Aizanoi Mezar Bomoslarında Görülen Bezeme ve Figürler Üzerine Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 12, 79 - 89, 30.06.2022

Elif Özer Zerrin Erdinç

Öz

Kütahya İli’nin 48 km güneybatısında yer alan Çavdarhisar ilçesi sınırları içinde, Örencik Ovası platosunda konumlanan Aizanoi kenti antikçağda Phrygia Epiktetos bölgesinde yer almaktadır. Aizanoi ve çevresi Roma Dönemi’nde “Aizanitis” olarak anılmaktadır. Kentte Hadrianus ve Antoninus’lar Dönemi’nde artan imar faaliyetleri gerçekleşmiş ve bu dönemde yoğun göç alan kent kozmopolit bir yapıya dönüşmüştür. MS III. yüzyılın ortalarına kadar özellikle Zeus Ttapınağı’ndan kaynaklanan dini önemiyle bölgenin önde gelen kentlerindendir. MS IV. yüzyıl başlarında Phrygia ve Karia’nın birleşiminden oluşan Phrygia Prima Eyaleti’nin bir parçası olmuştur. Kent özellikle MÖ I. yüzyıl ile MS III. yüzyıl aralığında ölü gömme adetleri ve cenaze ritüelleri ile ilgili önemli veriler barındırmaktadır. Bu unsurlarda en önemlilerinden bir tanesi kentte çok sayıda bulunan bomos’lardır. Kentte bulunan ve mezar taşı işlevi ile kullanılan bomosların mezar taşı veya ölü sunağı olarak kullanılmış olması olasılıkları tartışmalıdır. Ayrıca bomoslar üzerinde bulunan girland süslemeler ile büstler, kartal, kalathos, ayna gibi figürler ölen kişinin kimliği ile ilgili bilgiler vermekte ve bu veriler yazıtlar ile desteklendiğinde kentin ölüm ritüellerine dair önemli sonuçlar elde edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aizanoi, Bomos, Ölü Gömme, Bezeme

Kaynakça

• Anabolu M. U. 1984, “Batı Anadolu'da Bulunan Hellenistik Çağ ve Roma İmparatorluk Çağı Girland (Askı)'lı Sunakları”. Sanat Tarihi Dergisi 3/3, 1-35.
• Bağdatlı-Çam F. 2012, “Kyme Nekropolünden Figürlü Bir Mezar Steli”. Olba XX, 165-182.
• Berges D. 1986, Hellenistische Rundaltare Kleinasiens, Wasmuth Buchhandlung und Antiquariat KG. Berlin.
• Carpino A. A. 2008, “Reflections from the Tomb: Mirrors as Grave Goods in Late Classical and Hellenistic Tarquinia”. Etruscian Studies, Journal of Etruscian Foundation 11, 1-33.
• Couilloud-Le Dinahet M. T. 1991, “Autels monolithes et monolithoides de Delos”. Eds. R. Etienne & M. T. Le Dinahet, L’ Espace sacrificiel dans les civilisations mediterraneennes de l’Antiquite. Paris, 109-120.
• Coulton J. J. 2005, “Pedestals as ‘Altar’ in Roma”. Asia Minor Anatolian Studies 55, 127-157.
• Cremer M. 1991, Hellenistisch-Römische Grabstelen imnordwestlichen Kleinasien I. Bonn.
• Cumont F. 1917, Rechercher Surle Symbolisme Funeraie des Romains. Paris.
• Davidson G. R. 1952, The Minor Objects (Corinth XII). Princeton.
• Drew-Bear T., Thomas C. M. & Yıdızturan M. (1999). Phrygian Votive Steles. Turkish Republic Minister of Culture General Directorate of Monuments and Museums.
• Drew-Bear T., Demirkök F., Dönmez E. Ş. & Türktüzün M., Ben Anadolu’da Doğdum, Tugay Anadolu Kültür-Sanat ve Arkeoloji Müzesi. Kütahya.
• Düşen S. & Yaka Gül H. (2016) “Aizanoi Antik Kenti’nde Mezar Stelleri Üzerinde Yer Alan Bazı
• Hayvansal Figürlerin Değerlendirilmesi”. Ed. E. Özer, Aizanoi II. Ankara, 381-391.
• Erdinç Z. 2020, Aizanitis Bölgesi Mezar Taşları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi. Denizli.
• Erdinç Z. 2021, “Aizanitis Bölgesi Sınırlarına İlişkin Bir Öneri”. Arkhaia Anatolika 4, 163-173. doi:10.32949/Arkhaia.2021.31
• Hartlaub G. F. 1951, Zauber des Spiegels. Geschichte und Bedeutung des Spiegels in der Kunst. München.
• Karagöz Ş. 1984, Anadolu’dan Mezar Stelleri, Arkaik-Greko Pers-Helenistik-Roma, Bizans Çağları. İstanbul.
• Kelp U. (2015). “Grabdenkmal und lokale Identität: ein Bild der Landschaft Phrygien in der römischen Kaiserzeit”. Asia Minor Studien 74. Münster.
• Koch G. 2011, Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri. Çev. Z. Z. İlkgelen, İstanbul.
• Korkut T. 2001, “Überlegungen zum Aufkommen der Halbfiguren auf kleinasiatischen Grabstelen vom Hellenismus bis zur römischen Kaiserzeit”. Adalya IV, 181-194.
• Küçükcan M. 2019, Akmonia Antik Kenti Mezar Stelleri ve Bomoslar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi. Uşak.
• Lehmler C. & Wörrle M. 2002, “Neue Inschriftenfunde aus Aizanoi III: Aizanitica Minora I”. Chiron 32, 571-646.
• Lochman T. 2003, Studien zu kaiserzeitlichen Grab- und Votifreliefs aus Phrygien. Basel.
• MAMA IX. 1988, Cox, C.W.M. & A. Cameron et al., Monuments from the Aezanitis. Monumenta Asiae Minoris Antiqua, c.IX. Eds. B. Levick, S. Mitchell et al., Society for the Promotion of Roman Studies, London 1988.
• Masseglia J. 2013, “Phrygian in relief: trends in self-representation”. Ed. P. Thonemann, Roman Phrygia Culture and Society. Cambridge, 95-123.
• Newbold R. 1925, “The Eagle and the Basket on the Chalice of Antioch”. American Journal of Archaeology 29, 365-379.
• Özer E. 2013, “Aizanoi Kuzey Nekropolis 2012 Sezonu”. Ed. E. Özer, Aizanoi I.Ankara, 25-56.
• Özelmas Ü. & Karakaya M. (2008). “The Ornithofauna of Eskişehir/Türkiye”. Biological Diversity and Conservation 4/2, 19-28.
• Özgan R. 2013, Roma Portre Sanatı II. İstanbul.
• Prohaszka M. 1995, “Reflections from The Dead, The Metal Finds from The Necropolis at Metaponto”.
• Studies in Mediterranean Archaeology 10, Uppsala.
• Ramsay W. M. 1897, The Cities and Bishoprics of Phrygia. Oxford.
• Rich A. 1890, A Dictionary of Roman and Greek Antiquities with Nearly 2000 Engravings on Wood form
• Ancient Originals Illustrative of the Industrial Arts and Social Life of the Greeks and Romans. London.
• Ronchetta D. 1987, Necropoli Hierapolis Di Frigia 1957-1987. Milano.
• Say A. 2006, Müzik Tarihi. Ankara.
• Smith W. 1853, Dictionary of Greek and Roman Antiquities. London.
• Türkan A. 2019a, Phrygia Epiktetos Bölgesi’nde Ölüm, Toplum ve Kimlik. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Türkan A. 2019b, “Aizanoi Antik Kentinde Demografik Yapı ve Toplumsal Kimlik”. Ed. E. Özer, Aizanoi V, 289-311.
• Wujewski T. 1991, Anatolian Sepulchral Stelae in Roman Times. Ponzan.
• Yaylalı A. 1979, Hellenistik Devir İzmir Kökenli Figürlü Mezar Stelleri. Ankara.
• Yavis C. G. 1949, Greek Altars. Saint Louis.