Hattat İsmail Zihni Paşa: Bir Osmanlı Devlet Adamı ve Mucidinin Hayatı ve Vefatı

Yıl 2014, Cilt: 44 Sayı: 44, 67 - 98, 15.04.2014

Kahraman Şakul

https://doi.org/10.18589/oa.560457

Öz

Bu makalenin ana meselesini 18. asır sonlarında Osmanlı İmparator luğu’nda
bir devlet adamı kimdir sorusu oluşturmaktadır. Bu devir bir dizi siyasi ve diplomatik buhranların sonucunda kimliklerin ve bağlılıkların masaya yatırıldığı bir azim
karışıklık devriydi. Makale Osmanlı İmparatorluğu’nda teknoloji transferi ve söz
konusu teknolojinin adaptasyonu ile yönetici ricalin yeniliklere karşı tutumları hakkındaki genel geçer görüşleri sorgulamaktadır. İzlenen yöntem bir Osmanlı devlet
adamının, İsmail Zihni Paşa’nın, tahsili, bürokratik kariyeri ve mucitliğine yoğunlaşmak olacaktır. Sonuç olarak, belge ve metinsel kaynaklar sayesinde gördüğümüz
hizip siyasetine dahil oluşu ve tereke kayıtlarının ifşa ettiği mal varlığı edinme yolları
açısından İsmail Zihni Paşa devrinin tipik bir Osmanlı paşasıydı. Ne var ki, teknolojik yeniliklere ve mekanik eşyalara karşı duyduğu heyecan açısından pek de tipik bir
paşa değildi. Umulur ki, bu makale “Osmanlı kimdir?” sorusunun ne kadar karmaşık cevapları olabileceğinin bir göstergesi olsun

Anahtar Kelimeler

İsmail Zihni Paşa, Halil Hamid Paşa, Osmanlı Askeri Islahatları, Seri Atışlı Tüfek, Galatasaray, Tereke

Hattat İsmail Zihni Pasha: Life and Death of an Ottoman Statesman and an Inventor

Öz

e principal concern of this paper is to shed light on the question of what
it took to be an Ottoman for a statesman in late 18th century. is was an age of significant turmoil caused by a series of diplomatic and military crises when identities
and allegiances were recast. e present paper will challenge the conventional views
about the adoption and adaptation in the Ottoman Empire and the attitudes of
the Ottoman ruling elite towards innovation in this period. Based on the Ottoman
archives and narrative sources, the essay will focus on the educational background,
bureaucratic career, and inventive mind of an Ottoman statesman: İsmail Zihni Paşa.
While his membership to a faction and accumulation of wealth were typical in the
career of an Ottoman statesman, his passion for technological invention and taste for
artifacts of wonder were not. It is hoped that this essay will contribute to the question of “who is an Ottoman?” 

Anahtar Kelimeler

İsmail Zihni Paşa, Halil Hamid Paşa, Ottoman military reforms, volley gun, Galatasaray, probate inventories

Kaynakça

• Archival Documents: BOA, Başmuhasebe Muhallefat Defterleri (D.BŞM.MHF), 75/29; 75/30; 75/48; 75/50. BOA, Cevdet Askeriye Kataloğu (C.AS) 2059; 38589;1118/49528;53719. BOA, Cevdet Maliye Kataloğu (C. ML) 481/19623; 23193; 23387. BOA, Cevdet Dahiliye Kataloğu (C.DH) 244/12190. TSMA, Ruzname-i Sultan Abdülhamid Han, E. 12360/17. TSMA, nr. E.12360/1-17. TSMA, D.2302. TSMA, D. 2057. TSMA, D. 2789. Ruzmerre, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, Yazma nr. 1001.
• Published Works: Ágoston, Gábor: Guns for the Sultans: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire, Cambridge: Cambridge University Press, 2005. Ahmed Vasıf Efendi: Mehasinü’l-Asar ve Hakaikü’l-Ahbar, haz. Mücteba İlgürel, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1994. Aksan,Virgina H.: Ottoman Wars, 1700-1870: An Empire Besieged, Harlow: Pearson Education Limited, 2007. Aksan Virginia H.: “Ottoman Military Matters”, Journal of Early Modern History, 6/1 (2002), 52-62. Aksan, Virginia H.: An Ottoman Statesman in War and Peace: Ahmed Resmi Efendi, 1700- 1783, Leiden: Brill, 1995. Arslan, Mehmet (ed): Tayyar-zade Ata Osmanlı Saray Tarihi. Tarih-i Enderun, c. II, İstanbul: Kitabevi, 2010. Beydilli, Kemal: “Küçük Kaynarca’dan Tanzimat’a Islahat Düşünceleri”, İlmi Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, 8 (İstanbul 1999), 25-64. Ellis, John:e Social History of the Machine Guns, Baltimore: e John Hopkins University Press, 1986. Filan, Kerima: Başeski Şevki Molla Mustafa. Ruzname. Metin-Sözlük-İnceleme, (Yayımlanmamış Lisansüstü Doktora Tezi) Ankara: Ankara Üniversitesi, 1999. Goodwin, Jason: Lords of the Horizon: A History of the Ottoman Empire, New York. Henry Holt & Co., 1999. Itzkowitz, Norman: “Eighteenth-Century Ottoman Realities,” Baki Tezcan and Karl Barbir (ed.), Identity and Identity Formation in the Ottoman World: A Volume of Essays in Honor of Norman Itzkowitz, Madison: Center for Turkish Studies at the University of Wisconsin 2007, xvii-xxxii. İsfendiyaroğlu, Fethi: Galatasaray Tarihi, c. I, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları, 1952. Lewis, Bernard: What Went Wrong? e Clash Between Islam and Modernity in the Middle East, Oxford: Oxford University Press 2002. Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, c. I, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1893-1897. Öğe, Mustafa: Vaka-i Hamidiyye. Mehmed Sadık Zaim-zade. Tenkidli Transkripsiyon, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, 2001. Özcan, Ahmet: Kethüda Said Efendi Tarihi ve Değerlendirmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, 1999. Ricketts, Howard: Firearms, London: Putnam, 1962. Sarıcaoğlu, Fikret: Kendi Kaleminden Bir Padişahın Portresi. Sultan I. Abdülhamid (1774- 1789), İstanbul: TATAV, 2001. Taşkın, Ünal: Osmanlı Devleti’nde Kullanılan Ölçü ve Tartı Birimleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Elazığ: Fırat Üniversitesi, 2005. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: “Sadrazam Halil Hamid Paşa” Osmanlı Tarihinden Portreler - Seçme Makaleler, c. I, haz. Nuri Akbayar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010, s. 128-30. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: Büyük Osmanlı Tarihi, c. V, VI, Ankara: Türk Tarih Kurumu [5. baskı]. Yeşil, Fatih: Aydınlanma Çağında Bir Osmanlı Katibi: Ebubekir Ratib Efendi (1750-1799), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2011.