XIX. YÜZYIL OSMANLI TARİHİNİN KAYNAKLARI: OSMANLI İMPARATORLUĞU’NA GELEN GEZGİNLERİN-AVRUPALILARIN ANILARI: BİR BİBLİYOGRAFYA DENEMESİ

Yıl 2024, Sayı: 55, 117 - 153, 30.04.2024

Mehmet Seyitdanlıoğlu

Öz

Osmanlı tarihinin kaynakları içerisinde, arşiv belgeleri ve basılı,
matbu eser ve vakânüvis tarihleri son derece önemli bir yer tutar.
Tarihçiler için bir diğer önemli sayılabilecek kaynak da kuşkusuz anı
ve seyahatnamelerdir. Özellikle Ondokuzuncu yüzyılda gelişen
demiryolları, kara ve deniz ulaşımının da etkisiyle diplomat, asker,
gazeteci, tüccar gibi çok sayıda insan Osmanlı İmparatorluğu’na
gelmiş ve bunların bir kısmı seyahatlerini, günlüklerini ve anılarını
kaleme alarak, yayınlamıştır. Bu seyahatname ve gezi anıları,
Osmanlı topraklarının hemen her bölgesine çeşitli vesilelerle yapılan
seyahatlerin bir görgü şahidi olarak zengin tarihsel kaynaklar olma
niteliği taşıdığı gözden kaçırılmamalıdır. Ne var ki, bu alanda
araştırmacıların yararlanabilecekleri, uzmanlaşmış bir bibliyografya
bulunmamaktadır. Biz bu çalışmada, ağırlıklı olarak ondokuzuncu
yüzyıl ve yirminci yüzyıl başlarında Osmanlı İmparatorluğu’na resmi
görev ile ya da gezip görmek için gelmiş ve gezi anılarını veya
seyahatnamelerini çok çeşitli dillerde ve ülkelerde yayınlamış kişilerin
eserlerinin bir listesini yapmaya çalıştık. Kuşkusuz böyle bir çalışmada eksiksiz ve tam bir listeye ulaşmak son derece zordur,
ancak, bir ön adım olarak bu ihtiyacın hiç olmazsa bir kısmını
karşılamak amacı güdülmüştür.

Anahtar Kelimeler

: Anı hatırat, seyahatname, günlük, Osmanlı Devleti, orijinal tarihsel bilgi ve belgeler.

Kaynakça

• ABBE, M. le, Voyage ù Constantinople. Fait à l'Occasion de l'Ambassade de M. le Courte de Choiseul-Gouffier ù la Porte Ottomane, Paris 1821.
• ADDISON, Charles G., Damascus and Palmyra: A Journey to the East, Bd. 1-2, London 1838.
• ADER, Histoire de l'Expedition d'Eg ypte et de Syrie. Révue pour les détails strategiques par M. le général Beauvais, Paris 1826.
• ADLER, F, “Die Moscheen zu Constantinopel. Eine architecktonische und baugeschichtliche Studie”, Deutsche Bauzeitung, VIII, 1874, S.65-66, 73-76, 81-83, 89-91, 97-99.
• AINSWORTH, William Francis, Travels and researches in Asia Minor, Mesopotamici, Chaldea, and Armenia, v. 1-2, London 1842.
• AI VAGOVSKI, Gabriel, Histoire de l'Empire Ottottmn, St. Lazare 1841.
• ALCOCK, Thomas, Travels in Russia, Turke y, and Greece in 1828-29 London 1831.
• ALETHES, Cpristophilos, Die Lage der Chrîsten in der Türkei, Berlin 1854.
• ALEXANIAN, Ohannes, LaTurquie et la Créte, Paris 1867.
• ALIX, F., Precis de l'Histoire de l'Empire Ottoman, 1824.
• ALLEN, William, The Dead Sea, a new route to India, v. 1-2, London 1855.
• ALLOM, Thomas, Constantinople der Bosphorus und die Dardanellen, Leipzig 1854.
• ALRIC, Arthur, Un Diplomate Ottoman en 1836, (Affaire Churchill), Paris, 1892.
• AMICIS, Edmondo de, Konstantinople,1876; Rostock 1884. AMPERE, Jean Jacques, Voyage en Egpyte et en Nubie„ Paris 1868.
• ANDREOSSY, le Comte, Constantinople et le Bosphore de Thrace pendant les années 1812-1813 et 1814 et pendant l'année 1826, v. 1-2, Paris 1828. "Aphorismen über den Orient. Die Osmanischen Herrscher’, Das Ausland, CCXIX, 1839, S. 873-4.
• ARBUTHNOT, George, Herzegovin, or, Otner Pacha and the Christian Rebels, London 1862.
• ARMSTRONG, T.B., Journal of Travels in the Seat of War, London 1831.s. 12).
• ARUNDEL, F.V.L., Discoveries İn Asia Minor, London, 1834.
• AUBIGNAC, L.P.B., La Turquie Nouvelle, jugée au point où l'ont amenée les Réformes du Sultan Mahmoud, v. 1-2, Paris 1839.
• AUCHER-ELOY, Relations de voyage en Orient de 1830-1838, Paris 1843.
• AULDJO, John, Journal of a Visit to Constantinople, London 1835. "Aus dem Leben des vorigen Sultans", Europa, 1853, S. 70-71, 90, 93-94.
• B., L., "Die Versorgung der Stadt Constantinopel mit Wasser und die öffentlichen Brunnen daselbst", Allgemeine Bauzeitung, XVIII, 1853, S. 36-66.
• BABUR ZAHİREDDİN MUHAMMED, Memoires de Babur, v. 1-2, Paris, 1871.