Klasik Şiirin Kaynağı: Mimesis Karşısında İlhamın İmkânı

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 551 - 568, 31.12.2023

Nazım Taşan

https://doi.org/10.17859/pauifd.1372038

Öz

Klasik şiirin kaynakları dendiğinde akla evvela yazılı ve sözlü kaynaklar gelmektedir. Bunlar arasında, tasavvufi, felsefi ve dini kaynaklar; tarih ve menkıbeler; kültürel ve sosyal hayata dair hadiseler, âdetler, âlet ve edevatlar gibi bir çok konu ve nesne sayılabilir. Öte yandan sanat felsefesi bağlamında Platon’la başlayan mimesis teorisi, şiirin kaynağına dair daha genel bir yaklaşımda bulunur. Buna göre şiir, taklide dayalı bir sanat olmak bakımından görünür dünyadan beslenir. Bilindiği gibi Platon, aslolanın görünenin ötesindeki idealar dünyası olduğunu düşünür. O, şiirle ilgili olarak, gerçeğin değil yalnız bir kopyanın taklidi olması nedeniyle onun hakikati yansıtamayacağını dile getirir. Klasik şiirde ise şairler, sözlerinin hakikate müteallik olduğunu salık verirler ve şiirin manasının, tanrısal bir kaynaktan geldiğini vurgularlar. Makale, şuaranın ilham iddiasının düşünsel bir zemini olup olmadığını konu edinmektedir. Bu bakımdan şiirin membaı olarak görünür dünyayı işaret eden Grek düşünürlerin mimesis anlayışı ve gayb âleminden mana devşirdiğini ima eden şairlerin ilham düşüncesi makalede ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Divan Şiiri, Poetika, Mimesis, İlham

Etik Beyan

Makalenin intihal raporu eklenmiştir. Herhangi bir etik ihlal bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Akkuş, Metin. Nef’î Dîvânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları e-kitap arşivi, 2018.
• Alpay Tekin, Gönül. Ahmed-i Dai : Çengnâme (İnceleme, Tenkidli Metin). Cambridge: Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, 1992.
• Aristoteles. Poetika Şiir Sanatı Üstüne. çev. Samih Rifat. İstanbul: Can Yayınları, 2008.
• Ateş, Süleyman. “Hazarât-ı hams”. TDV İslam Ansiklopedisi. 17/115-116, 1998.
• Ayan, Hüseyin. Fuzûlî: Rind ile Zâhid - Sıhhat ile Maraz. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2002.
• Aydın, İbrahim Hakkı. “Kenz-i mahfî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 25/258-259. Ankara, 2022.
• Aydoğan, Hüseyin. Plotinos Felsefesine Giriş. Sakarya: Değişim Yayınları, 2021.
• Bayram, Yavuz. “16. Yüzyıldaki Bazı Divan şairlerinin Şair’e ve İlham’a Dair Görüşleri”. Türklük Bilimi Araştırmaları 18 (2005), 31-68.
• Can, Hülya. “Aristoteles’te Katharsis kavramı”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 2 (2006), 63-70.
• İbnü’l-Arabî: Füsûsu’l-Hikem. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2. Basım, 2008.
• Deniz, Gürbüz. “Fuzulî’nin Matla’u’l-i’tikad fî ma’rifeti’l-mebdei ve’l-me’ad Adlı Eseri Üzerine Felsefi Bir Araştırma”. Osmanlı’da Felsefe, Tasavvuf ve Bilim. ed. Fuat Aydın - Mükerrem Bedizel Aydın. İstanbul: Mahya Yayınları, 2016.
• Doğan, Muhammet Nur. Fuzulî’nin Poetikası. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2002.
• Platon: Devlet. çev. Sabahattin Eyüboğlu - M. Ali Cimcoz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, XXIV., 2013.
• Hafız, Muharrem. “Platon, Aristoteles ve Plotinus’ta Mimesis Teorisi”. Journal of Islamic Research 26/1 (2015), 45-52.
• Kaçar, Mücahit. Şairlerin Işıltısı: Ali Revnakî’nin Revnaku’ş-Şuarâ’sı - Molla Câmî’nin Poetikası-. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2016.
• Kılıç, Mahmud Erol. Sûfî ve Şiir: Osmanlı Tasavvuf Şiirinin Poetikası. İstanbul: İnsan Yayınları, 8. Basım, 2011.
• Kılınç, Abdülhakim. Fuzûlî Divanı. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu, 2021.
• Kocakaplan, Nursema. “Haberci Olarak Şâir, Kâhin ve Nebî: Fârâbî ve İbn Sînâ Bağlamında Bir Değerlendirme” 9/1 (Nisan 2023), 31-54.
• Köksal, M. Fatih. “‘Divan Şiiri ve Poetika’ya Dair Bazı Düşünceler”. Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. 477-486. İstanbul: Kesit Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Mutlu, Barış. “Platon’da ve Platon Öncesi Metinlerde Mimesis”. Art-Sanat 8 (2017), 9-34.
• Mutlu, Betül. Divân Şiirinde Deniz İmgesi ve Şiir Öğretiminde Kullanılması. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2012.
• Okcu, Naci. Şeyh Gâlib Dîvânı (Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umûmî Tahlili). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1. Basım, 2011.
• Okuyucu, Cihan. Divan Edebiyatı Estetiği. İstanbul: Kapı Yayınları, 2015.
• Ögke, Ahmet. “İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l-Hikem’inde Ayna Metaforu”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 23 (İbnü'l-Arabî Özel Sayısı-2) (2009), 75-89.
• Tancî, Muhammed b. Tâvit et-. Fuzûlî: Matla’u’l-i’tikâd fî ma’rifeti’l-mebdei ve’l-meâd. çev. M. Esad Coşan - Kemal Işık. İstanbul: Server İletişim, 2014.
• Tarlan, Ali Nihat. Fuzûlî Divanı Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları, 10. Basım, 2018.
• Taşkent, Ayşe. Güzelin Peşinde: Fârâbî, İbn Sînâ ve İbn Rüşd’de Estetik. İstanbul: Klasik Yayınları, 2. Basım, 2018.
• Tatçı, Mustafa. Yûnus Emre Dîvânı (İnceleme - Metin) I. Ankara: Gazi Üniversitesi, Doktora, 1990.
• Timurtaş, Faruk K. Şeyhi’nin Husrev ü Şirin’i (İnceleme-Metin). İstanbul : İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1980.
• Tunalı, İsmail. Grek Estetik’i. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2008.
• Üzgör, Tahir. Türkçe Dîvân Dîbâceleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Yavuz, Orhan - Yavuz, Kemal. Kânûnî Sultan Süleyman: Muhibbî Dîvânı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.