ALGILANAN STRES DÜZEYİ İLE İŞGÖREN MOTİVASYONU ARASINDAKİ İLİŞKİDE İŞ TATMİNİNİN ARACILIK ROLÜ: 5 YILDIZLI OTEL İŞLETMELERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 3, 574 - 589, 30.12.2023

Ömer Macaroğlu Cenk Murat Koçoğlu

Öz

ÖZET
Bu araştırma, otel işletmeleri çalışanlarının algılanan stres ile işgören motivasyon arasındaki ilişkide iş tatmininin aracı etkisini tespit etmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışma Türkiye’nin en önemli destinasyonlarından biri olan Bodrum’daki 5 yıldızlı otel çalışanları üzerine uygulanmıştır. Çalışmada nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veri toplamak için anket tekniğinden faydalanılmıştır. Anketler Temmuz-Ekim 2020 tarihleri arasında uygulanmıştır. Toplamda 462 anket değerlendirilmiş, elde edilen veriler SPSS programında analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar neticesinde algılanan stres, işgören motivasyonunu ve iş tatminini anlamlı ve negatif yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca iş tatmininin işgören motivasyonuna anlamlı ve pozitif yönlü bir etkisi söz konusudur. Araştırmanın sonucunda algılanan stres ile işgören motivasyonu arasında iş tatmininin kısmi aracılık etkisi olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Algılanan stres, İşgören Motivasyonu, İş Tatmini, Otel İşletmeleri

Kaynakça

• Adair, J. (2003). Etkili motivasyon, (Çev: Salih Uyan), 1. Baskı. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Akıncı, Z. (2002). Turizm sektöründe işgören iş tatminini etkileyen faktörler: beş yıldızlı konaklama işletmelerinde bir uygulama. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(4), 1-25.
• Arslan, I. (2018). Bilinçli farkındalık, depresyon düzeyleri ve algılanan stres arasındaki ilişki. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 73-86.
• Aslan, M. & Doğan, S. (2020). Dışsal motivasyon, içsel motivasyon ve performans etkileşimine kuramsal bir bakış. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(26), 291-301.
• Aslan, Z. & Cengiz, E. (2015). Akademisyenlerin iş stresi ile iş motivasyonu ilişkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 6(12), 25-43.
• Baron, R. M. & Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Barutçugil, İ. (2004). Stratejik insan kaynakları yönetimi. (1. Baskı.). Kariyer Yayıncılık.
• Basım, N. & Şeşen, H. (2009). Örgütsel adalet algısı-örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisinde iş tatmininin aracılık rolü. 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi 21‐23 Mayıs 2009 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi. Bildiriler Kitabı, 808-824.
• Bayar, H., & Öztürk, M. (2017). İş stresinin iş tatmini üzerindeki etkisi: Süleyman Demirel Üniversitesi araştırma görevlileri üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 525-546.
• Boz, D., Duran, C., & Yenilmez, A. B. (2019). İş stresinin iş motivasyonu üzerine etkisi. Turkish Studies Economics, Finance, Politics, 14(4), 1189-1204.
• Çakmak, Ö., Hevedanlı M. (2005). Eğitim ve Fen-Edebiyat Fakülteleri Biyoloji Bölümü Öğrencilerinin Kaygı Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 14(4)
• Çelik, M. & Tepe, M. (2021). Stres ve motivasyon ilişkisi: Kadın sağlık çalışanları örneği. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 43-61.
• Dündar, S., Özutku, H. & Taşpınar, F. (2007). İçsel ve dışsal motivasyon araçlarının işgörenlerin motivasyonu üzerindeki etkisi: Ampirik bir inceleme. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (2), 105-119.
• Erdil, O., Keskin, H., İmamoğlu, S. Z., & Erat, S. (2011). Yönetim tarzı ve çalışma koşulları, arkadaşlık ortamı ve takdir edilme duygusu ile iş tatmini arasındaki ilişkiler: Tekstil sektöründe bir uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5(1), 17-26.
• Eskin, M., Harlak, H., Demirkıran, F. & Dereboy, Ç. (2013). Algılanan stres ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: güvenirlik ve geçerlik analizi. In New/Yeni Symposium Journal, 51(3), 132-140.
• Field, A. (2013). Discovering statistics using IBM SPSS statistics. Sage.
• Gagne, M. ve Deci, E. L. (2005). Self-determination theory and work motivation. Journal of Organizational Behavior, 26(4), 331-362.
• Gazioğlu, S. & Tansel, A. (2006). Job satisfaction in britain: Individual and job related factors. Applied Economics, 38(10), 1163-1171. https://doi.org/10.1080/00036840500392987
• Hablemitoğlu, Ş., & Özmete, E. (2012). Sosyal çalışmacıların iş yaşamı kalitesi: Şefkat yorgunluğu, tükenmişlik, stres kaynakları, iş tatmini ve kariyer olanakları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 171-213. https://doi.org/10.1501/Asbd_0000000013
• Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis. NewYork, NY: Guilford Press.
• Ildız Öğrüç, G. (2009). İnşaat firmalarında proje müdürlerinin iş yükü, iş stresi, iş tatmini ve motivasyon ilişkisi (Tez No. 237119) [Doktora Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Kahraman, O. (2019). Stres ile iş tatmini arasındaki ilişki: Milano’daki Türk Kobi yöneticileri üzerine bir araştırma (Tez No. 596479) [Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Karakaş, A., & Gökmen, G. (2018). Kamu çalışanlarında iş tatmini, duygusal emek ve iş stresi: Konya’da bir araştırma. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(3), 99-127. https://doi.org/10.11616/asbed.vi.470690
• Khalatbari, J., Ghorbanshiroudi, S., & Firouzbakhsh, M. (2013). Correlation of job stress, job satisfaction, job motivation and burnout and feeling stress. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 84, 860-863.
• Kıngır, S., Koç, D. E., Tezcan, N. Ş., & Saraç, Ö. (2020). Küçük ve orta ölçekli otellerde yönetsel etkinliğin iş doyumuna etkisi: Batı Karadeniz Örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(2), 457-474.
• Koca, S. & Yıldız, S. M. (2018). Futbol hakemlerini strese iten faktörler, iş tatmini ve iş performansı ilişkisinin incelenmesi. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(2), 195-207.
• Koç, H., ve Topaloğlu, M. (2012). İşletmeler İçin Yönetim Bilimi, (İkinci Baskı). Ankara
• Kök, S. B. (2006). İş tatmini ve örgütsel bağlılığın incelenmesine yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 291-317.
• Kuşluvan, Z. & Kuşluvan, S. (2005). Otel işletmelerinde iş ve işletme ile ilgili faktörlerin işgören tatmini üzerindeki görece etkisi: Nevşehir örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 16(2), 183-203.
• Lazarus, R., & Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal, and Coping. New York: Springer.
• Leblebicioğlu, M. (2018). Algılanan stres, bilişsel duygu düzenleme stratejileri ve yeme tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Luthans, F. (1981). Organizational behavior. (1. edition). McGraw-Hill Book Company. Masihabadi, A., Rajaei, A., Shams Koloukhi, A., & Parsian, D. (2015). Effects of stress on auditors' organizational commitment, job satisfaction, and job performance. International Journal of Organizational Leadership, 4, 303-314.
• Mottaz, C. J. (1985). The relative importance of intrinsic and extrinsic rewards as determinants of work satisfaction. The Sociological Quarterly, 26(3), 365-385. Orhaner, E., & Mutlu, S. (2018). Sağlık personelinin iş tatmininin motivasyon üzerine etkisi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 4(1), 74-93.
• Öcal, D., Tekin, K., & Kürklu, S. (2015). Bir eğitim ve araştırma hastanesi cerrahi kliniklerde çalışan hemşirelerin stres ve motivasyon düzeylerinin belirlenmesi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 2(3), 147-154.
• Özdaşlı, K. & Akman, H. (2012). İçsel ve dışsal motivasyonda cinsiyet ve örgütsel statü farklılaşması: Türk Telekomünikasyon A.Ş. çalışanları üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 4 (7), 73-81
• Özkalp, E. (Ed.) (2010). Örgütsel davranış (7. baskı). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Parnell, J. A. (2003). Propensity for participative decision‐making, job satisfaction, organizational commitment, organizational citizenship behavior, and intentions to leave among Egyptian managers. Multinational Business Review, 11(1), 45-65.
• Pettinger, R. (2002).Stress Management, Oxford, Capstone Publishing.
• Polat, N. (2008). Hemşirelerde işe bağlı stres ve iş doyumu: Bir eğitim hastanesinde saha çalışması (Tez No. 220394) [Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi.
• Robbins, S.P., Judge, T.A. ve Campbell, T.T. (2010). Organizational behaviour. United Kingdom: Pearson Education Limited.
• Ryan, R. ve Deci, E. (2000). Self – Determination theory and the facilitation of ıntrinsic motivation, social development and well- being. American Psychologist, 55 (1), 68-78.
• Sahi, M., & Raghavi, M. (2016). A Study of personality in relation to resilience and stress. International Journal for Innovation Education and Research (2): 10-18. Saleem, M., Tufail, M. W., Atta, A., & Asghar, S. (2015). Innovative workplace behavior, motivation level, and perceived stress among healthcare employees. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences (PJCSS), 9(2), 438-446.
• Sandrin, É., Gillet, N., Fernet, C., Leloup, M. & Depin‐Rouault, C. (2019). Effects of motivation and workload on firefighters' perceived health, stress, and performance. Stress and Health, 35(4), 447-456. https://doi.org/10.1002/smi.2873
• Saracel, N., Taşseven, Ö., & Kaynak, E. (2016). Türkiye’de çalışan y kuşağında iş tatmini-motivasyon ilişkisi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 5(1), 50-79.
• Scherer, R. F., Luther, D. C., Wiebe, F. A. & Adams, J. S. (1988). Dimensionality of coping: Factor stability using the ways of coping questionnaire. Psychological Reports, 62(3), 763-770.
• Sökmen, A., & Ekmekçioğlu, E. B. (2013). Yönetici etik davranışlarının sınır birim çalışanlarının motivasyon ve iş tatmini üzerindeki etkisi: Adana’da bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(4), 87-104. Steers, R.M. ve Porter L.W. (1991). Motivation and work behavior. New York: Graw-Hill.
• Stranks, J. (2005). Stress at work: management and Prevention, London, Routledge.
• Şimşek, M. Ş., Akgemci, T. ve Çelik, A., (2001), Davranış Bilimlerine Giriş ve Örgütlerde Davranış, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
• Tikici, M. (Ed) (2005). Örgütsel davranış boyutlarından seçmeler. (1. baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
• Türkoğlu, M. E., Cansoy, R., & Parlar, H. (2017). Examining relationship between teachers' self-efficacy and job satisfaction. Universal Journal of Educational Research, 5(5), 765-772. 10.13189/ujer.2017.050509
• Uludağ, G. (2019). İş stresi ve motivasyon ilişkisine yönelik bir alan araştırması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 411-439. https://doi.org/10.14520/adyusbd.605567
• Yaman, A. (2017). Toplam kalite yönetimi uygulamaları ile işgören motivasyonunun iş tatmini üzerine etkilerinin incelenmesi: Bir devlet hastanesinde araştırma (Tez No. 458768) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Yapraklı, Ş., & Yılmaz, M. K. (2007). Çalışanların iş stresi algılarının iş tatminleri üzerindeki etkisi: Erzurumda ilaç mümessilleri üzerinde bir saha araştırması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 155-183.
• Yenihan, B. (2014). Örgütsel bağlılık ve iş tatmini arasındaki ilişki. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 170-178. https://doi.org/10.14230/joiss80
• Yılmaz, G. & Günay, G. Y. (2020). Presenteeism ve iş stresinin çalışan performansına etkisi Tekstil sektöründe bir uygulama. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 9(1), 91-106.
• Yılmaz, T. (2014). Çalışanların iş tatmini ve motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: kamu çalışanları üzerinde bir araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). : Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yuen, K. F., Loh, H. S., Zhou, Q., & Wong, Y. D. (2018). Determinants of job satisfaction and performance of seafarers. Transportation research part A: Policy and Practice, 110, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.tra.2018.02.006
• Zeb, A., Saeed, G. & ur Rehman, S. (2015). The Impact of job stress on employee's performance: Investigating the moderating effect of employees motivation. City University Research Journal, 5(1), 120-129.