Nâbulsî Tefsîrin’de Kur’ân Kıssaları Ve Helâk Edilen Ümmetler

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 447 - 480, 31.12.2023

Mustafa Uz

https://doi.org/10.17859/pauifd.1269804

Öz

Kur’ân-ı Kerim farklı konuları içermektedir. Kur’ân konuları içinde yer alan kıssalar, insanın geçmişi, içinde yaşadığı zamanı ve geleceği hakkında doğru kararlar vermesine yardımcı olur. Kur’ân, mesajını insanlara ulaştırmak için kullandığı en etkili üsluplardan birisi de kıssalardır. İman, ibadet, ahlâk toplumları ayakta tutan en önemli unsurlardandır. Zulüm, haddi aşmak, Allah’ın âyetlerini yalanlamak gibi hususlarda toplumların helâkını hazırlayan nedenlerdendir. Kur’ân kıssalarında anlatılan konuların başında helâk edilen toplumlar ve helâk sebepleri yer almaktadır. Kur’ân’a göre, aynı kötülükleri işleyen toplumlar için de geçerli olan helâk cezasının amacı toplumların ders almalarını sağlamaktır. Kur’ân’da birçok âyetin işaret ettiğine göre uyarılmadan ve süre tanınmadan helâk cezası gelmemektedir. Ahlâki çürüme yaşayan toplumlara yönelik olarak Kur’ân’ın birtakım uyarıları ve çözümleri olmuştur. Tefsir ekolleri içerisinde Kur’ân’ın bu yönü ictimâî-edebî tefsir ekolü tarafından daha fazla dile getirilmiştir. Bu makale Kur’ân kıssalarında helâk ile cezalandırıldığı anlatılan toplumların helâk sebeplerini, başlarına gelen musibetleri, Muhammed Râtib en-Nâbulsî’nin “Tefsîru’n-Nâbulsî’nin tefsirinden yola çıkarak ortaya koymayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsîru’n-Nâbulsî, ahlâk, kıssa, ümmet, helâk.

Kaynakça

• Abdulbâki, M. Fuad, el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâẓi’l-Kur’âni’l-Kerîm, çev. Mahmut Çanga, Kur’ân-ı Kerim Lügati, İstanbul, Timaş Yayınları,1.Basım, 1991.
• Aclûnî, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Muhammed b. Abdilhâdî, Keşfu'l-Hafâ,2 Cilt, Bağdat: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,2001.
• Bakkal, Mustafa Cihad, “Kıssalar Bağlamında Mâturîdî’nin Kur’ân’daki Mübhemlere Yaklaşımı”, Ekev Akademi Dergisi 21/72 (Güz 2017),195-219.
• Bulut, Halil İbrahim, “Ümmet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 42/ 308, İstanbul: TDV Yayınları,2012.
• Câbirî, Muhammed Âbid, Kur’ân’a Giriş, çev. Muhammed Coşkun, İlim Yurdu Yayınları, 3. Basım, İstanbul,2010.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd, es-Sıhâh, thk. Ahmet Abdulğafûr Attâr, VI. Cilt, Beyrut: Dâru’l-İlmiʻ-liʻl-Melayîn, 1984.
• Çağrıcı, Mustafa, “Kibir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 25/561, Ankara: TDV Yayınları,2002.
• Çelebi, İlyas, “Sünnetullah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 28/159-160, İstanbul: TDV Yayınları,2010.
• Çelik, Ahmet, “Birey ve Toplumun Islâhı Açısından Kur’ân Kıssaları”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 22 (Haziran2005),54-87.
• Davutoğlu, Ahmet, Sahih-i Müslim Tercemesi ve Şerhi, 12 Cilt, İstanbul, Sönmez Neşriyat, 2.Basım,1985.
• Derveze, İzzet, Kur’ânu’l Mecid, çev. Vahdettin İnce vd.,7 Cilt, İstanbul, Ekin Yayınları, 2.Basım,1997.
• Ebû Zehre, Muhammed, Zehretü’t-Tefâsîr,10 Cilt, Dârü’l-Fikri’l-Arabî, Kahire, ts.
• Eren, Hasan vd., Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu,1988.
• Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı Meal-Tefsir, İstanbul: İşaret Yayınları, 7. Basım,2009.
• Ganim, Muhammed Muhammed Ahmed, Dr. Muhammed Ratıb En-Nabulsi, Menhecühü ve Cühuduhu Fid-Daveti İlallahi Teala, Kahire: Kahire Ünversitesi, Yüksek Lisans Tezi,2016.
• Genç, İsmail, Kur’ân’da Musibet, Şırnak: Şırnak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,2019.
• Gündoğdu, Mehmet Ali, “Tanzimat Yazarlarına Göre Endülüs’ün Yıkılış Sebepleri”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 58, (Ocak 2017), 315-338.
• Güneş, Abdulbaki, “Kur’ân’da Sünnetullah ve Toplumların Çöküş Nedenleri”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi V (Aralık 2005),61-93.
• Harman, Ömer Faruk, “Medyen”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 38/346-348, İstanbul: TDV Yayınları,2003.
• Heyşur, Muhammed, Medeniyetlerin Yükseliş ve Çöküşünde Kur’ân Yasaları, çev. M. Beşir Eryarsoy, Mahya Yayınları, İstanbul,2014.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, et-Tahrîr ve’t-tenvîr, 12 Cilt, Dâru Sahnun, Tunus,1997.
• İbn Ebi Şeybe, Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrahim, el-Musannef, 12 Cilt, nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût, Beyrut,1989.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fidâ Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî el-İfrikî, 20 Cilt, Lisânü’l-Arap, Dâru’l- Fikr, Beyrut,1990.
• İmâdüddîn Halil, İslam’ın Tarih Yorumu, çev. Ahmet Ağırakça, Risale Yayınları, İstanbul,1982.
• İsfahânî, Râgıb, el-Müfredât elfâzi’l Kur’ân, Tahkik: Safvan Adnan Davudi, Daru’l Kalem, Dımaşk,2014.
• Kara, Mustafa, “Kur’ân Kıssalarında Konu ve Kapsam Merkezli Bir Analiz”, İslami İlimler Dergisi 9/1,57-73.
• Kur’an Yolu Meâli, çev. Hayrettin Karaman vd., Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,2007.
• Karaman, Hayrettin vd., Kur’ân Yolu Türkçe Meâl Tefsir, 5 Cilt, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2005.
• Kasaboğlu, Kevser, Tefhîmü’l Kur’ân’da Kur’ân Kıssaları, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Blimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,2019.
• Kaya, Remzi, “Kur’ân-ı Kerim Kıssaları ve Düşündürdükleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (2002),31-58.
• Koca, Ferhat, “İbadet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 19/248, İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Mâturîdî, Ebu Mansur, Te’vilâtü’l Kur’ân, 18 Cilt, Dâru’l Mizan, İstanbul,2005.
• Mennâ ‘Halîl Kattân, Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût,2015.
• Merâgî, Ahmet Mustafa, Tefsiru’l Merâgî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 10 Cilt, Lübnan,2006.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ Mevlâna. Tefhimu’l-Kur’ân. çev. Muhammed Han Kayanî vd., 7 Cilt. İnsan Yayınları, İstanbul,1997.
• Mütercim Asım Efendi, Kamûsu’l Muhit Tercümesi, Türkiye Yazma Eserler Kurumu,6 Cilt, İstanbul, 2014.
• Nâbulsî. Muhammed Ratıb, Tefsîru’n-Nâbulsî, 14 Cilt, Daru’l Fursan, Amman,2017.
• Okumuş, Ejder, “İslam Medeniyetinin Ana Çizgileri”, Lale Kültür Sanat ve Medeniyet Dergisi (Temmuz- Aralık 2021), 66-80.
• Okumuş, Ejder, “Kur’ân’da Toplumsal Çöküş”, Diyanet İlmi Dergi 46/4,63-94.
• Okumuş, Ejder, Kur’ân’da Toplumsal Çöküş, İnsan Yayınları, İstanbul,2015.
• Öz, Ahmet, “Kur’ân’da İslam Ümmeti”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11, (Aralık,2019),545-564.
• Özafşar vd., Mehmet Emin, Hadislerle İslâm, 7 Cilt, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara,2014.
• Özsoy, Ömer, Sünnetullah: Bir Kur’ân İfadesinin Kavramlaşması, Fecr Yayınları, Ankara,1994.
• Râzî, Fahreddin, Mefâtihu’l-Gayb, 30 Cilt, Daru’l Fikr, Beyrut,2005.
• Rızâ, Reşit, Tefsiru’l-Menâr, 12 Cilt. Dâru’l Fikr, Beyrut,2007.
• Sulaıman, Mohammad Shawkat, Muhammed Ratıb En-Nabulsi ve İlmi Tefsir, Elâzığ: Fırat Ünversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Şengül, İdris, Kur’ân Kıssaları Üzerine, İzmir: Işık Yayınları, 1994.
• Şengül, İdris, “Kıssa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 15/498, Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Şentürk, Recep, “Millet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 30/64-66. Ankara: TDV Yayınları,2020.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed, Fethu’l Kadîr,5 Cilt, Dâru’l Hayr, Beyrut,1992.
• Şimşek. M. Sait, Kur’ân Kıssalarına Giriş, Kitap Dünyası Yayınları, Konya, 2013.
• Taberî, Muhammed İbni Cerir, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân,12 Cilt, Dâru’l- Kütübi’l- İlmiye, Beyrut,2014.
• Tok, Nuri, Kur’ân’da Sünnetullah ve Helâk Edilen Kavimler, Etüd Yayınları, Samsun,1998.
• Topaloğlu, Bekir “Şuara suresi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 39/221-222, İstanbul: TDV Yayınları,2010.
• Topaloğlu. Bekir, “Müstekbir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 32/ 138. İstanbul: TDV Yayınları,2006.
• Ünal, Ali, Kur’ân’da Temel Kavramlar, Beyan Yayınları, İstanbul, 1986.
• Yıldırım, Duran Ali, “Kur’ân Kıssalarında Toplumların Helâkı ve Sebepleri Üzerine”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 36(Aralık 2020),243-277.
• Zebîdî, Muhibbuddîn Muhammed Murtezâ Huseyn Vâsıtî (ö.1205/1790), Tâcu’l Arûs min Cevâhiri’l-Kâmus ,20 Cilt, Dâru’l Fikr, Beyrut,1994.
• Zebîdî, Zeynuddin Ahmet, Sahih-i Buhârî Muhtasar Tecrîd-i Sarih, çev. Abdullah Feyzi Kocaer, Hüner Yayınları, Konya, 2003.
• Zemahşerî, Muhammed b. Ömer, Esâsü’l-Belâğâ, 2.Cilt, Thk. Muhammed Basil, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lʻİlmiyye, 1998.
• Zemahşerî, Muhammed b. Ömer, el-Keşşâf, 6 Cilt, çev. Adil Bebek vd., Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul,2018.
• Zuhaylî, Vehbe, el-Kıssatü’l Kur’âniyyetü Hidâyetün ve Beyânün, Şam: Dâru'l-Hayr, 1992.
• Zuhaylî, Vehbe, et-Tefsirü’l-Münir, 12 Cilt, çev. Nurettin Yıldız vd., Risale Yayınları, İstanbul,2019.