Üniversite 1. Sınıf Öğrencilerinin Kariyer Geleceği Algılarının İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 317 - 350, 31.12.2023

Selva Barkale Şahin Süleyman Barbaros Yalcin Erdal Hamarta

Öz

Bu araştırmanın amacı üniversite birinci sınıf öğrencilerinin kariyer geleceği algılarının belirsizliğe tahammülsüzlük ve kariyer uyum yeteneği algısı açısından incelenmesidir. Araştırmanın çalışma grubunu 2021-2022 eğitim öğretim yılında Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Fakültesinin bağlı farklı bölümlerde eğitim gören 605 lisans öğrencisi oluşturmuştur. Araştırmaya katılan öğrencilerin demografik bilgileri için “Kişisel Bilgi Formu”, kariyer geleceği algılarının belirlenmesi için “Kariyer Geleceği Ölçeği”, kariyer uyumlarının belirlenmesi için “Kariyer Uyum Yetenekleri Ölçeği” ve belirsizliğe tahammül düzeylerinin belirlenmesi için “Belirsizliğe Tahammülsüzlük Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğrencilerin kariyer geleceği algılarının, belirsizliğe tahammülsüzlüklerinin ve kariyer uyum yeteneklerinin cinsiyete göre anlamlı bir farklılaşma göstermediği belirlenmiştir. Üniversiteye başlamadan önce bölümleri hakkında bilgi sahibi olan öğrencilerin kariyer geleceği algısı ve kariyer uyum yeteneklerine yönelik puanları bilgi sahibi olmayan öğrencilere göre anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur. Üniversiteye başlamadan önce bilgi sahibi olma durumunun belirsizliğe tahammülsüzlük açısından anlamlı bir farklılaşma oluşturmadığı da araştırmada tespit edilmiştir. Öğrencilerin bölümleri hakkında ilgi ve yeteneklerine uygun olduğunu düşünmelerinin kariyer geleceği algısı ve kariyer uyum yeteneklerinde anlamlı şekilde daha yüksek puan almalarında etkili olduğu görülmüştür. Bölümlerinin ilgi ve yeteneklerine uygun olmadığını düşünen öğrencilerin ise belirsizlik konusunda daha fazla tahammülsüzlük deneyimledikleri elde edilen sonuçlardan anlaşılmaktadır. Öğrencilerin bölümlerinin hayallerini ve beklentilerini karşıladığını düşünmelerinin kariyer geleceği algısı ve kariyer uyum yeteneklerinde anlamlı şekilde daha yüksek puanlar almalarıyla ilişkili olduğu görülmüştür. Bölümlerinin hayallerini ve beklentilerini karşılamadığını düşünen öğrencilerin belirsizlik konusunda daha tahammülsüz oldukları da elde edilen sonuçlar arasındadır. Öğrencilerin bölümlerinden memnun olup imkanları olsa dahi bölümlerini değiştirmek istememelerinin kariyer geleceği algısı ve kariyer uyum yeteneklerinde anlamlı şekilde daha yüksek puanlar almalarıyla ilişkili olduğu görülmüştür. Bölümlerinden memnun olmayıp imkanları olsaydı bölümlerini değiştirmek isteyen öğrencilerin belirsizlik konusunda daha tahammülsüz oldukları sonucu araştırmada elde edilmiştir. Yapılan regresyon analiz sonucunda öğrencilerin belirsizliğe tahammülsüzlük ve kariyer uyum yeteneklerinin birlikte kariyer geleceği puanlarındaki varyansın %60’ını açıkladığı görülmüştür. Spesifik olarak, öğrencilerin belirsizliğe tahammülsüzlüklerinin kariyer geleceği puanlarında negatif yönde anlamlı bir yordayıcı olduğu görülmüştür. Bu örneklem için katılımcıların belirsizliğe tahammülsüzlük puanları, kariyer geleceği puanlarındaki değişimin %2 ’sini oluşturmuştur. Katılımcıların kariyer uyum yetenekleri puanlarının da kariyer geleceği algısında pozitif yönde anlamlı bir yordayıcı olduğu görülmüştür. Bu örneklem için katılımcıların kariyer uyum yetenekleri puanları, kariyer geleceği puanlarındaki değişimin %57’sini oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kariyer, Kariyer geleceği algısı, kariyer uyum yeteneği, belirsizliğe tahammülsüzlük

Examining The Career Future Perceptions Of First Year University Students

Öz

The aim of this study is to examine the career future perceptions of first-year university students in terms of intolerance of uncertainty and perception of career adaptability. The study group of the research consisted of 605 undergraduate students studying in different departments of Konya Necmettin Erbakan University Faculty of Education in 2021-2022 academic year. "Personal Information Form" was used for the demographic information of the students participating in the study, "Career Future Scale" was used to determine their perceptions of career future, "Career Adaptability Scale" was used to determine their career adaptability, and "Intolerance of Uncertainty Scale" was used to determine their level of tolerance for uncertainty. As a result of the research, it was determined that students' perceptions of career future, intolerance of uncertainty and career adaptability did not show a significant difference according to gender. The career future perception and career adaptability scores of the students who had information about their departments before starting university were found to be significantly higher than those of the students who did not have information. It was also determined in the study that having information before starting university did not create a significant differentiation in terms of intolerance of uncertainty. It was observed that the students' perception that their departments were suitable for their interests and abilities was effective in getting significantly higher scores in career future perception and career adaptability. It is understood from the results obtained that students who think that their departments are not suitable for their interests and abilities experience more intolerance about uncertainty. It was observed that students' perception that their majors met their dreams and expectations was associated with significantly higher scores in career future perception and career adaptability. It is also among the results obtained that students who think that their departments do not meet their dreams and expectations are more intolerant of uncertainty. It was observed that students who were satisfied with their departments and did not want to change their departments even if they had the opportunity were associated with significantly higher scores in career future perception and career adaptability. It was concluded that students who were not satisfied with their departments but wanted to change their departments if they had the opportunity were more intolerant of uncertainty. As a result of the regression analysis, it was found that students' intolerance of uncertainty and career adaptability together explained 60% of the variance in career future scores. Specifically, students' intolerance of uncertainty was found to be a significant negative predictor of their career future scores. For this sample, participants' intolerance of uncertainty scores accounted for 2% of the variance in career prospects scores. Participants' career adaptability scores were also found to be a significant positive predictor of career future perception. For this sample, participants' career adaptability scores accounted for 57% of the change in career prospect scores.

Anahtar Kelimeler

Career, perception of career future, career adaptability, intolerance of uncertainty

Kaynakça

• Akman, A. (2022). Yetersizlik duygusunun kariyer geleceğine etkisi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 121–135.
• Alkaya, S. A., Yaman, Ş. ve Simones, J. (2018). Professional values and career choice of nursing students. Nursing Ethics, 25(2), 243–252. https://doi.org/10.1177/0969733017707007
• Alnıaçık, E., Of, M., Balkaş, J., Tülemez, S., Mirzayev, M. ve Alfarra, H. (2021). Pandemi sürecinde üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıkları ve umutsuzluklarının kariyer geleceği algısı üzerindeki etkileri. Bmij, 9(1), 248–266. https://doi.org/10.15295/bmij.v9i1.1757
• Arslan, D. ve Sart, G. (2021). Üniversite öğrencilerinde yaşam doyumu ve kariyer seçiminin demografik değişkenler açısından değerlendirilmesi. 12th SCF International Conference on “Contemporary Issues in Social Sciences,” 252–270.
• Atli, A. ve Gür, S. H. (2019). Lise öğrencilerinin mesleki tercihleri ve bu tercihlerine etki eden faktörler. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2(1), 32–53.
• Brown, S. D. ve Lent, R. W. (1996). A social cognitive framework for career choice counseling. The Career Development Quarterly, 44, 354–366. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.1996.tb00451.x
• Büyükgöze Kavas, A. (2011). Testing a model of career indecision among university students based on social cognitive career theory. Middle East Technical University.
• Büyükgöze Kavas, A. (2014). Validation of the career Adapt-Abilities Scale-Turkish form and its relation to hope and optimism. Australian Journal of Career Development, 23(3), 125–132. https://doi.org/10.1177/1038416214531931
• Büyüköztürk, Ş. (2019). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (25th ed.). Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö. ve Köklü, N. (2015). Sosyal bilimler için istatistik (15th ed.). Pegem Akademi.
• Çakır, B. (2019). Lise öğrencilerinin bilişsel çarpıtmalarının kariyer geleceği algılarına etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Corr, P. J. ve Mutinelli, S. (2017). Motivation and young people’s career planning: A perspective from the reinforcement sensitivity theory of personality. Personality and Individual Differences, 106, 126–129. https://doi.org/10.1016/j.paid.2016.10.043
• Dawis, R. (2005). The Minnesota Theory of work adjustmnet. In S. D. Brown ve R. W. Lent (Eds.), Career Development and Counseling: Putting Theory and Research to Work (pp. 3–23). John Wiley ve Sons.
• Duffy, R. D. (2010). Sense of Control and Career Adaptability Among Undergraduate Students. Journal of Career Assessment, 18(4), 420–430. https://doi.org/10.1177/1069072710374587
• Duru, H., Bayraktar, M. ve Gültekin, F. (2020). Öğretmen adaylarının kariyer kararlarının algılanan kariyer engelleri ve kariyer geleceği açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(2), 613–629. https://doi.org/10.24106/kefdergi.693421
• Eremie, M. ve Okwulehie, C. (2018). Factors affecting career choice among senior secondary school students in Obio/Akpor Goverment Area of River State. International Journal of Innovative Education Rearch, 6(2), 27–39.
• Genç, G., Kaya, A. ve Genç, M. (2007). İnönü Üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(14), 49–63.
• Gerçek, M. (2018). Mesleki kaygı ve kariyer uyumluluğu arasındaki ilişkiler: Öğretmen adayları açısından bir inceleme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 297–312. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.401010
• Güldü, Ö. ve Ersoy Kart, M. (2017). Kariyer planlama sürecinde kariyer engelleri ve kariyer geleceği algılarının rolü. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2), 377–400.
• Hammad, M. A. (2016). Future anxiety and its relationship to student’s attitude toward academic specialization. Journal of Education and Practice, 7(15), 54–65.
• Holland, J. L. (1987). Current status of Holland’s theory of careers: Another perspective. The Career Development Quarterly, 36(1), 24–30. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.1987.tb00478.x
• Kalafat, T. (2012). Kariyer Geleceği Ölçeği (KARGEL): Türk örneklemi için psikometrik özelliklerinin icelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(38), 169–179.
• Korkmaz, O. ve Cenkseven Önder, F. (2019). Yaşam amaçları ile kariyer uyum yetenekleri arasındaki ilişki: Umudun aracılık rolünün incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 44(200), 59–76. https://doi.org/10.15390/EB.2019.8380
• Korkut-Owen, F. (2008). Meslek seçimi, önemi ve meslek seçimini etkileyen etmenler. In R. Özyürek (Ed.), Kariyer Yolculuğu (pp. 12–45).
• Korkut-Owen, F. (2018). Psikolojik danışman adaylarının kariyer gelişim öyküleri. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 1(1), 22–47.
• Korkut-Owen, F. (2021). Belirsizlik ve kariyer davranışları. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 4(2), 36–60.
• Kuzgun, Y. (1999). Meslek danışmanlığı: Kuramlar ve uygulamalar. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kuzgun, Y. (2009). Meslek Rehberliği ve Danışmanlığına Giriş (4th ed.). Nobel Yayın Dağıtım.
• Lent, R. W., Brown, S. D., Talleyrand, R., McPartland, E. B., Davis, T., Chopra, S. B., Alaxander, M. S., Suthakaran, V. ve Chai, C.-M. (2002). Career choice barriers, supports and coping strategies college students experiences. Journal of Vocational Behavior, 60, 61–72. https://doi.org/10.1006/jvbe.2001.1814
• Mann, L., Harmoni, R. ve Power, C. (1989). Adolescent decision making: the development of competence. Journal of Adolescenc, 12, 265–278. https://doi.org/10.1016/0140-1971(89)90077-8
• Munyingi, L. (2012). Factors affecting career choise of the female students in Kenyan Tertiarty Institutions: A case of United States International University (USIU-AFRICA). University of Nairobi.
• ÖSYM. (2023a). 2023 Yükseköğretim kurumları sınavı (YKS) kılavuzu. Yükseköğretim Kurulu. https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2023/YKS/kilavuz_30032023.pdf
• ÖSYM. (2023b). 2023 Yükseköğretim kurumları sınavı (YKS) yükseköğretim programları ve kontenjanları Kılavuzu. Yülseköğretim Kurumu. https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2023/YKS/TERCIH/kkilavuz27072023di.pdf
• Owen, K., Kepir, D. D., Özdemir, S., Ulaş, Ö. ve Yılmaz, O. (2012). Üniversite öğrencilerinin bölüm seçme nedenleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), 135–151.
• Özen, Y. (2011). Kişisel sorumluluk bağlamında kariyer seçimini etkileyen sosyal psikolojik faktörler. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 2(3), 81–96.
• Özkan, M. (2017). Öğretmen adaylarının psikolojik sağlamlık, duygusal zeka özellikleri ve kariyer geleceği algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi.
• Öztemel, K. ve Yıldız Akyol, E. (2021). The predictive role of happiness, social support, and future time orientation in career adaptability. Journal of Career Development, 48(3), 199–212. https://doi.org/10.1177/0894845319840437
• Parsons, F. (1909). Choosing a vocation. The Riberside Press.
• Polat, F. B., Ardıç, K. ve Özdemir, Y. (2016). Bireysel kariyer planlamada etkili olan faktörlerin belirlenmesine yönelik bir araştırma: Sakarya devlet okulları örneği. İşletme Bilimi Dergisi, 4(1), 29–65. https://doi.org/10.22139/ibd.13907
• Pryor, R. ve Bright, J. (2005). Chaos in practice: Techniques for career counsellors. Australian Journal of Career Development, 14(1), 18–28. https://doi.org/10.1177/103841620501400105
• Pryor, R. G. L. ve Bright, J. (2009). Game as a career metaphor: A chaos theory career counseling application. British Journal of Guidance and Counselling, 37(1), 39–50. https://doi.org/10.1080/03069880802534070
• Roney, A., Meredith, P. ve Strong, J. (2004). Attachment Styles and Factors affecting Career Choice of Occupational Therapy Students. British Journal of Occupational Therapy, 67(3), 133–141. https://doi.org/10.1177/030802260406700307
• Rottinghaus, P. J., Day, S. X. ve Borgen, F. H. (2005). The career futures inventory: A mesure of career- related adaptability and optimism. Journal of Career Assessment, 13(1), 3–24. https://doi.org/10.1177/1069072704270271
• Rule, S., Kahonde, C. ve Lorenzo, T. (2015). “When I Grow up I Would Like to Be …”: Factors Affecting Career Choice of Community Disability Workers in Southern Africa. International Journal of Disability, Development and Education, 62(5), 486–500. https://doi.org/10.1080/1034912X.2015.1035699
• Samawi, F. S., Al Remawi, S. A. ve Arabiyat, A. A. H. (2022). The Effectiveness of a Training Program Based on Psychological Empowerment to Reduce Future Professional Anxiety among Students. International Journal of Instruction, 15(1), 219–236. https://doi.org/10.29333/iji.2022.15113a
• Sav, D. (2008). Bireysel kariyer planlamada etkili olan faktörler ve üniversitelerin etkisi üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Scheier, M. F. ve Carver, C. S. (1992). Effects of optimism on psychological and physical well- being: Theoretical overview and empirical update. Cognitive Therapy and Research, 16(2), 201–228. https://doi.org/10.1007/BF01173489
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2020). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı (M. Baloğlu (ed.); 6th ed.). Nobel Yayıncılık.
• Türkmen, M. (2014). Kaos kuramına dayalı kariyer psikolojik danışmanlığı programı ve vaka analizi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(42), 256–268.
• Uğuz Arsu, Ş. (2022). Covid- 19 pandemisinde öğrencilerin gelecek kaygılarının kariyer geleceği algısı ile ilişkisi. The Business Journal, 3(2), 95–114.
• Yeşilyaprak, B. (2016). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığına giriş. In Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı. Pegem Akademi.
• Yousef, S., Athamneh, M., Masuadi, E., Ahmad, H., Loney, T., Moselhy, H. F., Al-Maskari, F. ve ElBarazi, I. (2017). Association between Depression and Factors Affecting Career Choice among Jordanian Nursing Students. Frontiers in Public Health, 5. https://doi.org/10.3389/fpubh.2017.00311
• Yousefi, Z., Abedi, M., Baghbam, I., Eatemadi, O. ve Abedi, A. (2011). Personal and situational variables and career concerns: Predicting career adaptability in young adults. The Spanish Journal of Psychology, 14(1), 263–271. https://doi.org/10.5209/rev_SJOP.2011.v14.n1.23