İslamcı ideoloji açısından Türk çocuk roman örnekleri üzerine bir inceleme

Yıl 2023, Sayı: 37, 53 - 67, 21.12.2023

Ertan Örgen Mehtap Konuk

https://doi.org/10.29000/rumelide.1405701

Öz

Çocuk edebiyatının muhatabı olan çocuk; tarihî, sosyal ve siyasal yönleri olan bir varlıktır. Çocuk bu kavramsallaştırma dolayısıyla her dönemin ideolojik anlayışı çerçevesinde farklı yorumlanmıştır. Bu yorumların özelliklerini çocuk edebiyatı örnekleri üzerinden okuyabiliriz. Tanzimat'tan günümüze kadar yaşanan sosyal ve siyasal gelişmelerin etkisini çocuk yayınları üzerinden takip etmemiz mümkündür. Temelleri Meşrutiyet döneminde atılan ve Cumhuriyet sonrası ortaya çıkan ideolojiler Türk edebiyatında önemli izler bırakmıştır. Bu ideolojilerden birisi de Türkiye'de 1970'lerden sonra yükselişe geçen ve çocuklar için yazılan edebî eserleri de etkileyen İslamcılıktır. 1980 sonrasındaki postmodernist anlayış ve liberalleşme, çocuk edebiyatına da yansımış ve İslami eğilimde çocuk yayınlarının sayısını artırmıştır. Bu etkiler bağlamında bu çalışmada 1970-1990 arasında yayımlanan Türk çocuk romanları İslamcı ideoloji açısından ele alınmıştır. Araştırmada literatür taramasına dayanarak sekiz roman belirlenmiştir. Bunlar, Cahit Zarifoğlu'nun Yürekdede ile Padişah (1984), Hasan Nail Canat'ın Nur Dağındaki Çocuk (1985), Yaralı Serçe (1987), Gül Yarası (1990), Hüseyin Emin Öztürk'ün Yaralı Keklik (1987), Mehmet Yaşar Kandemir'in Gönül Doktoru (1974), Üzeyir Gündüz'ün Tek Kanatlı Güvercin (1987), Pembe Kızın Ölümü (1988) adlı eserleridir. Araştırmanın temel amacı belirlenen yıllardaki Türk çocuk roman örneklerini Cumhuriyet sonrasındaki tarihî süreçte gelişen İslamcı ideolojinin söylemleri açısından incelemek ve bu ideolojik unsurları tespit etmektir. Bu amaçla giriş bölümünde İslamcı ideolojinin söylemleri ele alınmıştır. Daha sonra bu ideolojinin söylemleri romanların içerikleri ile karşılaştırılmıştır. Çalışmada içerikte öne çıkan veriye göre başlıklandırma yapılmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz tekniği kullanılarak çözümlenmiştir. Buna göre romanlarda İslam'a ait değerlerin övüldüğü; Batılılaşmaya, komünizme ve kolonyalizme eleştiriler getirildiği ve Müslüman bir çocuk kimliği oluşturulmak istendiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, çocuk romanı, ideoloji, İslamcı ideoloji, İslamcılık

Kaynakça

• Aytepe, M. (2016). Doğuşundan günümüze İslamcılığın Türkiye seyri: Bir sınıflandırma denemesi. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C4 (1), 169-199.
• Canat, H. N. (2017). Gül yarası. İstanbul: Genç Timaş Yayınları.
• Canat, H. N. (2017). Nur dağındaki çocuk. İstanbul: Genç Timaş Yayınları.
• Canat, H. N. (2017). Yaralı serçe. İstanbul: Genç Timaş Yayınları.
• Çağan, K. (2005). Çocuk edebiyatı ve ideoloji. Hece. Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, (104- 105), 332-337.
• Çaha, Ö. (2005). Ana temalarıyla 1980 sonrası İslami uyanış. (Ed. T. Bora ve M. Gültekingil). Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: İslamcılık İçinde (s. 476-492). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çalışkan, A. (2001). İslami çocuk edebiyatı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(12-13), 409-436.
• Çayır, K. (2015). Türkiye'de İslamcılık ve İslami edebiyat: Toplu hidayet söyleminden yeni bireysel müslümanlıklara. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çiğdem, A. (2005). İslamcılık ve Türkiye üzerine bazı notlar. (Ed. T. Bora ve M. Gültekingil). Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: İslamcılık İçinde (s. 26-33). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Efe, A. (2014). Çocuk edebiyatında ideoloji üzerine bazı düşünceler. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı, CVII (756), 472-475.
• Evren, M. Ö. (2005). Çocuk edebiyatında dinî yaklaşım. Hece. Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, (104- 105), 309-314.
• Gül Çocuk Dergisi. Erişim adresi https://katalog.idp.org.tr/dergiler/280/gul-cocuk
• Gündüz, Ü. (2009). Pembe kızın ölümü. Ankara: Küçük Ev Yayınları.
• Gündüz, Ü. (2004). Tek kanatlı güvercin. Ankara: Meneviş Yayınları.
• Kandemir, M. Y. (2018). Gönül doktoru. İstanbul: Tahlil Yayınları.
• Kandemir, M. Y. (1983). Nasıl bir çocuk edebiyatı. Türk Edebiyatı Aylık Fikir ve Sanat Dergisi Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, (111), s. 22.
• Kara, İ. (2013). Türkiye'de İslamcılık düşüncesi ve hareketi üzerine birkaç not. Türkiye'de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri 2013 (s. 27-28), İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları. Erişim adresi https://zeytinburnu.istanbul/wp-content/uploads/2021/11/dokuman_islamcilik.pdf
• Karacelil, S. (2014). Din eğitimi açısından Allah inancı temalı çocuk edebiyatı ürünleri üzerine bir araştırma. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Konuk, M. (2019). İdeoloji kavramı açısından Türk çocuk roman örnekleri üzerine bir inceleme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kurtoğlu, Z. (2005). Türkiye'de İslamcılık düşüncesi ve siyaset. (Ed. T. Bora ve M. Gültekingil). Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: İslamcılık İçinde (s. 201-235). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Maviş, N. (2017). Türkiye'de İslamcılığın değişen siyasal dili: 1990'lı Yıllarda İslamcı Dergiler. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Müslüman Çocuk Dergisi (1951-1952). Erişim adresi http://katalog.idp.org.tr/dergiler/44/musluman-cocuk
• Öztan, G. G. (2013). Türkiye'de çocukluğun politik inşası. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Öztürk, H. E. (2017). Yaralı keklik. İstanbul: Nar Çocuk Yayınları.
• Şirin, M. R. (1988). Çocuk edebiyatı yıllığı. İstanbul: Gökyüzü Yayınları.
• Tosun, N. (2013). Günümüz İslami düşüncesinin yazınsal görünümleri. Türkiye'de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri 2013 (s. 619-632), İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları. Erişim adresi https://zeytinburnu.istanbul/wp-content/uploads/2021/11/dokuman_islamcilik.pdf
• Yüz Temel Eser (2018). Erişim adresi http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1993.pdf.
• Zarifoğlu, C. (2017). Yürekdede ile padişah. İstanbul: Beyan Yayınları.