Öz
Demirtaş Noyan, İlhanlıların Anadolu’daki hakimiyetinin önemli simalarından biridir. Demirtaş Noyan, gerek İlhanlı beylerbeyi Emir Çoban’nın oğlu olması gerekse kişilik özellikleri ve faaliyetleri dolayısıyla ilhanlılar tarihinde önemli bir şahsiyetidir. Anadolu’ya genel vali olarak atanmış burada dirlik ve düzeni sağlamış kudretli bir vali olması sebebi ile kendine güveni gelmiş ve merkeze isyan ederek bağımsızlığını ilan etmiş fakat bu isyanı bizzat babası olan Beylerbeyi emir çoban tarafından bastırılmış affedilerek tekrar Anadolu genel valisi olarak atanmıştır. Ancak babası Emir Çobanın İlhanlı sultanı Ebu Sa‘îd Bahadır Han tarafından öldürülmesi ve Çobanlı ailesinin İlhanlı sarayından tasfiye edilmesinin ardından sıranın kendisine geleceğini düşünmüş ve Memlûk Sultanına sığınmıştır. Fakat Ebu Sa‘îd Bahadır Han’ın Memlûk Sultanı el-Melik en-Nâsır ile antlaşması neticesinde burada idam edilerek Ebu Sa‘îd’in elçilerine teslim edilmiştir. Elinizdeki makalenin yazılma amacı 1243 tarihinden itibaren başlayan ve 1335 tarihinde Ebu Sa‘îd Han’ın ölümüne değin ortalama bir yüzyıl süren Anadolu’daki Moğol hakimiyetinin en önemli simalarından olan ve dindarlığı ve hakkaniyeti ile diğer Moğol valilerinden ayrılan hatta bu özelliği ile Anadolu Türkmenleri tarafından “Adil Padişah” ünvanı ile anılan Demirtaş Noyan’ın kişiliğini hayat hikayesini aktarmak ve devrinde Anadolu’da yaşanan siyasal olayları değerlendirmektir.
Anahtar Kelimeler
Emir Çoban Demitaş Noyan Anadolu Genel Valiliği Ebu Sa„id Bahadır
Kaynakça
- Ahmet Eflaki, Ariflerin Menkıbeleri, neş.Tahsin Yücel, MEB yay. Ankara, 2001.
- Aksarayî, Kerimüddîn, Müsameret‟ül – Ahbar ve Musayeretül‟ül – Ahyar, çeviren:Öztürk, Mürsel.(2000) TTK, Ankara
- Aksarayî, Kerimüddîn, Müsameret‟ül – Ahbar ve Musayeretül‟ül – Ahyar, yay. Turan, Osman (1944) TTK, Ankara
- Anonim Selçukname, Neş. F.Nafiz Uzluk, Ankara, 1952.
- Ebu‟l Fida el-Hamavî, Kitab-ı Takvim-i Buldan, ed. Fuad Sezgin, Frankfurt, 1992.
- Gül, Muammaer, Doğu ve Güney Doğu Anadolu‟da Moğol Hakimiyeti, Yeditepe yay, İstanbul, 2005.
- Hafız – ı Ebru, Zeyl – î Cami‟üt – Tevarih – i Reşidi, Yay.(1317) H.Beyani, Tahran,
- Kitabü‟s-Sülûk Tercümesi, Zakir Kari Urgan TTK, KTP daktilolu, yazma eserler Koleksiyonu.
- Melvile, Charles, The Fall of Amir Chupan and The Decline of The İlkhante 1327-37, Indıana Unıversıty, Indiana,1999.
- Milani, Hüseyin Peyrovi, Ebu Sa„îd Bahadır Han, Ankara Üniversitesi DTCF, 1971. (Basılmamış Doktora Tezi)
- Mirhond, Ravzat‟üs – Safa, yay. (1338) Pervizi, Tahran
- Özgüdenli, Osman, Orta Çağ Türk İran Tarihi, Kaknüs Yay, İstanbul, 2006.
- Smtth, John Mason, “Qıshlaqs and Tümens”, The Mongol Empire and Its Legacy, Leiden, 2000.
- Spuler, Berthold, İran Moğolları, çev. Cemal Köprülü, TTK, Ankara, 1987.
- Sümer, Faruk.(1970) “Anadolu‟da Moğollar”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, I, Ankara,
- Togan, Zeki Velidi. (1931)“Moğollar Devrinde Anadolu‟nun İktisadi Vaziyeti”, Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, I. İstanbul
- Turan, Osman(1996) Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi yay, İstanbul.
- Uzunçarşılı, İ. Hakkı. (1937)Anadolu Beylikleri, TTK, Ankara,
- Uzunçarşılı, İ. Hakkı. (1988) Osmanlı Devleti Teşkilatına Methal, TTK, Ankara
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. (1967)“Emir Çoban Sulduz ve Demirtaş”, Belleten, XXXI. (124), Ankara.
Öz
Demirhan Noyan is an important figure in the history of Ilkhanids in Anatolia as he was both the son of the governer, Emir Chupan, and due to his personal characteristics and activities. As he was a powerful governor appointed to Anatolia to bring order to the region, he gained a great self-confidence and rebelled against the central government. His rebel was subsumed by his own father, Emir Çoban, and then he was forgiven and again appointed to Anatolia as governor. But when his father was killed by Ilkhanid sultan, Abu Sa„îd Bahadır Khan, and his family was deported from the palace, he thought that he would have the same destiny as his father and demanded asylum from the kingdom of Mamlûk. However, Abu Sa„îd Bahadır Khan agreed with Mamlûk sultan, Al-Melik an-Nâsır, and he was hanged in Egypt. The purpose of this article is to tell the life story of Demirtaş Noyan who was one of the most important figures of Mongol domination in Anatolia lasting nearly 100 years from 1243 to 1335. He was different from the other Mongol governors due to his piety and justice and he was called “Just Sultan” by the Anatolian Turkmens. Moreover, the article aims to evaluate the political events taking place in Anatolia in this period and accordingly make some contributions to the knowledge on the period.
Anahtar Kelimeler
Amir Chupan Demitaş Noyan Anatolian Governor Abu Sa„id Bahadır Han Ilkhanids Turkmens
Kaynakça
- Ahmet Eflaki, Ariflerin Menkıbeleri, neş.Tahsin Yücel, MEB yay. Ankara, 2001.
- Aksarayî, Kerimüddîn, Müsameret‟ül – Ahbar ve Musayeretül‟ül – Ahyar, çeviren:Öztürk, Mürsel.(2000) TTK, Ankara
- Aksarayî, Kerimüddîn, Müsameret‟ül – Ahbar ve Musayeretül‟ül – Ahyar, yay. Turan, Osman (1944) TTK, Ankara
- Anonim Selçukname, Neş. F.Nafiz Uzluk, Ankara, 1952.
- Ebu‟l Fida el-Hamavî, Kitab-ı Takvim-i Buldan, ed. Fuad Sezgin, Frankfurt, 1992.
- Gül, Muammaer, Doğu ve Güney Doğu Anadolu‟da Moğol Hakimiyeti, Yeditepe yay, İstanbul, 2005.
- Hafız – ı Ebru, Zeyl – î Cami‟üt – Tevarih – i Reşidi, Yay.(1317) H.Beyani, Tahran,
- Kitabü‟s-Sülûk Tercümesi, Zakir Kari Urgan TTK, KTP daktilolu, yazma eserler Koleksiyonu.
- Melvile, Charles, The Fall of Amir Chupan and The Decline of The İlkhante 1327-37, Indıana Unıversıty, Indiana,1999.
- Milani, Hüseyin Peyrovi, Ebu Sa„îd Bahadır Han, Ankara Üniversitesi DTCF, 1971. (Basılmamış Doktora Tezi)
- Mirhond, Ravzat‟üs – Safa, yay. (1338) Pervizi, Tahran
- Özgüdenli, Osman, Orta Çağ Türk İran Tarihi, Kaknüs Yay, İstanbul, 2006.
- Smtth, John Mason, “Qıshlaqs and Tümens”, The Mongol Empire and Its Legacy, Leiden, 2000.
- Spuler, Berthold, İran Moğolları, çev. Cemal Köprülü, TTK, Ankara, 1987.
- Sümer, Faruk.(1970) “Anadolu‟da Moğollar”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, I, Ankara,
- Togan, Zeki Velidi. (1931)“Moğollar Devrinde Anadolu‟nun İktisadi Vaziyeti”, Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, I. İstanbul
- Turan, Osman(1996) Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi yay, İstanbul.
- Uzunçarşılı, İ. Hakkı. (1937)Anadolu Beylikleri, TTK, Ankara,
- Uzunçarşılı, İ. Hakkı. (1988) Osmanlı Devleti Teşkilatına Methal, TTK, Ankara
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. (1967)“Emir Çoban Sulduz ve Demirtaş”, Belleten, XXXI. (124), Ankara.
Ayrıntılar
| Diğer ID | JA52VD89BY |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Aralık 2009 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2009 Sayı: 23 |