Examination of the correlation between MOORA methods and TOPSIS in an investment priority problem.

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 4, 1508 - 1516, 15.10.2023

Sena Orhan Selen Avcı Azkeskin Zerrin Aladağ

https://doi.org/10.28948/ngumuh.1326150

Öz

Investment is a primary tool utilized in the course of a business's development. Particularly, the accurate planning of investments that require financial resources is crucial for the future of the business. In this study, MOORA, one of the multi-criteria decision-making (MCDM) methods, was employed to select the priority facility among five different production facilities of a business operating in the manufacturing sector while planning investments. The weights of criteria were obtained using the SWARA method to be used in MOORA importance coefficient and TOPSI) methods. The results of MOORA methods were compared with the results obtained by TOPSIS, which is frequently used in ranking problems, and it was discussed which MOORA methods provide more reliable results.

Anahtar Kelimeler

MOORA, TOPSIS, SWARA, MCDM

MOORA yöntemleri ve TOPSIS arasındaki ilişkinin bir yatırım önceliği belirleme probleminde incelenmesi

Öz

Yatırım, bir işletmenin gelişim yolunda kullandığı araçların başında gelmektedir. Özellikle maddi kaynak gerektiren yatırımların doğru planlanması, işletmenin geleceği açısından kritik olmaktadır. Bu çalışmada, üretim sektöründe faaliyet gösteren bir işletmenin beş farklı üretim tesisi arasında yatırım planlaması yapılırken öncelik verilecek tesisin seçilmesi için çok kriterli karar verme (ÇKKV) yöntemlerinden olan MOORA yöntemlerinden faydalanılmıştır. MOORA önem katsayısı ve TOPSIS yöntemlerinde kullanılmak üzere SWARA yöntemi ile kriter ağırlıkları elde edilmiştir. MOORA yöntemlerinin sonuçları, sıralama problemlerinde sıklıkla kullanılan TOPSIS yöntemiyle elde edilen sonuç ile karşılaştırılarak hangi MOORA yöntemlerinin daha güvenilir sonuçlar verdiği tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

MOORA, TOPSIS, SWARA, ÇKKV

Kaynakça

• M. S. Chakraboty, Applications of the MOORA method for decision making in manufacturing environment. The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 54(9), 1155-1166, 2011. https://doi.org/10.1007/s00170-010-2972-0.
• W. K. Brauers and E. K Zavadskas, The MOORA method and its application to privatization in a transition economy. Control and Cybernetics, 35(2), 445-469, 2006. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/228345226.
• M. Sarıoğlan ve K. Arslan, Yiyecek içecek işletmelerinde MOORA yöntemi ile tedarikçi seçiminin uygulanabilirliği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(73), 254-270, 2020. https://doi.org/10.17 755/esosder.529386
• Konu 13: çok ölçütlü karar verme yöntemleri – V https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=83423, Erişim Tarihi: 5 Mayıs 2023.
• W. K. Brauers and E. K. Zavadskas, Project management by MULTIMOORA as an instrument for transition economies, Technological and Economic Development of Economy, 16(1), 5-24, 2010. https://doi.org/10.3846/tede.2010.01.
• A. Özbek, Akademik birim yöneticilerinin MOORA yöntemiyle seçilmesi: Kırıkkale üzerine bir uygulama. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(38), 1-18, 2015. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23772/253408.
• I. N. Farida, U. Mahdiyah and A. F. H. Setiawan, Sensitivity analysis of the SMARTER and MOORA methods in decision making of achieving students. Jurnal Infotel, 14(3), 168-173, 2022. https://doi.org /10.20895/infotel.v14i3.751.
• A. Gümrah, Lojistik maliyetler ve firma performansına etkisi: Borsa İstanbul gıda sektöründe bir uygulama. İşletme Akademisi Dergisi, 3(3), 351-362, 2022. https://doi.org/10.26677/TR1010.2022.1100.
• M. Baydaş, The effect of pandemic conditions on financial success rankings of BIST SME industrial companies: a different evaluation with the help of comparison of special capabilities of MOORA, MABAC and FUCA methods. Business & Management Studies: An International Journal, 10(1), 245-260, 2022. https://doi.org/10.15295/bmij.v10i1 .1997.
• M. Toslak, B. Aktürk ve A. Ulutaş, MEREC ve WEDBA yöntemleri ile bir lojistik firmasının yıllara göre performansının değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 33, 363-372, 2022. https://doi.org /10.31590/ejosat.1041106.
• H. Savaş ve İ. Yacan, Dış kaynak kullanım stratejisi kapsamında alt yüklenicilerin bulanık SWARA ve bulanık MOORA yöntemleriyle değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 504-522, 2022. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumus/issue/70421/1012877.
• A. Coşkun ve H. Çetiner, Piyasa çarpanlarıyla performans analizi: Borsa İstanbul’da işlem gören turizm şirketlerinin entropi ve MOORA-Oran yöntemleriyle incelenmesi. Turizm Akademik Dergisi, 9(1), 157-177, 2022. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/touraj/issue/70329/1105334.
• G. İnönü, ENTROPİ tabanlı ARAS ve MOORA yöntemleri ile Borsa İstanbul'da finansal performans analizi. Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye, 2022.
• S. Yarlıkaş ve C. Öztürk, Bankacılık sektöründe kurumsal sürdürülebilirlik performansının Critic-Moora önem katsayısı yaklaşımı ile değerlendirilmesi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 8(77), 3124-3136, 2021. http://dx.doi.org/10.26450/ jshsr.2863.
• C. Hatipoğlu ve İ. M. Altan, Türkiye’de e-Ticaret hizmetlerinin MOORA yönetimi ile incelenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 68, 372-383, 2021. https://doi.org/10.51290/dpusbe.875 064.
• C. Aktürk, Pazarlama 4.0 için genetik algoritma tabanlı bir karar destek modeli önerisi. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 9(1), 346-356, 2020. https:// doi.org/10.17798/bitlisfen.554916.
• Ö. Deniz Başar ve E. Güneren Genç, Ülkelerin güvenli olmalarının tahmininde lojistik regresyon, yapay sinir ağları ve MOORA yöntemlerinin karşılaştırılması. Journal of Life Economics, 7(2) , 123-134, 2020. https://doi.org/10.15637/jlecon.7.008.
• M. H. Özdemir, MOORA ve MOOSRA yöntemleriyle akıllı telefon seçimi. Istanbul Management Journal, 89, 157-170, 2020. https://doi.org/10.26650/imj.2020.89.0 007.
• N. Topuk, Türkiyede kargo şirketi olarak faaliyet gösteren firmaların EDAS ve MOORA yöntemleri ile değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye, 2020.
• E. Yakut, OECD ülkelerinin bilgi ve iletişim teknolojileri gelişmişliklerinin MOORA ve WASPAS yöntemiyle değerlendirilerek kullanılan yöntemlerin Copeland yöntemiyle karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(3), 1275-1294, 2020. Retrieved from https://dergipark .org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/57299/770658.
• O. Selçuk, H. Karakaş ve E. İpekçi Çetin, Antalya ilinde turizme açık doğal alanların tehlike düzeylerinin bütünleşik SWARA-MOORA yöntemi ile belirlenmesi. Coğrafya Dergisi, 41, 77-91, 2020. https: //doi.org/10.26650/jgeog2020-0059.
• M. Çanakçıoğlu, Dematel ve MOORA Bütünleşik yaklaşımı ile BİST metal eşya, makine endeksindeki işletmelerin finansal performanslarının değerlendirilmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2425-2441, 2019. Retrieved from https://isarder.org /index.php/isarder/article/view/914.
• A. Genç, T. Avcı ve H. Sevgin, Karadeniz ekonomik işbirliği üye ülkelerine ilişkin etkinlik analizi: TOPSIS, ARAS ve MOORA yöntemleriyle bir uygulama. Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, 4(2), 15-40, 2017. https://doi.org/10.5505/ pjess.2017.07269.
• E. Orakçı ve A. Özdemir, Telafi edici çok kriterli karar verme yöntemleri ile Türkiye ve AB ülkelerinin insani gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 61-74, 2017. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/akuiibfd/issue/29881/321945.
• E. D. Durmaz, E. Akgündüz ve R. Şahin, Tedarikçi seçim probleminde hedef programlama ve MOORA yöntemi: uygulama çalışması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(3), 1021-1044, 2017. Retrieved from https://dergipark. org.tr/en/pub/gaziuiibfd/issue/36599/416585.
• S. Metin, S. Yaman ve T. Korkmaz, Finansal performansın TOPSIS ve MOORA yöntemleri ile belirlenmesi: BİST enerji firmaları üzerine karşılaştırmalı bir uygulama. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 371-394, 2017. Retrieved from https://dergipark.org.t r/en/pub/ksusbd/issue/31599/319321.
• N. Ömürbek ve A. Özcan, BİST’de işlem gören sigorta şirketlerinin MULTIMOORA yöntemiyle performans ölçümü. Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 1(2), 64-75, 2016. https://doi. org/10.20989/ijbemp.9.
• N. Ömürbek ve H. Eren, PROMETHEE, MOORA ve COPRAS yöntemleri ile oran analizi sonuçlarının değerlendirilmesi: bir uygulama. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 174-187, 2016. https://doi.org/10.20875/sb.69615.
• H. Uygurtürk, Bankaların internet şubelerinin bulanık MOORA yöntemi ile değerlendirilmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(25), 115-128, 2015. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2015.11.25.791.
• A. Aktepe ve S. Ersöz, AHP-VIKOR ve MOORA yöntemlerinin depo yeri seçim probleminde uygulanması. Endüstri Mühendisliği, 25(1), 2-15. 2014. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub /endustrimuhendisligi/issue/46770/586313.
• A. Özdağoğlu, Normalizasyon yöntemlerinin çok ölçütlü karar verme sürecine etkisi–MOORA yöntemi incelemesi. Ege Academic Review, 14(2), 2014. https://doi.org/10.21121/eab.2014218058.
• T. Karaca, Proje yönetiminde çok kriterli karar verme tekniklerini kullanarak kritik yolun belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2011.
• P. Nguyen, Tsai H., Kumar J. F. and Y. C. Hu, Stock investment of agriculture companies in the Vietnam stock exchange market: An AHP integrated with GRA-TOPSIS-MOORA approaches. Journal of Asian Finance, Economics and Business, 7(7), 113-121, 2020. Retrieved from https://koreascience.kr/art icle/JAKO202020952022422.pdf.
• S. Yüksel, A. Mikhaylov and L. Khomyakova, Energy center selection in G7 industry with fuzzy MOORA. In Handbook of research on strategic management for current energy investments. In: S. Yuksel, H Dincer (eds.), Handbook of Research on Strategic Management for Current Energy Investments, pp. 87-106, 2021. Retrieved from https://www.igi-global.com/chapter/energy-center-selection-in-g7-industry-with-fuzzy-moora/281189
• I. Petrov, Renewable energies projects selection: block criteria systematization with AHP and Entropy-MOORA methods in MCDM. 26th Scientific Conference on Power Engineering and Power Machines (PEPM’2021), pp. 1-8, E3S Web of Conference, 2021. https://doi.org/10.1051/e3sconf/20 2132702004.
• P. Karande and S. Chakraborty, A Fuzzy-MOORA approach for ERP system selection. Decision Science Letters, 1(1), 11-21, 2012. https://doi.org/10.52 67/j.dsl.2012.07.001.
• V. Mohagheghi and S. M. Mousavi, A new framework for high-technology project evaluation and project portfolio selection based on Pythagorean fuzzy WASPAS, MOORA and mathematical modeling. Iranian Journal of Fuzzy Systems, 16(6), 89-106, 2019. 10.22111/IJFS.2019.5022.
• U. K. Mandal and B. Sarkar, Selection of best intelligent manufacturing system (ims) under fuzzy moora conflicting mcdm environment. International Journal of Emerging Technology and Advanced Engineering, 2(9), 301-310, 2012. Retrieved from https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=0e979c3f2efcb6046ca5676a2406a639c01c5457.
• M. Hamurcu and T. Eren, Applications of the MOORA and TOPSIS methods for decision of electric vehicles in public transportation technology. Transport, 37(4), 251-263, 2022. https://doi.org/10.3846/transport.2022. 17783.
• S. Fettahoğlu, B. Özcan and H. Kocaman, An application of the portfolio investment choices with multi-purpose decision making methods in emerging countries. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 145-162, 2020. https://doi.org/10.32709/akusosbil.462235.
• D. Pamučar and G. Ćirović, The selection of transport and handling resources in logistics centers using Multi-Attributive Border Approximation area Comparison (MABAC). Expert Systems With Applications, 42(6), 3016-3028, 2015. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2014 .11.057.
• W. Dong, G. Zhao, S. Yüksel, H. Dinçer and G. G. Ubay, A novel hybrid decision making approach for the strategic selection of wind energy projects. Renewable Energy, 185, 321-337, 2022. https://doi.org/10.10 16/j.renene.2021.12.077.
• H. Kocaman, Gelişmekte olan ülkelerde çok amaçlı karar verme yöntemiyle portföy yatırım kararı üzerine bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye, 2017.
• H. Bircan, H. Eleroğlu ve R. Arslan, Yozgat ilinde kurulabilecek kompost tesislerinin MOORA yöntemiyle optimallik sıralaması. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(12), 83-90, 2018. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/asead/ issue/41905/505235.
• U. Kıyıcı, T. Korkmaz ve H. Uygurtürk, Türkiye'deki bireysel emeklilik yatırım fonlarının TOPSIS, VIKOR ve MOORA yöntemleri ile karşılaştırmalı performans değerlendirmesi. Sosyal Bilimler Metinleri, 2, 1-16, 2016. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/ download/article-file/773959#page=9.
• K. Vatansever ve M. Uluköy, Kurumsal kaynak planlaması sistemlerinin bulanık AHP ve bulanık MOORA yöntemleriyle seçimi: Üretim sektöründe bir uygulama. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 274-293, 2013. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/cbayarsos/issue/4064/53561.
• R. Keleş, Üretim işletmelerinde ENTROPİ tabanlı MOORA yöntemi ile makine seçimi. Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye, 2023.
• S. Uzun and B. F. Yıldırım, Equipment selection in ship building process: TOPSIS, MOORA, VIKOR application. Eurasian Academy of Sciences Eurasian Business & Economics Journal, 2, 113-124, 2016. Retrieved from http://dx.doi.org/10.17740/eas.econ .2016-MSEMP-57.
• T. Bulut, MULTIMOORA yöntemi ile farklı illerdeki organize sanayi bölgelerinin yabancı yatırımcılar açısından optimal yer seçimi olarak değerlendirilmesi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 624, 41-52, 2017. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub /fpeyd/issue/48021/607315
• M Khorshidi, B. Erkayman, Ö. Albayrak, R. Kılıç and H. İ. Demir, Solar power plant location selection using integrated fuzzy DEMATEL and fuzzy MOORA method. International Journal of Ambient Energy, 43(1), 7400-7409, 2022. https://doi.org/10.1080/014 30750.2022.2068067.
• A. Sarkar, S. C. Panja, D. Das and B. Sarkar, Developing an efficient decision support system for non-traditional machine selection: an application of MOORA and MOOSRA. Production & Manufacturing Research, 3(1), 324-342, 2015. https://doi.org/10.1080 /21693277.2014.895688.
• W. K. Brauers and R. Ginevičius, How to invest in Belgian shares by MULTIMOORA optimization. Journal of Business Economics and management, 14(5), 940-956, 2013. Retrieved from https://www.tand fonline.com/doi/abs/10.3846/16111699.2013.837244.
• W. K. M. Brauers, E. K. Zavadskas, F. Peldschus and Z. Turskis, Multi objective decision making for road design. Transport. 23(3). 183-193, 2008. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/265 41974.
• W. K. M. Brauers, R. Ginevicius and V. Podvezko, Regional development in Lithuania considering multiple objectives by the MOORA Method. Technological and Economic Development of Economy, 16(4), 613-640, 2010. https://doi.org/10.38 46/tede.2010.38.