A Review on Türkiye-Iraq Foreign Political Relations

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 186 - 204, 31.12.2023

Yusuf Sayın Esra Aksoy

Öz

The diversity in Iraq’s multinational and sectarian social identity has had an impact on the internal and external politics of this country, as well as on the internal politics of its neighboring countries. Therefore, for Türkiye, especially the Kurdish efforts for statehood in this region have been important for our domestic politics. When it comes to Iraq, the important paradigm is the oil trade. In fact, the management, utilization and distribution of the oil and natural gas extracted in the country has created problems between the central government, regional administrations and other global powers with economic interests in the region. This study examines the political historical framework of Türkiye-Iraq relations and discusses the prominent elements in Türkiye-Iraq relations in the recent period. Following the historical method as a method, this study touches upon the historical and geopolitical aspects of Türkiye-Iraq relations and tries to provide a perspective for the future. Historical narrative method is adopted as the methodology of the study.

Anahtar Kelimeler

Ethnicity, Iraq, Mosul, Kurdish Administration, Türkiye

TÜRKİYE-IRAK DIŞ POLİTİK İLİŞKİLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Irak’ın çok uluslu ve mezhepli sosyal kimliğindeki çeşitlilik hem iç siyasetini hem dış siyasetini ve hatta komşu ülkelerinin iç siyasetini etkilemiştir. Ülkemiz açısından da özellikle Kürtlerin bu bölgede devletleşme çabaları iç politikamız açısından önemli olmuştur. Irak söz konusu olduğunda bir diğer önemli paradigma petrol ticaretidir. Öyle ki ülkede çıkarılan petrol ve doğal gazın idaresi, kullanımı ve dağıtımı konusunda başta merkezi hükümet ile bölgesel yönetimler arasında ve bölgede ekonomik çıkar üreten diğer küresel güçler arasında sorun ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmada, Türkiye ve Irak ilişkilerinin siyasi tarihsel çerçevesi ele alınmış; Türkiye-Irak ilişkilerinde yakın dönemde öne çıkan unsurlar tartışılmıştır. Yöntem olarak tarihsel metodun takip edildiği çalışmada, Türkiye-Irak ilişkilerinin tarihsel ve jeopolitik yönlerine değinilmiş; geleceğe yönelik bir perspektif sunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Etnik Yapı, Irak, Musul, Kürt Yönetimi, Türkiye

Kaynakça

• Abdulkadir Kahraman, Irak’ın Geçmişi, Bugünü ve Geleceği Üzerine Muhtemel Senaryolar, Master Thesis, Kadir Has Üniversitesi, 2008.
• Adil Sakran Zine El Abdin, “Birleşik Devlet Modeli Olarak Irak Uygulaması”, Hakemli Bir Dergidir, Cilt 159, 2017. Ali Balcı, Türkiye’nin Irak Politikası 2012: İki Irak Hikâyesi, Ankara: Türk Dış Politikası Yıllığı 2012. Seta Yayınları, 2012.
• Anıl Çeçen, Kemalizm, İstanbul: Çağdaş Yayınları, 1998.
• Anthony Arnove, Irak’tan Çekilmenin Mantığı, İstanbul: Angora Kitap, 2006.
• Aybüke İnan, “Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı ve Türkiye-Irak İlişkileri (1973-2011)”, Middle Eastern Analysis/Ortadogu Analiz, Cilt 5, No 56, 2013.
• Bakanlığı, T. D. (2019). Türkiye-Irak Siyasi İlişkileri. (Erişim Tarihi: 12.08.2022).
• Barkey, Henri J., Ellen Laipson, “Iraqi Kurds and Iraq’s Future.”, Middle East Policy, Cilt 12, No. 4, 2005.
• Baskın Oran, “Türk Dış Politikası- Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar”, İletişim Yayıncılık, Cilt I, No. 2, 2002.
• Baskın, Oran, “Uluslararası ve İç Hukukta Çekiç Güç’ün Yasal Dayanakları Sorunu”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 50, No. 3, 1995.
• Emine Kısıklı, “Yeni Gelişmelerin Işığında Geçmişten Günümüze Musul Meselesi”, Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 6, No. 24, 1999.
• Engin Şahin, Cüneyt Gündoğdu, “Saddam Sonrası Irak Anayasal Yapısı ve Siyasal Sistemi”, Journal of Academic Studies, Cilt 17, No. 68, 2016.
• Gökhan Çetinsaya, Irak’ta Yeni Dönem, Ortadoğu ve Türkiye, Ankara: SETA Irak Dosyası, Nisan 2006. Güler, B. A. (2009). Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi Nedir? Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri, (13-38), Ed.: B. A.
• Güler vd., 2. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi, (Akt. Selçuk Kahraman), Baskı Gruplarının Politika Transferlerinde Etkililiği. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 3 (2), 218-238. https://dergipark.org.tr/tr/pub/neusbf/issue/67580/933483 (Erişim Tarihi: 21.07.2023).
• Gürkan Pamukçu, “Ankara Antlaşması’ndan Bağdat Paktı’na Uluslararası Antlaşmalar Işığında Türkiye-Irak Siyasi İlişkileri”, Electronic Turkish Studies, Cilt 13, No. 22, 2018.
• Harpal Brar, Ella Rule, Ortadoğu ve Emperyalizm, çev. Evren Madran, İstanbul: Papirus Yayınevi, 2004.
• Gümüşçü O. (2010). Siyasi Coğrafya Açısından Sınırlar ve Tarihi Süreç İçinde Türkiye’de Sınır Kavramı, Bilig, Sayı:52, SS:79-104, https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423873159.pdf, (Erişim Tarihi: 26.05.2021) (Akt. Ünüvar, Adem), 2022. “20. Yüzyılda Sınır Olgusu Ve Sınır Anlaşmazlıkları”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 54, https://dergipark.org.tr/tr/pub/neusbf/issue/70910/1080100
• Kaplan, D. (2011). Uluslararası Günümüz İslam Toplumlarında İnanç Problemleri Sempozyumu. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31 (31), 271-278. https://dergipark.org.tr/tr/pub/neuifd/issue/19689/210291 (Erişim Tarihi: 10.03.2023)
• Mahmut Şen, Adil Yargılanma Hakkı ve Saddam Hüseyin Davası”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt XVIII, No. 1, 2014.
• Mehmet Öztürk, “I. Körfez Savaşı’ndan (1990-91)–11 Eylül Sürecine ABD’nin Irak Politikası ve Bunun Türk-Amerikan İlişkilerine Etkileri”, Akademik Bakış Dergisi, Cilt 19, 2010.
• Mehmet Yeniay, Irak kuzeyindeki Bölgesel Yönetimi’nin devletleşme çabaları ve Türkiye’ye etkileri, Master Thesis, İstanbul Gelişim Üniversitesi, 2018.
• Mim Kemal Öke, Musul- Kürdistan Sorunu (1918-1926), İstanbul: İz Yay, 1995.