Erzincan Müzesi Bizans Sikkeleri (2009-2014)

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 21 - 45, 24.03.2024

Muhammed Haluk Özkan Muhammet Lütfü Kındığılı

https://doi.org/10.33469/oannes.1334688

Öz

Zengin tarihinin yanı sıra geride bıraktığı önemli eserler ile Roma İmparatorluğunun devamı olan Bizans İmparatorluğu, sanatın her alanında bıraktığı taşınabilir kültür varlıkları ve arkeolojik verileri ile dikkat çekmektedir. Dönemin kültürel belleğine ait derin izler barındıran bu mevcut veriler arasında oldukça önemli bir grubu meydana getiren sikkeler, dönemlerine ışık tutmaktadır. Bizans İmparatorluğunun kültür ve medeniyeti, inanç sistemi, tarihi süreci gibi kronolojik izlerini sürme hususunda mevcut sikke örnekleri önemli bir yere sahiptir. Çalışmamız kapsamında Erzincan Müzesinde 2009-2014 yıllarına ait 27 adet Bizans Dönemi sikkesi incelenmiştir. Bu sikkeler arasında en erken tarihli olanı I. Justinus (518-527), en geç tarihli olanı ise X. Konstantinus (1059-1067) Dönemine aittir. Bunların dışında 5 farklı anonim follis grubu da müze envanterinde kendisine yer bulmuştur. Erzincan Müzesinde yer alan bu sikkeler dönemsel özellikleri, imparatorları, üzerinde yer alan yazıları, monogramları, hükümdarlık yılı, değer işaretleri, darphane işaretleri ve okunabilir durumda olan lejantları ile tanıtılmıştır. Ayrıca sikke üzerinde tasvir edilen figür veya figürlerin kime ait olduğu ile birden fazla kişinin yer aldığı kompozisyonlardaki figürlerin konumları, duruş pozisyonları ile çevrelerinde yer alan ve kompozisyonu tamamlayıcı niteliğe sahip objelerle birlikte değerlendirilmiştir. Makale kapsamında Erzincan Müzesi Bizans sikkeleri, Kuzeydoğu Anadolu’da Bizans Dönemi sikke dolaşımını bilimsel olarak ortaya koyabilme adına Erzurum, Refahiye, Malatya, Mardin ve Giresun Müzeleri ile Harput İç Kale Kazısında ele geçirilen örneklerle karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sikke, Bizans, Erzincan Müzesi, İmparator, İsa

Byzantine Coins in Erzincan Museum (2009-2014)

Öz

The Byzantine Empire, which is the continuation of the Roman Empire with its rich history as well as the important artifacts it left behind, draws attention with its portable cultural assets and archaeological data in every field of art. Coins, which constitute a very important group among these existing data and contain deep traces of the cultural memory of the period, enlighten their era. Existing coin samples have an important place in tracing the chronological traces of the Byzantine Empire such as culture and civilization, belief system, and historical process. Within the scope of our study, 27 Byzantine Period coins belonging to the years 2009-2014 were examined in the Erzincan Museum. Among the coins within the scope of the study, the earliest coin belongs to Emperor Justin I (518-527), the latest coin belongs to Emperor Constantine X (1059-1067), and there are 5 different examples of anonymous follis groups. These coins in the Erzincan Museum are explained with their periodical characteristics, emperors, inscriptions, monograms, year of reign, value signs, mint marks, as well as readable legends. Additionally, the figure or figures depicted on the coins have been evaluated together with the objects around them that complement the composition, as well as the positions and postures of the figures in compositions with more than one person. Within the scope of the article, Erzincan Museum Byzantine coins were compared with the specimens found in Erzurum, Refahiye, Malatya, Mardin, and Giresun Museums, as well as Harput Inner Castle Excavation, in order to scientifically reveal the circulation of Byzantine Period coins in Northeastern Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Coin, Byzantine, Erzincan Museum, Emperor, Jesus

Kaynakça

• ALBAYRAK, N., 1983. Folklorumuz ve Erzincan, Ermat Yayıncılık, Erzincan.
• AYTAÇ, F., 2017. “Harput İç Kale Kazılarında 2014-2015 Sezonunda Bulunan Bizans Dönemi Sikkeleri”, Social Sciences, 12/3, ss. 140-153.
• BAYRAM, M., 2019. 2014-2017 Yılları Arasında Harput İç Kale Kazılarında Bulunan Bizans Dönemi Sikkeleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• DEMİREL, G, Z., 2007. Yalvaç ve Isparta Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Bizans Sikkeleri, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir.
• DEMİREL, G. Z., 2009. “Malatya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Anonim Follisleri”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9/1, ss. 217–250.
• DEMİREL, G. Z., 2017. Kütahya Müzesi Bizans Sikkeleri, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• DOC 1 A.R. Bellinger-P. Grierson, 1992. Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection Volume One Anastasios I to Maurice 491–602, Volume 1, (Second Impressıon), Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington D.C.
• DOC 2/1 A.R. Bellinger-P. Grierson, 1968. Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection Phocas to Theodosius III 602–717, Volume 2-Part 1, (First Impression), Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, Washington D.C.
• DOC 3/1 A.R. Bellinger-P. Grierson, 1973. Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection Leo III to Nicephorus III 717-1081, Volume 3-Part 1, (First Impression), Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, Washington D.C.
• DOC 3/2 A.R. Bellinger-P. Grierson, 1973. Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection Leo III to Nicephorus III 717-1081, Volume 3-Part 2, (First Impression), Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, Washington D.C.
• EVANS, J. D., 2018. Coins from the Excavations at Sardis: Their Archaeological and Economic Contexts Coins from the 1973 to 2013 Excavations, London.
• GRIERSON, P., 1982. Byzantine Coinage, Dumbarton Oaks Dumborton Oaks Research Library and Collection, Washington D.C.
• GRIERSON, P., 1999. Byzantine Coinage, Dumbarton Oaks Dumborton Oaks Research Library and Collection, Washington D.C.
• HARL, K. W., 2002. Kazılarda Bulunan Sikkelerin Tanımlanması İçin Rehber (Bizans M.S. 498-1282), Çev.: Burçak Delikan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul. (Çalışmanın orijinali 2001’de yayımlanmıştır).
• İNBAŞI, M., 2009. “Erzincan Kazâsı (1642 Tarihli Avârız Defterine Göre)”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 41, ss. 189-214.
• KARAOĞLU, T., 2017. Giresun Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Bizans Sikkesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• KARWIESE, S., 2004. Antik Nümizmatiğe Giriş, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• MİROĞLU, İ., 1995. “Erzincan”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.11, TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, İstanbul, ss. 319-321.
• OSTROGORSKY, G., 2019. Bizans Devleti Tarihi, Çev.: Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. (Çalışmanın orijinali 1986’da yayımlanmıştır).
• OYARÇİN, K., -PAYVEREN, M., 2021. “Erzurum Arkeoloji Müzesi Bizans Sikkeleri (2005-2017)”, Tüba-Ked, 24, ss. 69-92.
• ÖZDEMİR, M., 2018. “Refahiye Yöresinde Bulunan Roma ve Bizans Sikkeleri”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 16/6, ss.107-119.
• ÖZYURT-ÖZCAN, H., 2009. “Erzurum Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Döneminde Ait Bir Grup Anonim Sikke”, X. Orta çağ-Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Ankara 2009.
• SEVCENKO, N.P., 1991. “Loros”, O. D. B (eds. A. M. Talbot- A. Kazdhan) 3 vols. New York- Oxford.
• ŞAHİN, T. E., 2014. Hayaşa Bölgesi Tarihi, C. II, Berikan Yayınevi, Ankara.
• TEKİN, O., 1999. Bizans Sikkeleri, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• TULAY, A. S., 2001. Genel Nümizmatik Sözlüğü. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• ÜNAL, C., 2006. “Geç Roma İmparatorluğu’ndan Erken Dönem Bizans İmparatorluğuna Geçiş Sürecinde Basılan Sikke Tasvirlerinde İmparator Kostüm ve Aksesuarları” OLBA III Dergisi, ss. 221-234
• ÜNAL, C., 2012. Manisa Müzesi Bizans Sikkeleri, Celal Bayar Üniversitesi Yayınları, Manisa.
• YAVİ, E., 1940. Doğu Anadolu ve Erzincan, Erzincan Valiliği, Erzincan.