Earthquake Effects as a Conservation Problem In Adobe Buildings

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 1, 15 - 27, 30.06.2023

Tuba Nur Olğun Müjgan Karatosun

https://doi.org/10.18586/msufbd.1269587

Öz

Architecture includes actions to produce buildings, as well as works to conserve what has been produced. In this context, conservation practices in architecture, historical structures, and textures; it has taken its present form with the activities carried out in order to protect many natural, social and cultural values. These values also include original and natural building materials. One of these materials is adobe.
Since the beginning of the building production action, adobe is one of the most frequently used and easily accessible materials. However, the use of adobe materials has gradually decreased in the process that has reached the present day, and earthquakes, which have come to the fore with their destructive effects, have been one of the most damaging disasters to the adobe architectural heritage in recent years. In this context, the aim of the study is to reveal the importance of the conservation of adobe structures and to examine the effects of the earthquake as a conservation problem that prevents this. In this context, the relationship between the concept of conservation and earthquake was investigated; then, various examples of adobe structures in Malatya, one of the settlements with the highest density of adobe buildings in Anatolia, were transferred and the effects of the earthquake on these structures were evaluated in the context of conservation. The study method consists of examining the relevant sources and field studies. As a result of the study, various suggestions were made to increase the earthquake resistance of adobe structures and in this sense, it was aimed to contribute to the conservation of the adobe architectural heritage

Anahtar Kelimeler

Adobe, Conservation, Earthquake, Anatolia, Malatya

Kerpiç Yapılarda Koruma Sorunu Olarak Deprem Etkileri

Öz

Mimarlık yapı üretmeye yönelik eylemlerle birlikte, üretilmiş olanı korumaya dair çalışmaları da bünyesinde barındırmaktadır. Bu bağlamda mimarlıkta koruma uygulamaları, tarihi yapıları ve dokuları; doğal, sosyal ve kültürel pek çok değeri koruyabilmek adına yapılan etkinliklerle günümüzdeki hâlini almıştır. Bu değerler, aynı zamanda özgün ve doğal yapı malzemelerini de içine almaktadır. Bu malzemelerden biri de kerpiçtir. Yapı üretme eyleminin başladığı zamandan bugüne kadar en sık kullanılan ve en kolay ulaşılabilen malzemelerin başında kerpiç gelmektedir. Ancak kerpiç malzemenin kullanımı günümüze ulaşan süreçte giderek azalmış ve yıkıcı etkileriyle öne çıkan depremler, son yıllarda kerpiç mimari mirasa en fazla zarar veren afetlerden biri olmuştur. Bu bağlamda çalışmanın amacı, kerpiç malzemeli yapıların korunmasının önemini ortaya koymak ve buna engel teşkil eden bir koruma sorunu olarak depremin etkilerini irdelemektir. Bu kapsamda koruma kavramı-deprem ilişkisi araştırılmış; ardından Anadolu’da kerpiç yapı yoğunluğunun en fazla olduğu yerleşimlerden biri olan Malatya’daki kerpiç yapılardan çeşitli örnekler aktarılarak depremin bu yapılar üzerindeki etkileri koruma bağlamında değerlendirilmiştir. Çalışma yöntemi, ilgili kaynakların incelenmesi ve alan çalışmalarından oluşmaktadır. Çalışma sonucunda kerpiç yapıların depreme karşı dayanımının arttırılmasına yönelik çeşitli öneriler getirilmiş ve bu anlamda kerpiç mimari mirasın korunmasına katkı sağlamak hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Deprem, Kerpiç, Koruma, Malatya

Kaynakça

• [1] Ahunbay, Z. Tarihi çevre koruma ve restorasyon. (4. Baskı). İstanbul: YEM Yayınları, 1999.
• [2] Tanaç Zeren, M. Tarihi çevrede yeni ek ve yeni yapı olgusu. (1. Baskı). İstanbul: Yalın Yayıncılık, 2010.
• [3] Ulusoy Binan, D. Güzelyurt örneğinde, Kapadokya bölgesi yığma taş konut mimarisinin korunması için bir yöntem araştırması. Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 1994.
• [4] Kuban, D. Tarihi çevre korumanın mimarlık boyutu. (2. Baskı). İstanbul: YEM Yayınları, 2000.
• [5] Madran, E. ve Özgönül, N. Kültürel ve doğal değerlerin korunması. (1. Baskı). Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları, 2005.
• [6] Bektaş, C. Koruma onarım. (4. Baskı). İstanbul: Literatür Yayınları, 2001.
• [7] Mevzuat, URL: www.mevzuat.gov.tr › MevzuatMetin › 1.5.2863.doc. (Erişim zamanı: 4.7.2019).
• [8] Gökçe M. V. Yapıların deprem etkisi altında strüktürel davranış biçimleri ve depreme dayanıklı yapılarda mimari tasarım ilkeleri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde, 2002.
• [9] Mertol A. ve Mertol H. C. Deprem mühendisliği, Depreme dayanıklı yapı tasarımı. (1. Baskı). Ankara: Kozan Ofset, 2002.
• [10] Korkmaz, S. Z. Kırsal konutların deprem güvenliğinin arttırılması. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 2007.
• [11] Bikçe, M. Türkiye’de Hasara ve Can Kaybına Neden Olan Deprem Listesi (1900-2014), 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 14, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, 3-10, 2015.
• [12] ICOMOS, URL: http://www.icomos.org.tr/?Sayfa=Duyuru&sira=111&dil=tr (Erişim zamanı: 11.8.2023).
• [13] TMMOB, URL: http://www.tmmob.org.tr/sites/default/files/mo06022023depremtespit.pdf (Erişim zamanı: 10.10.2023).
• [14] Erarslan, A. Plano-Convex bricks in ancient Mesopotamian architecture. 6. International Conference of Kerpic. 1, 113-121, 2018.
• [15] Wright, G. R. H. Eski yapı teknolojisi. (2. Baskı). Leiden: Brill Yayınları, 2009.
• [16] Delougaz, P., Hill, H. D. ve Lloyd, S. Diyala bölgesindeki özel evler ve mezarlar. (1. Baskı). Chicago: Chicago Üniversitesi Yayınları, 1967.
• [17] Arkeotekno, URL: https://www.arkeotekno.com/pg_335_kerpic-ve-tuglanin-adobe-arkeolojisi (Erişim zamanı:10.5.2018).
• [18] Yasseen, A. Architecture of the great pyramid of Giza. 2. Uluslararası Mimari Mirası Koruma Konferansı, 1, 346-362, 2018.
• [19] Kafescioğlu, R. Çağdaş yapı malzemesi toprak ve alker. (3. Baskı). İstanbul: İTÜ Vakfı Yayınları, 2017.
• [20] Çelebi, R. Anadolu kerpiç mimarlığı. (8. Baskı). İstanbul: Golden Medya Matbaacılık ve Tic. A.Ş. 2012.
• [21] Arseven, C. E. Türk sanatı tarihi. (18. Baskı). İstanbul: İstanbul Milli Eğitim Basımevi, 1956.
• [22] Türkçe Sözlük. (24. Basım). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1974.
• [23] Meydan Larousse. İstanbul: Meydan Yayınevi, 1972.
• [24] Academia, URL: https://www.academia.edu/13313415/Orta_Anadolu_da_K%C3%B6y_Evlerinin_Yap%C4%B1s%C4%B1 (Erişim zamanı: 2.2.2021).
• [25] Acun, S. ve Gürdal, E. Yenilenebilir bir malzeme kerpiç ve alçılı kerpiç. Türkiye Mühendislik Haberleri, 427, 71-77, 2003.
• [26] Işık, B. ve Tülbentçi, T. Sustainable housing in island conditions using alker-gypsum-stabilized earth: a case study from northern Cyprus. Building and Environment, 43(9), 1426-1432, 2008.
• [27] Ekşi Akbulut, D. ve Koç, Z. G. Toprak yapı üretiminin yönetmelikler kapsamında irdelenmesi. Mimarist, 62, 34-40, 2018.
• [28] Bunting, B. John Gaw meem: south western architecture. (17. Baskı). Albuquerque: New Mexico Üniversitesi Yayınları, 1983.
• [29] Özen, H. Yaşayan mimari gelenek: Santa Fe kenti kerpiç mimarisi. Malatya/Darende Balaban ve Aşağıulupınar (1. Baskı) içinde (71-90). İstanbul: Denizler Kitabevi, 2017.
• [30] Santa Fe, URL: https://santafe.org/ (Erişim zamanı: 10.4.2019).
• [31] Baysal Balcı, S. Yüksek yapıların taşıyıcı sistemleri ve mimari tasarımla olan etkileşimi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul, 2013.
• [32] Şibam, URL: https://www.takvim.com.tr/galeri/yasam/dunyanin-ilk-gokdelenleri-631192345866/11 (Erişim zamanı: 10.4.2019).
• [33] Sonsuz Şükran Köyü, URL: http://www.sonsuzsukran.org/planlama-ve-mimari.html (Erişim zamanı: 2.20.2021).
• [34] Eriç, M. Kerpiç eski eserlerin onarımı ve korunmasında bir araştırma. 3. Uluslararası Kerpiç Koruma Sempozyumu. 1, 79-86, 1980.
• [35] Koçu, N. Konya çevresindeki Selçuklu dönemi tarihi yapılarının çatı ve cephelerinde su-nem etkilerinin araştırılması. 7. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, 1, 117-122, 2014.
• [36] Zamankhani, J. S. ve Arun G. 2006 İran-Silakhor depreminde kerpiç yığma duvarların sismik davranışı. Sigma Dergisi, 3, 290-299, 2011.
• [37] Tanrıverdi, C. Alçılı kerpicin üretim olanaklarının araştırılması. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, 1984.
• [38] Işık, B. Türkiye‟de kerpiç yapı kültürü ve alçı ile stabilize edilen kerpiç, alker yapılar. 3. Ulusal Alçı Kongresi, 1, 3-26, 2000.
• [39] Kuşaslan, D. Yapıda Durabilite Ve Hasar Analizi, Alçılı Kerpiç Yapı Örneği Üzerinde İncelenmesi. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2002.
• [40] Coşkun, K. Alker (alçı katkılı kerpiç) teknolojisinin püskürtme beton (shotcrete) tekniği ile uygulanabilirliğinin basınç dayanımı açısından deneysel değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2005.
• [41] Aghazadeh, E. Kireç ve alçı içeren toprak yapı elemanlarının fiziksel ve mekanik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2011.
• [42] Aktaş, V. Barak kerpiç konut mimarisinin sürdürülebilirlik açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hasan