EKONOMİK BÜYÜME, ELEKTRİK TÜKETİMİ ve KARBON EMİSYONU İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 248 - 265, 01.10.2023

Elif Kazanasmaz Bilge Leyli Demirel Selin Karatepe Atike Elanur Hızarcı

https://doi.org/10.32951/mufider.1356297

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, Türkiye için ekonomik büyüme, elektrik tüketimi ve karbon emisyon ilişkisi araştırılmıştır. Bu kapsamda ekonomik büyüme değişkenini temsilen kişi başına düşen GSYİH, elektrik tüketimini temsilen kişi başına düşen enerji tüketimi ve karbon emisyonunu temsilen de kişi başına düşen karbondioksit (CO2) emisyonu verileri kullanılmıştır. 1967-2017 dönemine ilişkin verilerin kullanıldığı çalışmanın ampirik bölümünde kısa ve uzun dönemli dinamik ilişkilerin tespiti amacıyla Vektör Hata Düzeltme Modeli, Granger ve Johansen eşbütünleşme testleri kullanılmıştır. Johansen eşbütünleşme testi ve Vektör Hata Düzeltme modelinden elde edilen bulgulara göre; ilgili dönemde Türkiye'de uzun dönemde elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik büyüme üzerinde pozitif bir etkiye sahiptir. Karbondioksit emisyonu ise ekonomik büyüme üzerinde negatif bir etkiye sahiptir. Granger nedensellik analizi sonuçları ise elektrik tüketiminden ekonomik büyümeye ve karbondioksit emisyonuna doğru tek yönlü nedensellik ilişkisinin varlığını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Elektirik Tüketimi, Ekonomik Büyüme, Karbon Emisyonu

Kaynakça

• Acaravcı, A., S. Erdoğan ve G. Akalın. (2015). The Electricity Consumption, Real Income, Trade Openness and Foreign Direct Investment: The Empirical Evidence from Turkey. nternational Journal of Energy Economics and Policy, 5 (4), 1050-1057.
• Akbaş, Y. ve M. Şentürk. (2013). Mena Ülkelerinde Elektrik Tüketimi İle Ekonomik Büyüme Arasındaki Karşılıklı İlişkinin Analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 41, 45-67.
• Aktaş, C. (2009). Türkiye’de Elektrik Tüketimi, İstihdam Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İliskinin Hata Düzeltme Modeliyle Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 61-68.
• Aktaş, C. ve V. Yılmaz. (2008). Causal Relatıonshıp Between Electrıcıty Consumptıon And Economıc Growth In Turkey. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(8), 45-54.
• Albayrak, E. (2018). Ekonomik Büyüme ve Çevresel Kirlilik İlişkisi: Çevresel Kuznets Eğrisi ve Türkiye Örneği.(Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altınay, G. ve E. Karagöl. (2005). Electricity consumption and economic growth:Evidence from Turkey. Energy Economics, 27 (6), 849–856.
• Aslan, A. (2014). Causality Between Electricity Consumption and Economic Growth in Turkey: An ARDL Bounds Testing Approach. Energy Sources,9 (1), 25-31.
• Aydın, B. (2018). Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Avrupa Birliği ve Türkiye Üzerine Ampirik Bir İnceleme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Bayraktutan, Y., S. Uçak ve M. Bicil. (2012). Yükselen Piyasalarda Elektrik Tüketimi-Büyüme İlişkisi: Nedensellik Analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 241-254.
• Bildirici, M., T. Bakırtaş ve F. Kayıkçı. (2012). Economic growth and electricity consumption: Auto regressive distributed lag analysis. Journal of Energy in Southern Africa, 23(4), 29-45.
• Bozkurt, H. (2007). Zaman Serileri Analizi. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Çağıl G., Türkmen, S. ve Çakır, Ö. (2013). Enerji ve Makroekonomik Değişkenler Arasındaki İlişki: Türkiye Açısından Bir Uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 161-174.
• Çetin, M. (2012). Sabit Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Ampirik Bir Analiz. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 7 (1), 211-230.
• Destek, M. A. (2017). Biomass Energy Consumption and Economic Growth: Evidence from Top 10 Biomass Consumer Countries. Energy Sources, Part B: Economics, Planning, and Policy. 12 (10), 853-858.
• Dlamini, J., Balcılar,M., Gupta, R. ve Lotz, R. (2015). Revisiting the Causality between Electricity Consumption and Economic Growth in South Africa: Evidence from Bootstrap Rolling Window Approach. International Journal of Economic Policy in Emerging Eco Policy in Emerging Economies, 8(2),1-26.
• Eren, M. V., M. Polat ve H. İ. Aydın. (2016). Türkiye’de Yapısal Kırılmalı Testlerle Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Analizi. Akademik Bakış Dergisi, 56, 275-289.
• Ergün, S. ve M. Polat. (2015). OECD Ülkelerinde Co2 Emisyonu, Elektrik Tüketimi ve Büyüme İlişkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 45, 115-141.
• Ertuğrul, M. H. (2011). Türkiye’de Elektrik Tüketimi Büyüme İlişkisi: Dinamik Analizi. Enerji, Piyasa ve Düzenleme. 2,49-73.
• Gökçe, C. (2007). Ekonomik Büyüme Sürecinde Enerjinin Değişen Rolü. (Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Afyon.
• Gujaratı, D.N. (1999). Temel Ekonometri. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Güvenek, B. (2009). Enerji piyasası reformları ve bu reformların elektrik enerjisi piyasası üzerine etkisi: Elektrik enerjisi üreten kuruluşlar üzerine bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Güvenek, B. ve V. Alptekin. (2010). Enerji Tüketimi ve Büyüme İlişkisi: OECD Ülkelerine İlişkin Bir Panel Veri Analizi. Enerji Piyasa ve Düzenleme Dergisi,1 (2), 172-193.
• Hepaktan, E. ve Y. Sertkaya. (2016). Türkiye’de Elektrik Tüketimi, Kişi Başına GSYİH, CO2 Emisyonu ve Petrol Tüketimi İlişkisi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (12), 163-182.
• İsmiç, B. (2015). Gelişmekte Olan Ülkelerde Elektrik Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Nüfus İlişkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 259-274.
• Iyke, B. ve N. Odhiambo. (2012). The Dynamic Causal Relationship between Electricity Consumption and Economic Growth in Ghana: A Trivariate Causality Model. Managing Global Transitions, 12 (2), 141–160.
• Kapusuzoğlu, A. ve M. H Karan (2010). Gelişmekte Olan Ülkelerde Elektrik Tüketimi ile Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) Arasındaki Eş-Bütünleşme ve Nedensellik İlişkisinin Analizi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Çalışma. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1(3), 57-68.
• Kar, M. ve E. Kınık. (2008). Türkiye’de Elektrik Tüketimi Çeşitleri ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Bir Analizi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, X (ıı), 33-353.
• Karaca, O. (2003). Türkiye’de Enflasyon- Büyüme İlişkisi: Zaman Serisi Analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi,247-255.
• Karagöl, E., Ertuğrul, M. ve Erbaykal, E. (2007). Türkiye’de Ekonomik Büyüme İle Elektrik Tüketimi İlişkisi: Sınır Testi Yaklaşımı. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8 (1), 72-80.
• Kasperowicz, R. (2014). Electricity Consumption and Economic Growth: Evidence from Poland. Journal of International Studies,7 (1), 46-57.
• Kavak, K. (2005). Dünyada ve Türkiye’de Enerji Verimliliği ve Türk Sanayinde Enerji Verimliliğinin İncelenmesi. Devlet Planlama Teşkilatı İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Müdürlüğü (Uzmanlık Tezi).
• Kerimoğlu, G. (2011). Türkiye’de Enerji Tüketimi Büyüme ve Cari Açık İlişkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gaziantep.
• Koçak, E. (2012). Türkiye'nin Enerji Tüketimi ile Karbondioksit Emisyonu Arasındaki İlişkinin Çevresel Kuznets Eğrisi Yaklaşımı Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kayseri.
• Külünk, İ. (2013). Enerji Verimliliği ve Karbon Salınımı Çeçevesinde Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği. Abant İzzet Baysal Üniversites, Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Bolu.
• Mahmutoğlu, M. (2013). Türkiye Elektrik Sektöründe Yenilenebilir Enerjinin Rolü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Sevüktekin, M. ve Nargeleçekenler, M. (2010). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi. Ankara: Nobel Yayıları.
• Nazlıoğlu, S., Kayhan, S. ve Adıgüzel, U. (2014). Electricity Consumption and Economic Growth in Turkey: Cointegration, Linear and Nonlinear Granger Causality. Energy Sources, 9(4), 315–324.
• Nişancı, M. (2005). Türkiye'de Elektrik Enerjisi Talebi ile Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 107-121.
• Ogundipe, A., Akinyemi, O. ve Ogundipe, O. M. (2016). Electricity Consumption and Economic Development in Nigeria. International Journal of Energy Economics and Policy, 6(1), 134–143.
• Öztürk, İ. (2010). A literature survey on energy–growth nexus. Energy Policy. 38 (1). (340-349).
• Pekcan, D. (2015). Doğal Tekelin Regülasyonu ve Düzenleyici Kurum: Türkiye Elektrik Piyasası Örneği.(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi İktisat Anabilm Dalı İktisat Bilimdalı. Bursa.
• Polat, M. (2014). Sürdürülebilir Kalkınmada Elektrik Tüketimi Ve Büyüme İlişkisi. (Doktora Tezi). , İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Malatya.
• Polat, Ö., Uslu, E. ve Sayın, S. (2011). Türkiye’de Elektrik Tüketimi, İstihdam Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 349-362.
• RK(Rekabet Kurumu Elektrik Toptan Satış Ve Perakende Satış Sektör Araştırması. http://www.tenva.org/wp-content/uploads/2015/01/rk-ek.pdf.Erişim Tarihi: 10 Kasım 2017.
• Saatçi, M. ve Dumrul,Y. (2013). Elektrik Tüketimi Ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Dinamik Bir Analizi: Türkiye Örneği. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXXII (2), 1-24.
• Safi, M. H. (2007). Türkiye'de Enerji Kaynakları ve İthal Kömürün Yeri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Salahuddin, M., Gow, J. ve Oztürk, I. (2015). Is thelong-runrelationshipbetweeneconomicgrowth,electricity consumption,carbondioxideemissionsand financial development in Gulf Cooperation Council Countries robust? RenewableandSustainableEnergyReviews, 51, 317–326.
• Savaş, D. ve Durğun, B. (2016). Elektrik Tüketimi İle Ekonomik Büyüme Arasında Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (11), 213-244.
• Shahbaz, M. ve Feridun, M. (2012). Electricity consumption and economic growth empirical evidence from Pakistan. Quality & Quantity, 46 (5),1583–1599.
• Shahbaz, M., Ozturk, İ. ve Ali, A. (2015). Electricity Consumption and Economic Growth Causality Revisited: Evidence from Turkey," Bulletin of Energy Economics (BEE), 3(4),176-193.
• Taban S. (2011). İktisadi Büyüme Kavram ve Modeller. Ankara: Nobel Yayınları.
• Tam, M. (2009) Doğu Karadeniz Bölgesi Hidroelektrik Enerji Potansiyeli ve Bunun Ülke Enerji Politikalarındaki Yerİ). Hidroelektrik Santraller ve Santral İşletmeciliği. FORM 2009, 70-186. Trabzon.
• Tarı, R. ve Yıldırım, D.Ç. (2009). Döviz Kuru Belirsizliğinin İhracata Etkisi: Türkiye İçin Bir Uygulama. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (2), 97-105.
• Taşkıran, E. (2011). Türkiye’de Elektrik Piyasasında Fiyat Oluşumunun Dünü Bugünü ve Geleceği.(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Terzi, H. (1998). Türkiye'de Elektrik Tüketimi Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Sektörel Bir Karşılaştırma. İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 13 (44), 62-71.
• Topallı, N. (2016). CO2 Emisyonu ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Hindistan, Çin, Brezilya ve Güney Afrika için Panel Veri Analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (1), 427-447.
• Tunalı, H. ve Ulubaş, M.A. (2017). Elektrik Enerjisi Tüketimi Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: G7 Ülkeleri Üzerine Bir Uygulama (1970-2015). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 20(1), 1-13.
• Wolde-Rufae, Y. (2006). Electricity consumption and economic growth: a time series experience for 17 African countries. Energy Policy, 34 (10), 1106–1114.
• Yandle, B., M. Bhattarai ve M. Vijayaraghavan (2004). Environmental Kuznets Curves: A Review of Findings, Methods and Policy Implications. Research Study, 2, 1-16.
• Yapraklı, S. ve Yurttançıkmaz, Ç. (2012). Elektrik Tüketimi İle Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(2), 195-215.