KEMALIST MATTERS OF SPIRITUALISM: FROM HAGIOGRAPHY TO A NEW AGE ICON

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2 - Spiritüellik, 301 - 327, 30.12.2023

Kadir Dede Başak Su Demirel Nisa Çeker

https://doi.org/10.17572/mj2023.2.301-327

Öz

This study aims to examine the changing pattern of the relationship between spiritualism and Kemalism by focusing on three different eras in Turkey’s history. Firstly, although the efficiency of spiritual movements was limited during the early republican period, the features of nation-building and the construction of the charismatic authority of Ataturk provided legitimacy and familiarity to the discourse of the following decades with a spiritualist content. Such that, The Cold War Period was an era in which Turkish spiritualism defined itself as a way of enriching the Kemalist modernization project against religious movements and the risks of losing moral values. Lastly, during the Post-Kemalist times, spiritualist movements positioned themselves as a protector of Kemalism and created a synthesis between Ataturk’s personality and actual new-age themes such as esoterism and mysticism. However, the popularity of the Kemalist cults and esoteric practices was also a symbol of the defeat of the Kemalist ideology against religious, and postmodern criticism.

Anahtar Kelimeler

Spiritualism, Kemalism, New-Age, Ataturk, Secularism.

SPİRİTÜELLİĞİN KEMALİST HALLERİ: HAGİOGRAFİDEN NEW AGE İKONLUĞUNA

Öz

Bu çalışma Türkiye tarihinin üç farklı dönemine odaklanarak, spiritüellik ile Kemalizm ilişkisinin değişen yapısını ele almayı amaçlamaktadır. Erken cumhuriyet döneminde spiritüel hareketlerin etkisi sınırlı olsa da ulus inşası ve Atatürk’ün karizmatik otoritesinin teşkili süreçleri, sonraki on yıllarda spiritüel içeriklere dair bir meşruiyet ve aşinalık sağlamıştır. Bu sayededir ki, Soğuk Savaş döneminde spiritüel hareketler kendilerini, dindar muhalefet ve ahlaki kodların yitimi risklerine karşı Kemalist modernizasyon projesini güçlendiren bir unsur olarak sunmuştur. Son olarak Post-Kemalist zamanlara denk düşen üçüncü dönemde bazı spiritüel akımlar kendilerini Kemalizm’in savunucusu olarak konumlandırmış ve bu amaçla Atatürk’ün kişiliği ile ezoterizm ve mistisizm gibi güncel new age temaları arasında bir sentez oluşturmuşlardır. Ancak Kemalist kültlerin ve ezoterik pratiklerin popülaritesi, aynı zamanda dinsellik ve postmodern eleştiriler karşısında Kemalizm’in yenilgisinin de bir sembolü konumundadır.

Anahtar Kelimeler

spiritüellik, kemalizm, atatürk, sekülerlik, new age

Kaynakça

• Ahmad, F., B. T. Ahmad. (1976). Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi. Ankara: Bilgi.
• Akar, A. (2010). Suikastlar Cumhuriyeti. İstanbul: Profil.
• Alp, T. (1998). Kemalizm. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Akat, M. Ü. (2007). Ezoterizm ve Batınilik Tarihi. İstanbul: Nokta.
• Anderson, B. (2008). Hayali Cemaatler (İ. Savaşır, Çev.). İstanbul: Metis.
• Arıcıoğlu, H. S. (2020). Spiritism in Secular Turkey 1936-1969: The Ruhselman Circle Between Religion and Modern Science. İstanbul: Libra.
• Atalay, O. (2022). Türk’e Tapmak – Seküler Din ve İki Savaş Arası Kemalizm. İstanbul: İletişim.
• Aytürk, İ., Esen, E. (2022). Post-Post-Kemalizm – Türkiye Çalışmalarında Yeni Arayışlar. İstanbul: İletişim.
• Bektan, A. (2002). Atatürk ve Parapsikoloji. İstanbul: Bilge Karınca.
• Bektan, A. (2004). Atatürk'ün Kehanetleri. İstanbul: Sınır Ötesi.
• Berger, P. L. (2006). Günümüz Din Sosyolojisinin Problemleri. A. Köse (Der.) içinde, Laik Ama Kutsal (s. 87-109). İstanbul: Etkileşim.
• Biçer, R. (2021). Yeni Çağ Dini Akımları Bir Dini Hareket Midir? Türkiye Örneği. Turan-Sam, 13(52), 118-125.
• Bilyay Vakfı (y.y.). Bedri Ruhselman. Erişim: 5 Ekim 2023, http://www.bilyay.org.tr/bedri-ruhselman.php
• Bölükbaşı, A. (2012). Yeni Çağın Yeni Dini Reformları Karşısında İslamcılık. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 35-55.
• Brisbane Arthur. (4 Şubat 1931). This Week. The Indianapolis Star.
• Bromley, D. G, ve Melton, J.G. (2004). Cults, Religion, and Violance. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bromley, D. G. (2007). Teaching New Religious Movements. New York: Oxford University Press.
• Brown, D. (2004). Da Vinci Şifresi. (P. Demir, Çev.) İstanbul: Altın Kitaplar.
• Burçak, B. (2005). Science, a Remedy for All Ills Healing “The Sick Man of Europe”: A Case for Ottoman Scientism. Princeton: Princeton University.
• Burdurlu, İ. Z. (1967). Atatürk Şiirleri Antolojisi. İzmir: Eğitim Enstitüsü.
• Candan, E. (2005). Gizli Sırlar Öğretisi. İstanbul: Sınır Ötesi.
• Carlyle, T. (1973). Kahramanlar. (R.N. Güntekin, Çev.). İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevi.
• Cengiz, K. ve Küçükkural, Ö. ve Gür, H. (2021). Türkiye'de Spiritüel Arayışlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Clayer, N. ve Giomi, F. ve Szurek, E. (2019). Kemalism – Transnational Politics in the Post Ottoman World. London: I.B. Tauris.
• Çelakıl, Ö. (2002). Kur'an-ı Kerim'in Şifresi. İstanbul: Sınır Ötesi Yayınları.
• Çorak, V. B. (y.y.). Hakkımızda. Erişim: 5 Ekim 2023, https://www.dkb-mevlana.org.tr/aboutus.html
• Dede, K. (2008). Ezoterizm, Kemalizm ve Din: Kutsal Bir Kitap Olarak Nutuk. F. Başkaya & M. K. Kaynar (Der.) Resmi Tarih Tartışmaları 5: Nutuk içinde (s. 139-198). Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı.
• Dede, K. (2010). Resmi İdeolojinin Türk Usulü Epigonları: Behçet Kemal Çağlar Üzerine Bir Deneme. M. K. Kaynar (Der.) içinde. Resmi Tarih Tartışmaları 10: Rejim ve Ritüelleri (s. 211-258). Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı.
• Dede, K. (2018). Ütopya, Nostalji, Yas: Erken Cumhuriyet Döneminden Gelecek Tahayyüleri. A. Bora & K. Dede (ed.). Ütopyalar – Politikayla Arzunun Kesiştiği Yer içinde (s. 285-316). İstanbul: İletişim.
• Doğan, D. M. (1992). Kemalizm. İstanbul : Ağaç Yayıncılık .
• Drisko, J. ve Maschi, T. (2016). Content Analysis. Oxford University Press.
• Drosnin, M. (1999). Tevrat'ın Şifresi. İstanbul: Cep Kitapları.
• Drosnin, M. (2003). Tevrat'ın Şifresi II (Geri Sayım). İstanbul: Cep Kitapları.
• Ertit, V. (2014). Evrenselleştirilmiş Sekülerleşme Teorisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(27), 103-120.
• Gürbilek, N. (2001). Vitrinde Yaşamak: 1980'lerin Kültürel İklimi. İstanbul: Metis.
• HaberTürk. (27 Ocak 2012). Dost Tarikatı Davasında Şok Karar. Erişim: 5 Ekim 2023, https://www.haberturk.com/gundem/haber/710245-dost-tarikati-davasinda-sok-karar
• Hanioğlu, M. Ş. (2011). Atatürk: An Intellectual Biography. Princeton University Press.
• Hayes, C. J. (2010). Milliyetçilik: Bir Din. (M. Çiftkaya, Çev.) İstanbul: İz.
• Head, T. (2001). Introduction . T. Head (Der.) içinde, Mediaval Hagiography (s. xii-xIii). New York: Routledge.
• Heelas, P. (1996). The New Age Movement. Oxford: Blackwell Publishers.
• Hürriyet. (4 Mayıs 2004). Dost Tarikatı’nda Cinayet: 2 Ölü. Erişim: 5 Ekim 2023, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/dost-tarikatinda-cinayet-2-olu-38600484
• Kadıoğlu, A., Keyman, E. F. (2011). Symbiotic Antagonisms – Competing Nationalisms in Turkey. Salk Lake City: The University of Utah Press.
• Koray, C. (1994). Kur'an - İslamiyet Atatürk ve 19 Mucizesi. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kozanoğlu, C. (1997). İnternet, Dolunay, Cemaat. İstanbul: İletişim.
• Kozanoğlu, C. (2018). Bıçkın ve Ağlak – Yeni Türkiye’nin Hikayesi. (söyleşi: Mirgün Cabas). İstanbul: Can.
• Linke, Lilo. (1937). Allah Dethroned: A Journey through Modern Turkey. London: Constable.
• Llobera, J. R. (2007). Modernliğin Tanrısı: Batı Avrupa'da Milliyetçiliğin Gelişimi. (E. Akman ve E. Akman, Çev.) Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Milliyet. (31 Aralık 2002). Bu Çelik ‘Dost’ Çelik. Erişim: 5 Ekim 2023, https://www.milliyet.com.tr/cadde/bu-celik-dost-celik-5193793
• Milliyet. (5 Mayıs 2004). Kapıyı Ölüm Çaldı. Erişim: 5 Ekim 2023, https://www.milliyet.com.tr/arama/kapiyi-olcum-caldi?s=pembenar&platform=pembenar
• Nesim, A. (1977). Yılların İçinden. İstanbul: Gözlem.
• Noah, J. (2003). Tevrat'ın Şifresi ve Gizli Kehanetler . (H. Ölçeroğlu, Çev.) İstanbul : Sınır Ötesi.
• Oy, A. (1989). Şiir Dünyamızda Atatürk. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özyürek, E. (2011). Modernlik Nostaljisi – Kemalizm, Laiklik ve Gündelik Hayatta Siyaset. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Perinçek, D. (1994). Kemalist Devrim 2- Din ve Allah. İstanbul : Kaynak.
• Ruhselman, B. (1990). Ruhlar Arasında. İstanbul: Ruh ve Madde.
• Sabah. (5 Mayıs 2004). Dost müritleri için Tanrı’ydı. Erişim: 5 Ekim 2023, http://arsiv.sabah.com.tr/2004/05/05/gnd105.html
• Sait, A. ve Çobanlı, C. (2001). Dharma Ansiklopedi . İstanbul: Dharma.
• Salih, S. (2006). Introduction: Saints, Cults and Lives in Late Medieval England. S. Salih (Der.) içinde, A Companion to Middle English Hagiography. Cambridge: D.S. Brewer.
• Sanson, D. (2009). New/old spiritualities in the west: neo-shamans an neoshamanism. P. Murphy, J. R. Lewis (Ed.) içinde, Handbook of Contemporary Paganism (s. 433-462). Leiden: E.J. Brill.
• Soyubol, K. (2021). In Search of Perfection: Neo-Spiritualism, Islamic Mysticism and Secularism in Turkey. Modern Intellectual History, 18(1), 70-94.
• Şapolyo, E. B. (2004). Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul : Elif Kitabevi.
• Şeref, A. (1936). Kamalizm (C.H.Partisi Programının İzahı). İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitap Evi.
• T24. (9 Mart 2009). Öldürülmemesi Şarkıcı Çelik’i Şüpheli Yaptı. 5 Ekim 2023, https://t24.com.tr/haber/oldurulmemesi-sarkici-celiki-supheli-yapti,33345
• Toprak, F. (2023). Neoliberalizmin Acılarını New Age Maneviyatı ile Dindirmek. ViraVerita E-Dergi (17), 1-28.
• Tunuslu, Z. (1996). Mavi Melekler ve Sen. İstanbul: Güncel Yayıncılık.
• Ünder, H. (2002). Atatürk İmgesinin Siyasal Yaşamdaki Rolü. Modern Türkiye'de Siyasal Düşünce 2- Kemalizm (Cilt 2, s. 138-155). içinde İstanbul: İletişim.
• Yeni Akit. (25 Temmuz 2022). Çelik’in Atatürkçü Şeyhi Meğer. Erişim: 5 Ekim 2023, https://www.yeniakit.com.tr/haber/celikin-ataturkcu-seyhi-meger-o-cinayette-sok-edici-gelisme-1676671.html
• Yüksel, M. ve Kızıltan, E. (2006). Nutuk'taki Gizli Hitabe- 19 Rakamının Yeni Sırları. İstanbul: Neden Kitap.
• Zarcone, T. (2014). Occultism in an Islamic context: the case of modern Turkey from the nineteenth century to the present time. H. Bogdan & G. Djurdjevic (Eds.) içinde Occultism in a Global Perspective (pp. 151–176). New York: Routledge.