kültüre yaklaşımlarında ve geleneği yorumlama biçimlerinde değişim gösterdiklerine değinilerek ulusal modalarının şekillenmesine doğrudan katkıda bulunabildikleri vurgulanmış ve ulusal moda kimliğinin şekillenmesinde geleneksel kültürün etkisi üzerinde durulmuştur. Çalışmanın sonucunda moda tasarımında geleneğin yorumlanmasının, tasarımcıların imajlarına ve ülkelerin moda kimliklerine yaptığı etkilerin yanında geleneğin kendisi üzerinde de etkili olduğu kanaatine varılmıştır. Bu bağlamda geleneğin niteliklerinden yola çıkılarak moda tasarımında geleneğin yorumlanmasının gelenekle ilgili söylemleri haklı çıkardığına yönelik fikirler tartışma bölümünde sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gelenek, Moda tasarımı, Geleneğin yorumlanması, Ulusal moda kimliği, Ulusal moda

Kaynakça

• Aktulum, K. (2013). Folklor ve Metinlerarasılık. Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Arnold, R. (2009). Fashion: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press.
• Artun, E. (2014). Ansiklopedik Halkbilimi / Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Adana: Karahan Kitabevi.
• Au, J. S., Taylor, G., & Newton, E. W. (2003). Grounded Design Theory of Japanese Fashion Designers. The Design Journal: An International Journal for All Aspects of Design, 3-23.
• Bek, G. (2008). Çağdaş Türk Sanatında “Ulusallık / Evrensellik” Sorunsalı ve Bazı Temel Yaklaşımlar. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 117-130.
• Boym, S. (2009). Nostaljinin Geleceği .(Çev: Ferit Burak Aydar). İstanbul : Metis Yayıncılık.
• Cole, D. J. (2011). Heritage and Innovation: Charles Frederick Worth, John Redfern, and the Dawn of Modern Fashion. Fashion & Luxury: Between Heritage & Innovation (s. 173-181). Paris: Institut Français de la Mode.
• Craik, J., & Jansen, M. A. (2015). Constructing National Fashion Identities. International Journal of Fashion Studies, 3-8.
• Çalışlar, A. (1983). Ansiklopedik Kültür Sözlüğü. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Ekici, M. (2008). Geleneksel Kültürü Güncellemek Üzerine Bir Değerlendirme. Milli Folklor(80), 33-38.
• English, B. (2011). Sartorial Deconstruction: The Nature of Conceptualism in Postmodernist Japanese Fashion Design. The International Journal of the Humanities, 81-85.
• Feitsma, M. (2009). Don’t Dress to Impress: The Dutch Fashion Mentality. Fashion: Exploring critical issues.
• Güldü, Ö. (2019, 11 21). https://acikders.ankara.edu.tr/: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/88342/mod_resource/content/1/KONU%201.pdf adresinden alındı
• Giddens, A. (1994). Modernliğin Sonuçları.
• Hobsbawm, E. (2006). Gelenekleri İcat Etmek. E. Hobsbawm, & T. Ranger içinde, Geleneğin İcadı. (Çev. Mehmet Murat Şahin) (s. 1-18). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Jansen, M. A. (2013). Three Generations of Moroccan Fashion Designers Negotiating Local and Global Identity. R. Fisher, L. Howard, & K. Monteith içinde, Fashioning Identities: Cultures of Exchange (s. 161-180). Oxford: Inter-Disciplinary Press.
• Jansen, M. A. (2014). Defining Moroccanness: Aesthetics and Politics in Contemporary Moroccan Fashion Design. SOAS. London.
• Jansen, M. A. ve Craik, J. (2016). Modern Fashion Traditions: Negotiating Tradition and Modernity through Fashion. Londra: Bloomsbury Academic.
• Jansen, M. A., & Feitsma, M. (2014). Tradition or Fashion? Comparing National Fashion Identities in Morocco and the Netherlands. Fashion Colloquia 2014/15: New Conversations in Fashion, (s. 1-12). Amsterdam.
• Jennings, H. (2011). New African Fashion. Prestel.
• Kawamura, Y. (2004). The Japanese Revolution in Paris Fashion. Oxford: Berg Publishers. Keane, M. (2007). Created in China: The great new leap forward. London: Routledge.
• Kondo, D. (2014). About Face: Performing Race in Fashion and Theater. London: Routledge.
• Kutesko, E. (2013). Moroccan Fashion Designers. J. B. Eicher, & D. H. Ross içinde, Berg Encyclopedia of Dress and Fashion: Africa. Oxford: Berg Publishers.
• Langevang, T. (2016). Fashioning the Future: Entrepreneuring in Africa’s Emerging Fashion Industry. Center for Business and Developlent Studies: Working Paper Series, 1-39.
• Lindgren, T. (2015). How do Chinese Fashion Designers Become Global Fashion Leaders? A New Perspective on Legitimisation in China’s Fashion System. International Journal of Fashion Studies, 63-75.
• Martinez, J.-G. (2016). Design and National Identity. London: Bloomsbury Publishing.
• Michalove, L. (2014). Who Are You Wearing? A study of Moroccan fashion discourse, identity performance, and social change. Independent Study Project (ISP) Collection, 1-36.
• Mills, H. (2010). Future Beauty: 30 Years Of Japanese Fashıon, London. Arts Thread. https://www.artsthread.com/news/future-beauty-30-years-of-japanese-fashion-london/(Erişim tarihi: 17.12.2019) Oppenheim, L. (2008) Ma-Ke: Wu Yong Collection. Cool Hunting. https://coolhunting.com/style/ma-ke-wu-yong-u/ (Erişim tarihi: 2020, Şubat 12) Özbudun, S. (2005). Küreselleşme ve Geleneeği Yeniden Düşünmek. B. Kümbetoğlu, & H. B. Gedik içinde, Gelenekten Geleceğe Antropoloji (s. 51-72). İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Öztekin, Ö. (2013). Folklor ve Metinlerarasılık. Milli Folklor, 185-204.
• Reinach, S. S. (2010, Kasım). Review of Chinese Fashion: from Mao to Now. The Journal of Asian Studies, 1221-1222.
• Reinach, S. S. (2011). National Identities and International Recognition. Fashion Theory, 267-272.
• Rovine, V. L. (2015). African Fashion, Global Style: Histories, Innovations and Ideas You Can Wear. Bloomington ve Indianapolis: Indiana University Press.
• Shils, E. (2003). Gelenek. Doğu Batı Düşünce Dergisi(25), 101-131.
• Skov, L. (1996). Fashion Trends, Japonisme and Postmodernism: Or "What is so Japanese about Comme des Garçons?". Theory, Culture & Society, 129-151.
• Skov, L. (2011). Dreams of Small Nations in a Polycentric Fashion World. Fashion Theory, 137-156.
• Smelik, A. (2017). Introduction: The Paradoxes of Dutch Fashion. A. S. (Editör) içinde, Delft Blue to Denim Blue (s. 3-26). Londra: I.B.Tauris & Co.
• Smelik, A. (2019). Fashion Matters: The ‘Glocal’ Mix of Dutch Fashion. ZoneModa Journal, 17-31.
• Şimşek, U. ve Ilgaz, S. (2007). Küreselleşme ve Ulusal Kimlik. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 189-199.
• Teunissen, J. (2005). Global Fashion Local Tradition: On the Globalization of Fashion. J. Teunissen, & J. (. Brand içinde, Global Fashion Local Tradition: On the Globalization of Fashion (s. 8-23). Amsterdam: Terra Publishers.
• Teunissen, J. (2011). Deconstructing Belgian and Dutch Fashion Dreams: From Global Trends to Local Crafts. Fashion Theory: The Journal of Dress, Body and Culture, 157-176.
• Triandafyllidou, A. (1998). National Identity and the 'Other'. Ethnic and Racial Studies, 593-612.
• Tsui, C. (2013). From Symbols to Spirit: Changing Conceptions of National Identity in Chinese Fashion. Fashion Theory, 579-604.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri . Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yalçın, F. (2013). Postmodern Dünyada Geleneğı̇n Yenı̇den İnşası Ya Da Tı̇carı̇ Bı̇r Meta Olarak Keşfı̇ Ve Çağdaş Türk Romanında Gelenek Sorunu . A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 171-184.