Derleme
BibTex RIS Kaynak Göster

Important Steps in the Development Process of Food Irradiation in Türkiye

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 196 - 209, 22.12.2023
https://doi.org/10.53518/mjavl.1371345

Öz

In the last century, the use of nuclear science and technology for peaceful purposes in areas such as health, environment, and energy production, as well as its use in food preservation, has emerged as an important option. Turkey played an important role in the commercial spread of this process, called food irradiation, and the first industrial grain irradiation facility in the world was established in our country in 1963. After this important development, our country has become a partner and actively participated in the studies on this subject together with the world. Türkiye, which took important steps by preparing the necessary technical and legal infrastructure in the 1990s, has had food irradiation regulation and legal commercial practice experience for approximately 25 years. Today, two gamma irradiation facilities, one within TENMAK - NÜKEN and the other belonging to the private sector, continue their commercial food irradiation activities at full capacity. On the other hand, TENMAK - NÜKEN provides all kinds of technical support to the food industry with its staff and laboratory infrastructure and extensive knowledge on food irradiation. In this article, information about the process experienced in our country regarding food irradiation has been tried to be given concisely, along with the developments in the world, by following the historical process.

Kaynakça

  • AEC. (1967). Harwell ships 100 thousand curies of 60Co to Turkish grain irradiator. Isotopes and Radiation Technology, U.S. Atomic Energy Commission. Division of Isotopes Development, Oak Ridge National Laboratory, 4(2), p203.
  • AEC. (1968). Hearings and reports on atomic energy. United States Congress. Joint Committee on Atomic Energy, U.S. Atomic Energy Commission, 125, p.605.
  • AEK. (1969). Ambar zararlılarına karşı radyasyonla mücadele konulu Birleşmiş Milletler İskenderun özel fon projesinin bugüne kadar geçirdiği safhalar. Rapor, 16 Haziran 1969, T.C. Atom Enerjisi Komisyonu, Ankara, 44s.
  • Ali Omer, M.A., Saion, E., Gar Elnabi, M.E.M., & Dahlan, K.M. (2012). Synthesis of polyaniline HCl pallets and films nanocomposites by radiation polymerization. In: F. Adrovic (Ed), Gamma radiation (pp. 115-146). Rijeka:InTech.
  • APHIS. (2023a). Irradiation treatment. Animal and Plant Health Inspection Service. Retrieved from https://www.aphis.usda.gov/aphis/ourfocus/planthealth/import- information/sa_quarantine_treatments/irradiation/irradiation-treatment
  • APHIS. (2023b). USDA-APHIS-PPQ Phytosanitary irradiation. Animal and Plant Health Inspection Service. Retrieved from https://www.nationalacademies.org/documents/embed/link/LF2255DA3DD1C41C0A42D3BEF0989ACAECE30 53A6A9B/file/D9D7E0FE2D90CDD2FF663D0AB06F541978A2269477C9?noSaveAs=1
  • APHIS. (2023c). Manuals. Animal and Plant Health Inspection Service. Retrieved from https://www.aphis.usda.gov/import_export/plants/manuals/ports/downloads/aphis-certified-irradiation- facilities.pdf
  • APHIS. (2023d). APHIS Certified irradiation facilities. Animal and Plant Health Inspection Service. Retrieved from https://www.aphis.usda.gov/import_export/plants/manuals/ports/downloads/aphis-certified-irradiation- facilities.pdf
  • Atom Enerjisi Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun (1956b). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 4.9.1956. Sayısı: 9398
  • Atom Enerjisi Komisyonunun Kurulması Hakkındaki Kanunun 2 nci Maddesinin (K) Fıkrasının Değiştirilmesine ve Türkiye Atom Enerjisi Programının Tatbik Şekli Hakkındaki Kanuna Bir Madde ve Bir Geçici Madde Eklenmesine Dair Kanun (1961c). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 12.1.1961. Sayısı: 10705.
  • Bayülken, A. (2006). Türkiye’de Nükleer Enerji. İçinde İTÜ Enerji Çalıştayı ve Sergisi (ss. 171-180), İstanbul.
  • Carden, J.E. (1967). Design of the worlds first industrial-scale grain-irradiation facility. Isotopes and Radiation Technology, 4(4): 396-398.
  • CODEX. (2003). Revised codex general standard for irradiated foods (Codex Stan 106-1983). Rev.1-2003, Rome, Codex Alimentarius Commission.
  • Çetinkaya, N. (2010). Gıda ışınlamada yasal düzenlemeler ve ışınlanmış gıdaların ticareti. İçinde Gıda Işınlama (ss.1-11). Ankara:TAEK.
  • Dayday, N. (2007). Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA). Stratejik Araştırmalar Dergisi, 10, 32-39.
  • Diehl, J.F. (2001). Achievements in food irradiation during the 20th century. In: P. Loaharanu & P. Thomas (Eds), Irradiation for food safety and quality (pp. 1-9). Lancaster:Technology Publishing Company.
  • Dogan Halkman, H.B., Yücel, P.K., & Halkman, A.K. (2014). Non-thermal processing: Microwave. In: C.A. Batt, & M.L. Tortorello (Eds), Encyclopedia of food microbiology (pp. 962-965). London:Academic Press.
  • Ehlermann, D.A.E. (2016). The early history of food irradiation. Radiation Physics and Chemistry, 129, 10-12. https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2016.07.024
  • Ehlermann, D.A.E. (2005). Four decades in food irradiation. Radiation Physics and Chemistry, 73, 346-347. https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2005.02.001
  • Erwin, L. (1985, April). The codex standard & code of irradiated foods. In: International Atomic Energy Agency regional workshop on commercialisation of ionising energy treatment of food. New South Wales:Australian Atomic Energy Commission. Retrieved from https://apo.ansto.gov.au/server/api/core/bitstreams/core/bitstreams/aeb3b687-f109-76a5-e053- 150a9d89ded9/content
  • Esin, T., & Alganatay, M. (1968). Kobalt-60 Gamma ışınlarının Sitophilus Granarius L. ve Tribolium Confusum Duv’a karşı olan etkisi üzerinde araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni, 8(1): 39-60. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/bitkorb/issue/3572/48303
  • ETKB. (2013). Mavi kitap. T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve Bağlı, İlgili ve İlişkili Kuruluşların Amaç ve Faaliyetleri, Bağlı ve İlgili Kuruluşlar Dairesi Başkanlığı, Ankara, 363s. Erişim adresi: www.enerji.gov.tr/yayinlar_raporlar/Mavi_Kitap_2013.pdf
  • Eustice, R.F. (2018). Global status and commercial applications of food irradiation. In: I.C.F.R., Ferreira, A.L., Antonio & Sandra, C.V. (Eds), Food irradiation technologies: Concepts, applications and outcomes (pp. 397- 424). London:The Royal Society of Chemistry.
  • Farkas, J. (2004). Food irradiation. In: A. Mozumder, & Y. Hatano (Eds), Charged particle and photon interactions with matter (pp. 785-812). New York:Marcel Dekker.
  • Farkas, J., & Mohácsi-Farkas, C. (2011). History and future of food irradiation. Trends in Food Science & Technology, 22(2-3): 121-126. https://doi.org/10.1016/j.tifs.2010.04.002
  • Farkas, J., Ehlermann, D.A.E, & Mohácsi-Farkas, Cs. (2014). Food technologies: Food irradiation, In: Y. Motarjemi (Ed), Encyclopedia of food safety (pp. 178-186). Waltham:Academic Press.
  • Fischer, D. (1997). History of the International Atomic Energy Agency: The first forty years. Vienna:International Atomic Energy Agency.
  • Gamma Pak. (2023). Gamma-pak web page. Erişim adresi: https://www.gammapak.com
  • Gıda Işınlandırılması Alanında Milletlerarası Bir Projeye Mütedair Anlaşma (1971). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 17.3.1971. Sayısı: 13781.
  • Gıda Işınlama Yönetmeliği (1999). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 06.11.1999. Sayısı: 23868.
  • Gıda İşleme Teknolojileri. (2014). Gamma pak gıda ışınlamayı yaygınlaştıracak. Şubat sayısı, s48-49. Erişim adresi: https://www.gidateknolojisi.com.tr
  • Goresline, H.E. (1978). Action plan on food irradiation. In Proceedings of An International Symposium on Food Preservation by Irradiation Jointly Organized by the International Atomic Energy Agency (pp.375-406), Wageningen.
  • Griffin, E.B., Hallman, G.J., & Griffin, R.L. (2014). Phytosanitary irradiation in ports of entry: A practical solution for developing countries. International Journal of Food Science and Technology, 50, 249-255. https://doi.org/10.1111/ijfs.12676
  • Hallman, G.J., & Loaharanu, P. (2016). Phytosanitary irradiation - Development and application. Radiation Physics and Chemistry, 129, 39-45. https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2016.08.003
  • Hallman, G.J., Hénon, Y.M., Parker, A.G., & Blackburn, C.M. (2016). Phytosanitary irradiation: An overview. Florida Entomology, 99, 1-13. Retrieved from http://journals.fcla.edu/flaent/article/view/88667
  • IAEA. (1960). Atomic prospects in five countries. IAEA Bulletin, 2(2): 6-10. Retrieved from http://www.iaea.org/Publications/Magazines/Bulletin/Bull022/02205000610.pdf
  • IAEA. (1962). Radiation disinfestation of grain. IAEA Bulletin, 4(4): 18-20. Retrieved from http://www.iaea.org/Publications/Magazines/Bulletin/Bull044/04405401820.pdf
  • IAEA. (1964a). Annual report of the board of governors to the general conference (1 July 1963 - 30 June 1964) GC(VIII)/270. IAEA, Vienna, para. 43, p.8. Retrieved from http://www.iaea.org/inis/collection/NCLCollectionStore/_Public/41/099/41099989.pdf
  • IAEA. (1964b). General conference board of governors. Role of the Agency in Promoting the Peaceful Uses of Atomic Energy During the Development Decade. Memorandum by the Director General, GC (VIII)/INF/77/GOV/INF/131, IAEA, Vienna, para. d., p.10 Retrieved from http://www.iaea.org/inis/collection/NCLCollectionStore/_Public/41/100/41100046.pdf
  • IAEA. (1965). Annual report of the board of governors to the general conference (1 July 1964 - 30 June 1965). GC(IX)/299, IAEA, Vienna, para. 114, pp.28–29. Retrieved from http://www.iaea.org/inis/collection/NCLCollectionStore/_Public/41/096/41096932.pdf
  • IAEA. (1967). Review of the agency’s activities. GC(XI)/362, IAEA, Vienna, para. 115, p.83. Retrieved from http://www.iaea.org/About/Policy/GC/GC11/GC11Documents/English/gc11-362_en.pdf
  • IAEA. (1987). Legislations in the field of food irradiation. IAEA-TECDOC-422, IAEA, VIENNA, 75p. Retrieved from https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/18/101/18101026.pdf
  • IAEA. (1989). Role, achievements & impact of ICGFI. Food Irradiation Newsletter, 13(1): 15-24.
  • IAEA. (2023). Database of industrial irradiation facilities. Retrieved from https://nucleus.iaea.org/sites/diif/Pages/Home.aspx.
  • Ic, E., & Cetinkaya, N. (2021). Food safety and irradiation related sanitary and phytosanitary approaches - Chinese perspective. Radiation Physics and Chemistry, 181, 109324. https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2020.109324
  • İktisadi İş Birliği ve Kalkınma Teşkilâtı Sözleşmesi Hakkında Kanun (1961d). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 5.4.1961. Sayısı: 10774.
  • Kobayashi, Y. (2011). Food irradiation: radiation-based sterilization, insecticidal, and inhibition of sprouting technologies for foods and agricultural produce. In: H. Kudo (Ed), Radiation applications (pp.217-254). Tokyo:Springer.
  • Kooij, J.V. (1984). Food irradiation makes progress. IAEA Bulletin, 26(2): 17-21. Retrieved from https://www.iaea.org/sites/default/files/publications/magazines/bulletin/bull26-2/26205781721.pdf
  • Koutchma, T., Keener, L., & Kotilainen, H. (2018). Global harmonization initiative (GHI) consensus document on food irradiation. Retrieved from https://www.globalharmonization.net/sites/default/files/pdf/GHI-Food- Irradiation_October-2018.pdf
  • McKinley, R.C. (1994). Food irradiation. Past, present and future. Journal of Food Hygiene and Safety, 9(1): SI-S11.
  • Milletlerarası Atom Enerjisi Ajansı Statüsünün Tasdiki Hakkında Kanun (1957). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 22.06.1957. Sayısı: 9640.
  • Molins, R.A. (2001). Introduction. In: R.A. Molins (Ed), Food irradiation: principles and applications (pp. 1-21). New York:Wiley Interscience.
  • Moy, J.H. (2005). Tropical Fruit Irradiation – From Research to Commercial Application. In International Symposium New Frontier of Irradiated food and Non-Food Products, Bangkok. Retrieved from https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/40/051/40051969.pdf?r=1
  • Nükleer Enerji Sahasında Hukuki Mesuliyete Dair Sözleşmenin Tasdiki Hakkında Kanun (1961b). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 13.5.1961. Sayısı: 10806.
  • Pedreschi, F., & Mariotti-Celis, M.S. (2020). Irradiation kills microbes: Can it do anything harmful to the food? In: V. Andersen (Ed), Genetically modified and irradiated food (pp. 233-244). London:Academic.
  • Roberts, P.B. (2014). Food irradiation is safe: Half a century of studies. Radiation Physics and Chemistry, 105, 78- 82. https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2014.05.016
  • Roberts, P.B. (2016). Food irradiation: standards, regulations and world-wide trade. Radiation Physics and Chemistry, 129, 30-34. https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2016.06.005
  • Yoon, Y. (2011). Current status of food irradiation: benefits, regulations and acceptance. Safe Food, 6, 28-33.
  • Sanyal, B., & Ghosh, S.K. (2022). Dosimetry in food irradiation. In: V.M. Gómez- López & R. Bhat (Eds). Electromagnetic technologies in food science (pp. 33-52). Hoboken:John Wiley & Sons, Inc.
  • Sharma, S.K. (1995). The IAEA and the UN family: Networks of nuclear co-operation. IAEA Bulletin, 3, 10-15. Retrieved from https://www.iaea.org/sites/default/files/publications/magazines/bulletin/bull37- 3/37305381015.pdf
  • Shen, L. (2017). Status and prospect of application of radiation science and technology in China: a national report. In 1st International Conference on Applications of Radiation Science and Technology. Vienna: IAEA. Retrieved from https://media.superevent.com/documents/20170424/3725fd0eb3aac215344e0ee83304d85d/s.-lixin.pdf
  • TAEK. (2010). Narenciye grubu meyvelerde karantina amaçlı ışınlamanın gıda kalitesi ve hijyeni üzerine etkisinin araştırılması. Ankara: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Teknik Rapor No: 2010/2, Erişim adresi: https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/42/009/42009934.pdf?r=1&r=1
  • TÜBA. (2023). Nükleer Enerji Raporu. TÜBA Türkiye Bilimler Akademisi. Ankara, 72s. Erişim adresi: https://www.tuba.gov.tr/files/yayinlar/raporlar/T%C3%9CBA%20N%C3%BCkleer%20Enerji%20Raporu.pdf
  • Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu (1982). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 13.7.1982. Sayısı: 17753.
  • Türkiye Atom Enerjisi Kurumuna Bağlı Ankara Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi ile Ankara Nükleer Tarım ve Hayvancılık Araştırma Merkezinin Kaldırılarak Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezinin Kurulması Hakkında Karar (2005). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 1.7.2005. Sayısı: 25862.
  • Türkiye Atom Enerjisi Programının Tatbik Şekli Hakkında Kanun (1959). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 8.4.1959. Sayısı: 10180.
  • Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti Arasında Atom Enerjisinin Sivil Sahada İstimali Hususunda İşbirliğine Dair Anlaşma (1956a). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 24.12.1956. Sayısı: 9491.
  • Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti Arasında Atom Enerjisinin Sivil Sahada İstimali Hususunda İş Birliğine Dair Anlaşmanın Değiştirilmesi Hakkında Kanun (1961a). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 22.07.1961. Sayısı: 10861.
  • Wang, S., Xu, H., Luan, H., & Cai, J. (2019). Brief introduction of food processing methods and chemical hazards formed during thermal processing. In: S. Wang (Ed), Chemical hazards in thermally-processed foods (pp. 1- 17). Singapore:Springer.
  • Weiss, L. (2003). Atoms for peace. Bulletin of the Atomic Scientists, 59(6): 34-44. Retrieved from https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.2968/059006009
  • WHO. (1965). The technical basis for legislation on irradiated food. Report of a Joint FAO/IAEA/WHO Expert Committee. Rome 21-28 April 1964. World Health Organization Technical Report Series, No. 316, WHO, Geneva, 70p.
  • WHO. (1970). Wholesomeness of irradiated food with special reference to wheat, potatoes and onions. Report of a Joint FAO/IAEA/WHO Expert Committee. Geneva, 8-12 April 1969. World Health Organization Technical Report Series, No. 451, WHO, Geneva, 44p.
  • WHO. (1977). Wholesomeness of irradiated food. Report of a Joint FAO/IAEA/WHO Expert Committee. Geneva, 31 August - 7 September 1976. World Health Organization Technical Report Series, No. 604, WHO, Geneva, 44p.
  • WHO. (1981). Wholesomeness of irradiated food. Report of a Joint FAO/IAEA/WHO Expert Committee. Geneva, 27 October - 3 November 1980. World Health Organization Technical Report Series, No. 659, WHO, Geneva, 34p.
  • WHO. (1999). High-dose irradiation: Wholesomeness of food irradiated with doses above 10 kGy. Report of a Joint FAO/IAEA/WHO Expert Committee. World Health Organization Technical Report Series, No. 890, WHO, Geneva, 198p.
  • WTO. (1995). Selected World Health Organization activities relevant to the implementation of the WTO agreement on the application of sanitary and phytosanitary measures. World Trade Organization, Committee on Sanitary and Phytosanitary Measures, G/SPS/W/37, 8p.
  • Yılmaz, T. (1970). Coenurus cerebralis'teki Scolex'lere Cobalt 60 kaynağından verilen radyasyonun etkisi. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 17(3): 242-255. Erişim adresi: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/11/622/8005.pdf

Gıda Işınlamanın Türkiye’de Gelişim Sürecindeki Önemli Adımlar

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 196 - 209, 22.12.2023
https://doi.org/10.53518/mjavl.1371345

Öz

Geçen yüzyılda nükleer bilim ve teknolojinin barışçıl amaçlarla sağlık, çevre, enerji üretimi gibi alanlarda kullanılması yanında gıda muhafazasında kullanılması da önemli seçenek olarak ortaya çıkmıştır. Gıda ışınlama olarak adlandırılan bu prosesin ticari olarak yaygınlaşmasında Türkiye önemli bir rol üstlenmiş ve dünyada ilk endüstriyel tahıl ışınlama tesisi 1967 yılında ülkemizde kurulmuştur. Bu önemli gelişmeden sonra ülkemiz dünya ile birlikte bu konudaki çalışmalara ortak olmuş ve aktif olarak katılmıştır. 1990’lı yıllarda gerekli teknik ve yasal alt yapıyı hazırlayarak önemli adımlar atan Türkiye, yaklaşık 25 yıldır bir gıda ışınlama yönetmeliğine ve yasal ticari uygulama deneyimine sahip bulunmaktadır. Bugün gelinen noktada biri TENMAK - NÜKEN bünyesinde diğeri ise özel sektöre ait iki adet gama ışınlama tesisi tam kapasite ticari gıda ışınlama faaliyetini sürdürmektedir. Diğer taraftan TENMAK - NÜKEN bünyesinde gıda ışınlama konusunda geniş bilgi birikimine sahip personeli ve laboratuvar alt yapısı ile gıda sektörüne her türlü teknik desteği sağlamaktadır. Bu makalede gıda ışınlama konusunda ülkemizde yaşanan sürece ilişkin bilgiler tarihsel süreç takip edilerek, dünyadaki gelişmeler ile birlikte öz olarak verilmeye çalışılmıştır.

Kaynakça

  • AEC. (1967). Harwell ships 100 thousand curies of 60Co to Turkish grain irradiator. Isotopes and Radiation Technology, U.S. Atomic Energy Commission. Division of Isotopes Development, Oak Ridge National Laboratory, 4(2), p203.
  • AEC. (1968). Hearings and reports on atomic energy. United States Congress. Joint Committee on Atomic Energy, U.S. Atomic Energy Commission, 125, p.605.
  • AEK. (1969). Ambar zararlılarına karşı radyasyonla mücadele konulu Birleşmiş Milletler İskenderun özel fon projesinin bugüne kadar geçirdiği safhalar. Rapor, 16 Haziran 1969, T.C. Atom Enerjisi Komisyonu, Ankara, 44s.
  • Ali Omer, M.A., Saion, E., Gar Elnabi, M.E.M., & Dahlan, K.M. (2012). Synthesis of polyaniline HCl pallets and films nanocomposites by radiation polymerization. In: F. Adrovic (Ed), Gamma radiation (pp. 115-146). Rijeka:InTech.
  • APHIS. (2023a). Irradiation treatment. Animal and Plant Health Inspection Service. Retrieved from https://www.aphis.usda.gov/aphis/ourfocus/planthealth/import- information/sa_quarantine_treatments/irradiation/irradiation-treatment
  • APHIS. (2023b). USDA-APHIS-PPQ Phytosanitary irradiation. Animal and Plant Health Inspection Service. Retrieved from https://www.nationalacademies.org/documents/embed/link/LF2255DA3DD1C41C0A42D3BEF0989ACAECE30 53A6A9B/file/D9D7E0FE2D90CDD2FF663D0AB06F541978A2269477C9?noSaveAs=1
  • APHIS. (2023c). Manuals. Animal and Plant Health Inspection Service. Retrieved from https://www.aphis.usda.gov/import_export/plants/manuals/ports/downloads/aphis-certified-irradiation- facilities.pdf
  • APHIS. (2023d). APHIS Certified irradiation facilities. Animal and Plant Health Inspection Service. Retrieved from https://www.aphis.usda.gov/import_export/plants/manuals/ports/downloads/aphis-certified-irradiation- facilities.pdf
  • Atom Enerjisi Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun (1956b). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 4.9.1956. Sayısı: 9398
  • Atom Enerjisi Komisyonunun Kurulması Hakkındaki Kanunun 2 nci Maddesinin (K) Fıkrasının Değiştirilmesine ve Türkiye Atom Enerjisi Programının Tatbik Şekli Hakkındaki Kanuna Bir Madde ve Bir Geçici Madde Eklenmesine Dair Kanun (1961c). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 12.1.1961. Sayısı: 10705.
  • Bayülken, A. (2006). Türkiye’de Nükleer Enerji. İçinde İTÜ Enerji Çalıştayı ve Sergisi (ss. 171-180), İstanbul.
  • Carden, J.E. (1967). Design of the worlds first industrial-scale grain-irradiation facility. Isotopes and Radiation Technology, 4(4): 396-398.
  • CODEX. (2003). Revised codex general standard for irradiated foods (Codex Stan 106-1983). Rev.1-2003, Rome, Codex Alimentarius Commission.
  • Çetinkaya, N. (2010). Gıda ışınlamada yasal düzenlemeler ve ışınlanmış gıdaların ticareti. İçinde Gıda Işınlama (ss.1-11). Ankara:TAEK.
  • Dayday, N. (2007). Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA). Stratejik Araştırmalar Dergisi, 10, 32-39.
  • Diehl, J.F. (2001). Achievements in food irradiation during the 20th century. In: P. Loaharanu & P. Thomas (Eds), Irradiation for food safety and quality (pp. 1-9). Lancaster:Technology Publishing Company.
  • Dogan Halkman, H.B., Yücel, P.K., & Halkman, A.K. (2014). Non-thermal processing: Microwave. In: C.A. Batt, & M.L. Tortorello (Eds), Encyclopedia of food microbiology (pp. 962-965). London:Academic Press.
  • Ehlermann, D.A.E. (2016). The early history of food irradiation. Radiation Physics and Chemistry, 129, 10-12. https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2016.07.024
  • Ehlermann, D.A.E. (2005). Four decades in food irradiation. Radiation Physics and Chemistry, 73, 346-347. https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2005.02.001
  • Erwin, L. (1985, April). The codex standard & code of irradiated foods. In: International Atomic Energy Agency regional workshop on commercialisation of ionising energy treatment of food. New South Wales:Australian Atomic Energy Commission. Retrieved from https://apo.ansto.gov.au/server/api/core/bitstreams/core/bitstreams/aeb3b687-f109-76a5-e053- 150a9d89ded9/content
  • Esin, T., & Alganatay, M. (1968). Kobalt-60 Gamma ışınlarının Sitophilus Granarius L. ve Tribolium Confusum Duv’a karşı olan etkisi üzerinde araştırmalar. Bitki Koruma Bülteni, 8(1): 39-60. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/bitkorb/issue/3572/48303
  • ETKB. (2013). Mavi kitap. T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve Bağlı, İlgili ve İlişkili Kuruluşların Amaç ve Faaliyetleri, Bağlı ve İlgili Kuruluşlar Dairesi Başkanlığı, Ankara, 363s. Erişim adresi: www.enerji.gov.tr/yayinlar_raporlar/Mavi_Kitap_2013.pdf
  • Eustice, R.F. (2018). Global status and commercial applications of food irradiation. In: I.C.F.R., Ferreira, A.L., Antonio & Sandra, C.V. (Eds), Food irradiation technologies: Concepts, applications and outcomes (pp. 397- 424). London:The Royal Society of Chemistry.
  • Farkas, J. (2004). Food irradiation. In: A. Mozumder, & Y. Hatano (Eds), Charged particle and photon interactions with matter (pp. 785-812). New York:Marcel Dekker.
  • Farkas, J., & Mohácsi-Farkas, C. (2011). History and future of food irradiation. Trends in Food Science & Technology, 22(2-3): 121-126. https://doi.org/10.1016/j.tifs.2010.04.002
  • Farkas, J., Ehlermann, D.A.E, & Mohácsi-Farkas, Cs. (2014). Food technologies: Food irradiation, In: Y. Motarjemi (Ed), Encyclopedia of food safety (pp. 178-186). Waltham:Academic Press.
  • Fischer, D. (1997). History of the International Atomic Energy Agency: The first forty years. Vienna:International Atomic Energy Agency.
  • Gamma Pak. (2023). Gamma-pak web page. Erişim adresi: https://www.gammapak.com
  • Gıda Işınlandırılması Alanında Milletlerarası Bir Projeye Mütedair Anlaşma (1971). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 17.3.1971. Sayısı: 13781.
  • Gıda Işınlama Yönetmeliği (1999). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 06.11.1999. Sayısı: 23868.
  • Gıda İşleme Teknolojileri. (2014). Gamma pak gıda ışınlamayı yaygınlaştıracak. Şubat sayısı, s48-49. Erişim adresi: https://www.gidateknolojisi.com.tr
  • Goresline, H.E. (1978). Action plan on food irradiation. In Proceedings of An International Symposium on Food Preservation by Irradiation Jointly Organized by the International Atomic Energy Agency (pp.375-406), Wageningen.
  • Griffin, E.B., Hallman, G.J., & Griffin, R.L. (2014). Phytosanitary irradiation in ports of entry: A practical solution for developing countries. International Journal of Food Science and Technology, 50, 249-255. https://doi.org/10.1111/ijfs.12676
  • Hallman, G.J., & Loaharanu, P. (2016). Phytosanitary irradiation - Development and application. Radiation Physics and Chemistry, 129, 39-45. https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2016.08.003
  • Hallman, G.J., Hénon, Y.M., Parker, A.G., & Blackburn, C.M. (2016). Phytosanitary irradiation: An overview. Florida Entomology, 99, 1-13. Retrieved from http://journals.fcla.edu/flaent/article/view/88667
  • IAEA. (1960). Atomic prospects in five countries. IAEA Bulletin, 2(2): 6-10. Retrieved from http://www.iaea.org/Publications/Magazines/Bulletin/Bull022/02205000610.pdf
  • IAEA. (1962). Radiation disinfestation of grain. IAEA Bulletin, 4(4): 18-20. Retrieved from http://www.iaea.org/Publications/Magazines/Bulletin/Bull044/04405401820.pdf
  • IAEA. (1964a). Annual report of the board of governors to the general conference (1 July 1963 - 30 June 1964) GC(VIII)/270. IAEA, Vienna, para. 43, p.8. Retrieved from http://www.iaea.org/inis/collection/NCLCollectionStore/_Public/41/099/41099989.pdf
  • IAEA. (1964b). General conference board of governors. Role of the Agency in Promoting the Peaceful Uses of Atomic Energy During the Development Decade. Memorandum by the Director General, GC (VIII)/INF/77/GOV/INF/131, IAEA, Vienna, para. d., p.10 Retrieved from http://www.iaea.org/inis/collection/NCLCollectionStore/_Public/41/100/41100046.pdf
  • IAEA. (1965). Annual report of the board of governors to the general conference (1 July 1964 - 30 June 1965). GC(IX)/299, IAEA, Vienna, para. 114, pp.28–29. Retrieved from http://www.iaea.org/inis/collection/NCLCollectionStore/_Public/41/096/41096932.pdf
  • IAEA. (1967). Review of the agency’s activities. GC(XI)/362, IAEA, Vienna, para. 115, p.83. Retrieved from http://www.iaea.org/About/Policy/GC/GC11/GC11Documents/English/gc11-362_en.pdf
  • IAEA. (1987). Legislations in the field of food irradiation. IAEA-TECDOC-422, IAEA, VIENNA, 75p. Retrieved from https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/18/101/18101026.pdf
  • IAEA. (1989). Role, achievements & impact of ICGFI. Food Irradiation Newsletter, 13(1): 15-24.
  • IAEA. (2023). Database of industrial irradiation facilities. Retrieved from https://nucleus.iaea.org/sites/diif/Pages/Home.aspx.
  • Ic, E., & Cetinkaya, N. (2021). Food safety and irradiation related sanitary and phytosanitary approaches - Chinese perspective. Radiation Physics and Chemistry, 181, 109324. https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2020.109324
  • İktisadi İş Birliği ve Kalkınma Teşkilâtı Sözleşmesi Hakkında Kanun (1961d). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 5.4.1961. Sayısı: 10774.
  • Kobayashi, Y. (2011). Food irradiation: radiation-based sterilization, insecticidal, and inhibition of sprouting technologies for foods and agricultural produce. In: H. Kudo (Ed), Radiation applications (pp.217-254). Tokyo:Springer.
  • Kooij, J.V. (1984). Food irradiation makes progress. IAEA Bulletin, 26(2): 17-21. Retrieved from https://www.iaea.org/sites/default/files/publications/magazines/bulletin/bull26-2/26205781721.pdf
  • Koutchma, T., Keener, L., & Kotilainen, H. (2018). Global harmonization initiative (GHI) consensus document on food irradiation. Retrieved from https://www.globalharmonization.net/sites/default/files/pdf/GHI-Food- Irradiation_October-2018.pdf
  • McKinley, R.C. (1994). Food irradiation. Past, present and future. Journal of Food Hygiene and Safety, 9(1): SI-S11.
  • Milletlerarası Atom Enerjisi Ajansı Statüsünün Tasdiki Hakkında Kanun (1957). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 22.06.1957. Sayısı: 9640.
  • Molins, R.A. (2001). Introduction. In: R.A. Molins (Ed), Food irradiation: principles and applications (pp. 1-21). New York:Wiley Interscience.
  • Moy, J.H. (2005). Tropical Fruit Irradiation – From Research to Commercial Application. In International Symposium New Frontier of Irradiated food and Non-Food Products, Bangkok. Retrieved from https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/40/051/40051969.pdf?r=1
  • Nükleer Enerji Sahasında Hukuki Mesuliyete Dair Sözleşmenin Tasdiki Hakkında Kanun (1961b). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 13.5.1961. Sayısı: 10806.
  • Pedreschi, F., & Mariotti-Celis, M.S. (2020). Irradiation kills microbes: Can it do anything harmful to the food? In: V. Andersen (Ed), Genetically modified and irradiated food (pp. 233-244). London:Academic.
  • Roberts, P.B. (2014). Food irradiation is safe: Half a century of studies. Radiation Physics and Chemistry, 105, 78- 82. https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2014.05.016
  • Roberts, P.B. (2016). Food irradiation: standards, regulations and world-wide trade. Radiation Physics and Chemistry, 129, 30-34. https://doi.org/10.1016/j.radphyschem.2016.06.005
  • Yoon, Y. (2011). Current status of food irradiation: benefits, regulations and acceptance. Safe Food, 6, 28-33.
  • Sanyal, B., & Ghosh, S.K. (2022). Dosimetry in food irradiation. In: V.M. Gómez- López & R. Bhat (Eds). Electromagnetic technologies in food science (pp. 33-52). Hoboken:John Wiley & Sons, Inc.
  • Sharma, S.K. (1995). The IAEA and the UN family: Networks of nuclear co-operation. IAEA Bulletin, 3, 10-15. Retrieved from https://www.iaea.org/sites/default/files/publications/magazines/bulletin/bull37- 3/37305381015.pdf
  • Shen, L. (2017). Status and prospect of application of radiation science and technology in China: a national report. In 1st International Conference on Applications of Radiation Science and Technology. Vienna: IAEA. Retrieved from https://media.superevent.com/documents/20170424/3725fd0eb3aac215344e0ee83304d85d/s.-lixin.pdf
  • TAEK. (2010). Narenciye grubu meyvelerde karantina amaçlı ışınlamanın gıda kalitesi ve hijyeni üzerine etkisinin araştırılması. Ankara: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Teknik Rapor No: 2010/2, Erişim adresi: https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/42/009/42009934.pdf?r=1&r=1
  • TÜBA. (2023). Nükleer Enerji Raporu. TÜBA Türkiye Bilimler Akademisi. Ankara, 72s. Erişim adresi: https://www.tuba.gov.tr/files/yayinlar/raporlar/T%C3%9CBA%20N%C3%BCkleer%20Enerji%20Raporu.pdf
  • Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu (1982). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 13.7.1982. Sayısı: 17753.
  • Türkiye Atom Enerjisi Kurumuna Bağlı Ankara Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi ile Ankara Nükleer Tarım ve Hayvancılık Araştırma Merkezinin Kaldırılarak Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezinin Kurulması Hakkında Karar (2005). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 1.7.2005. Sayısı: 25862.
  • Türkiye Atom Enerjisi Programının Tatbik Şekli Hakkında Kanun (1959). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 8.4.1959. Sayısı: 10180.
  • Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti Arasında Atom Enerjisinin Sivil Sahada İstimali Hususunda İşbirliğine Dair Anlaşma (1956a). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 24.12.1956. Sayısı: 9491.
  • Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti Arasında Atom Enerjisinin Sivil Sahada İstimali Hususunda İş Birliğine Dair Anlaşmanın Değiştirilmesi Hakkında Kanun (1961a). Resmi Gazete. Yayım Tarihi: 22.07.1961. Sayısı: 10861.
  • Wang, S., Xu, H., Luan, H., & Cai, J. (2019). Brief introduction of food processing methods and chemical hazards formed during thermal processing. In: S. Wang (Ed), Chemical hazards in thermally-processed foods (pp. 1- 17). Singapore:Springer.
  • Weiss, L. (2003). Atoms for peace. Bulletin of the Atomic Scientists, 59(6): 34-44. Retrieved from https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.2968/059006009
  • WHO. (1965). The technical basis for legislation on irradiated food. Report of a Joint FAO/IAEA/WHO Expert Committee. Rome 21-28 April 1964. World Health Organization Technical Report Series, No. 316, WHO, Geneva, 70p.
  • WHO. (1970). Wholesomeness of irradiated food with special reference to wheat, potatoes and onions. Report of a Joint FAO/IAEA/WHO Expert Committee. Geneva, 8-12 April 1969. World Health Organization Technical Report Series, No. 451, WHO, Geneva, 44p.
  • WHO. (1977). Wholesomeness of irradiated food. Report of a Joint FAO/IAEA/WHO Expert Committee. Geneva, 31 August - 7 September 1976. World Health Organization Technical Report Series, No. 604, WHO, Geneva, 44p.
  • WHO. (1981). Wholesomeness of irradiated food. Report of a Joint FAO/IAEA/WHO Expert Committee. Geneva, 27 October - 3 November 1980. World Health Organization Technical Report Series, No. 659, WHO, Geneva, 34p.
  • WHO. (1999). High-dose irradiation: Wholesomeness of food irradiated with doses above 10 kGy. Report of a Joint FAO/IAEA/WHO Expert Committee. World Health Organization Technical Report Series, No. 890, WHO, Geneva, 198p.
  • WTO. (1995). Selected World Health Organization activities relevant to the implementation of the WTO agreement on the application of sanitary and phytosanitary measures. World Trade Organization, Committee on Sanitary and Phytosanitary Measures, G/SPS/W/37, 8p.
  • Yılmaz, T. (1970). Coenurus cerebralis'teki Scolex'lere Cobalt 60 kaynağından verilen radyasyonun etkisi. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 17(3): 242-255. Erişim adresi: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/11/622/8005.pdf
Toplam 77 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Gıda Ambalajlama, Saklama ve İşleme, Gıda Teknolojileri
Bölüm Derleme
Yazarlar

Erhan İç 0000-0002-0612-1845

Ayça Aylangan 0000-0002-3003-133X

Yayımlanma Tarihi 22 Aralık 2023
Gönderilme Tarihi 4 Ekim 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023 Cilt: 13 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA İç, E., & Aylangan, A. (2023). Gıda Işınlamanın Türkiye’de Gelişim Sürecindeki Önemli Adımlar. Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences, 13(2), 196-209. https://doi.org/10.53518/mjavl.1371345
AMA İç E, Aylangan A. Gıda Işınlamanın Türkiye’de Gelişim Sürecindeki Önemli Adımlar. MJAVL. Aralık 2023;13(2):196-209. doi:10.53518/mjavl.1371345
Chicago İç, Erhan, ve Ayça Aylangan. “Gıda Işınlamanın Türkiye’de Gelişim Sürecindeki Önemli Adımlar”. Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences 13, sy. 2 (Aralık 2023): 196-209. https://doi.org/10.53518/mjavl.1371345.
EndNote İç E, Aylangan A (01 Aralık 2023) Gıda Işınlamanın Türkiye’de Gelişim Sürecindeki Önemli Adımlar. Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences 13 2 196–209.
IEEE E. İç ve A. Aylangan, “Gıda Işınlamanın Türkiye’de Gelişim Sürecindeki Önemli Adımlar”, MJAVL, c. 13, sy. 2, ss. 196–209, 2023, doi: 10.53518/mjavl.1371345.
ISNAD İç, Erhan - Aylangan, Ayça. “Gıda Işınlamanın Türkiye’de Gelişim Sürecindeki Önemli Adımlar”. Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences 13/2 (Aralık 2023), 196-209. https://doi.org/10.53518/mjavl.1371345.
JAMA İç E, Aylangan A. Gıda Işınlamanın Türkiye’de Gelişim Sürecindeki Önemli Adımlar. MJAVL. 2023;13:196–209.
MLA İç, Erhan ve Ayça Aylangan. “Gıda Işınlamanın Türkiye’de Gelişim Sürecindeki Önemli Adımlar”. Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences, c. 13, sy. 2, 2023, ss. 196-09, doi:10.53518/mjavl.1371345.
Vancouver İç E, Aylangan A. Gıda Işınlamanın Türkiye’de Gelişim Sürecindeki Önemli Adımlar. MJAVL. 2023;13(2):196-209.