Arapça Soru Üslûbu ve Cevap Cümlelerinde Kullanılan “بلى” Belâ Kelimesinin Türkçeye Çevirisi Problemi

Yıl 2023, Sayı: 55, 539 - 554, 31.12.2023

Ebuzer Sarp

https://doi.org/10.17120/omuifd.1353904

Öz

Soru cümleleri, bir yanıt almak amacıyla muhataba yöneltilen söz biçimleridir. Konuşmacı, bu cümleler aracılığı ile bir şey öğrenmek hedefindedir. Her dilin kendi yapısı gereği bu cümleler farklı formlarda kullanılmaktadır. Arapçada da farklı soru cümle türleri bulunmaktadır; olumlu soru cümlesi, tercih belirten soru cümlesi ve olumsuz soru cümlesi gibi. Bu cümle türleri Arap dilindeki en temel soru cümleleridir.
Bu çalışma söz konusu soru cümlesi türlerinden olumsuz soru cümlelerine verilen cevapları incelemektedir. Bu çalışmanın amacı cevap ifadelerinde kullanılan “بلى” belâ kelimesine atfedilen Türkçe çevirilerin hatalı olduğunu ortaya koymaktır. Bunu yaparken klasik sözlüklerden, temel ve modern nahiv kaynaklarından yararlanarak hem بلى’nin anlamı ve kullanım alanı tespit edilecek hem de bu kelimenin Türkçe karşılığı belirlenecektir. Çalışma özellikle Türkçe mealler üzerine odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, Cümle, Olumsuz Soru, Cevap Cümlesi, Belâ

Interrogative Sentences in Arabic and the Problem of Translation of the Word "بلى" Used in Answer Sentences into Turkish

Öz

Question sentences are forms of speech addressed to the interlocutor in order to get an answer. The speaker aims to learn something through these sentences. Due to the structure of each language, these sentences are used in different forms. There are different types of interrogative sentences in Arabic, such as the affirmative interrogative sentence, the interrogative sentence indicating preference, and the negative interrogative sentence. These are the most basic types of interrogative sentences in Arabic.
This study examines the answers given to negative interrogative sentences among these types of interrogative sentences. The aim of this study is to reveal that the Turkish translations attributed to the word "بلى" used in these response expressions are erroneous. In doing so, by making use of classical dictionaries, basic and modern grammatical sources, both the meaning and usage of بلى will be determined and the Turkish equivalent of this word will be determined. The study focuses especially on Turkish translations.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Sentence, Interrogative, Answer Sentence, The Particle of Bala

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Halûk vd. Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları, 11. Basım, 2011.
• Alâuddîn Efendî, Muhammed. Kurretü uyûni’l-ahyâr. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcud-Ali Muhammed Muavved. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
• el-Bağdâdî, Abdülkadir b. Ömer b. Bâyezîdi. Hizânetü’l-edeb. 13 Cilt. thk. Abdusselâm Muhammed Harun. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1983.
• el-Batalyevsî, Muhammed b. Sîd. Resâil fi’l-luga. thk. Velid Muhammed es-Serakıbî. Riyad: Merkezü’l-Melik Faysal li’l-Bühûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1. Basım, 2007.
• Ebû Hayyân el-Endelüsî, Ali b. Yusuf b. Hayyân. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. 10 Cilt. thk.Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1999.
• Ebû Musa, Muhammed Muhammed. Delâletü’t-terâkib. Kahire: Mektebetü Vehbe, 2. Basım, 1987.
• Ediskun, Haydar. Türk Dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 6. Basım, 1999.
• el-Ensârî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullah b. Hişâm. Muğni’l-lebîb. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1991.
• el-Esterâbâdî, Radıyyüddîn Muhammed b. el-Hasen. Şerhu’r-Radî li Kâfiyeti İbni’l-Hâcib. 2 Cilt. thk. Yahya Beşir Mısrî. Riyad: el-İdâretü’l-Âmme li’s-Sekâfeti ve’n-Neşr bi’l-Câmia, 1997.
• el-Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-lüga. thk. İbrahim el-Ebyârî. Kahire: Dâru’l-Kâtibi’l-Arabî, 1967.
• el-Ferâhîdî, Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-ayn. thk. Abdulhamid el-Hendavî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• el-Ferrâ, Yahya b. Ziyâd. Meâni’l-Kur’ân. thk. Ahmed Yusuf Necâti-Muhammed Ali en-Neccâr. Kâhire: Matbaatu Dâri’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1955.
• el-Galâyînî, Mustafa. Câmiʿu’d-dürûsi’l-ʿArabiyye. Beyrut: Menşûrâtu’l-Mektebeti’l-Asriyye, 1994.
• Gencan, Tahir Nejla, Dilbilgisi. Ankara: Tek Ağaç Eylül Yayıncılık, 1. Basım, 2007.
• el-Hâşimî, Ahmed. Cevâhiru’l-belâga. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed. es-Sâhibî fî fıkhi’l-luga. nşr. Ahmed Hasan Besec. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Manzûr, Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânu’l-Arab. thk. Komisyon. Beyrut: Dâru’l-Meârif, ts
• İbn Usfûr, el-Usûl fi’n-nahv. thk. Muhammed Osman. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfe ed-Dîniyye, 2009.
• Mehmed Efendi, Vankulu. Vankulu Lügati. haz. Mustafa Koç-Eyyüp Tanrıverdi. 2 Cilt. İstanbul: Pasifik Ofset, 2015.
• Nâzırulceyş, Muhibbuddin. Şerhu’t-Teshîl li’bni Mâlik. thk. Muhammed el-İzâzî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2018.
• Sîbeveyhi, Amr b. Osmân b. Kanber el-Hârisî. el-Kitâb. thk. Abdusselam Muhammed Harun. Kahire: Mektebetü Hanci, 1988.
• es-Sâmerrâî, Fâdıl Sâlih. Meâni’n-nahv. Amman: Dâru’l-Fikr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr ve’t-Tevzi, 2000.
• es-Süheylî, Ebu'l-Kâsım Abdurahmân b. Abdillah. Emâli’s-Süheylî. thk. Muhammed İbrahim el-Bennâ. Kahire: Matbaatu’s-Saâde, ts.
• Şahin, Hatice. “Evet ve Hayır Kelimeleri Üzerine”, Türk Dili, 593 (2001) 528-535.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murtaza el-Hüseynî. Tâcu’l-arûs. thk. Mustafa Hicâzî. Kuveyt: Müessesetü’l-Kuveyt li’t-Takaddüm el-İlmî, 2001.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ‘an hakâ’ikı ğavâmidi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. trc. Komisyon. İstanbul: Mega Basım, 2017.