Tribes Participating in the Battle of the Trench (Hendek)

Yıl 2024, Sayı: 9, 38 - 56, 01.01.2024

Abdurrahim Arslan

https://doi.org/10.47169/samer.1380433

Öz

The migration to Medina, generally for Muslims and specifically for Prophet Muhammad, was a turning point in his life. After enduring patiently the hardships and persecutions they faced in Mecca, Muslims in Medina became an independent community and began to resist against their enemies. The Prophet established treaties with the Jewish tribes residing in the city in order to ensure the security of Medina and strengthen the Muslims’ sovereignty. He also organized expeditions outside of Medina with the same objective and made non-aggression pacts with some tribes. In this context, agreements were made with certain Bedouin tribes residing between Mecca and Medina, located along the trade route of the Quraysh, not to attack the Muslims and not to assist their enemies. These activities undertaken by the Prophet, primarily targeted the Quraysh, who consistently showed hostility towards him on every occasion and who earned their livelihood through trade. It also went against the interests of tribes along this route that benefited from the trade caravans of the Quraysh. As a result, these tribes constantly attempted to launch attacks on Medina, and the Muslims were forced to respond to them. After permission was granted to engage in warfare against the polytheists, the military operations began with the Batn-ı Nahle expedition, continuing with the battles of Badr and Uhud, reaching their peak with the Battle of the Hendek. This study focuses on the tribes that participated in the Battle of the Trench (Ahzab), which was a pivotal moment for the Islamic state established in Medina. It examines which tribes were considered part of the Ahzab, their attitudes and relations towards Islam before and after the Battle of the Trench, and the roles they played in this battle. In this context, attention has been drawn to the lobbying activities of the Jewish delegation led by the Beni Nadir tribe within the Ahzab alliance. General information has been provided about the tribes identified as part of the Ahzab, and their relations with the Muslims have been assessed. While the Jews may have undertaken the task of uniting the tribes, the main actors in this battle were the Quraysh and the Gatafan tribes. It has been pointed out that the mentioned tribes acted in accordance with them. It has been concluded that the Battle of the Trench (Ahzab) was a different kind of battle in terms of its events, parties involved, and the resulting outcome.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Siyer, Hendek, Ahzab, Quraysh, Ehabis, Gatafan

Hendek Gazvesi’ne Katılan Kabileler

Öz

Medine’ye hicret genelde Müslümanların, özelde ise Hz. Peygamber’in hayatında bir dönüm noktası olmuştur. Mekke’de gördükleri eziyet ve meşakkatlere karşı sabırla iktifa ettikleri günlerden sonra, Müslümanlar Medine’de bağımsız bir topluluk haline gelerek düşmanlarına karşı koymaya başlamışlardır. Hz. Peygamber Medine’nin güvenliğini sağlamak ve Müslümanların egemenliklerini pekiştirmek amacıyla şehirde ikamet eden Yahudi kabileleriyle sözleşme düzenlemiştir. Aynı amaca matuf Medine dışına seferler düzenlemiş ve bazı kabilelerle saldırmazlık antlaşmaları yapmıştır. Bu bağlamda Mekke Medine arasında ikamet eden ve Kureyş’in ticaret yolu üzerinde bulunan bazı bedevî kabilelerle Müslümanlara saldırmamak ve onlara karşı düşmanlarına yardım etmemek üzere uzlaşmıştır. Hz. Peygamber’in yaptığı bu faaliyetler başta her fırsatta kendisine karşı her türlü düşmanlığı gösteren, geçimlerini ticaretle sağlayan Kureyş olmak üzere, bu güzergâhta yer alan ve Kureyş’in ticarî kervanlarında yararı olan kabilelerin çıkarlarına zarar vermiştir. Bundan dolayı bu kabileler Medine üzerine sürekli saldırı teşebbüsünde bulunmuş ve Müslümanlar da bunlara karşılık vermek zorunda kalmışlardır. Müşriklerle savaşa izin verildikten sonra Batn-ı Nahle Seriyyesi’yle başlayan askerî faaliyetler Bedir ve Uhud’la devam etmiş, Hendek Savaşı’yla doruk noktasına ulaşmıştır. Bu çalışmada Medine’de kurulan İslâm Devleti için bir dönüm noktası olan Hendek (Ahzâb) Gazvesi’ne katılan kabileler ele alınmıştır. Hangi kabilelerin Ahzâb içinde değerlendirildiği, bunların Hendek’ten önce ve sonra İslâm’a karşı tutum ve ilişkileri, bu savaşta üstlendikleri rolleri incelenmiştir. Bu bağlamda Benî Nadîr’in riyasetindeki Yahudi heyetinin Ahzâb ittifakındaki lobi faaliyetlerine dikkat çekilmiştir. Ahzâb içinde yer aldığı tespit edilen kabileler hakkında genel bilgiler verilmiş, Müslümanlarla ilişkileri değerlendirilmiştir. Kabileleri birleştirme görevini her ne kadar Yahudiler gerçekleştirmişlerse de bu savaşın ana aktörleri Kureyş ve Gatafân kabileleri olup isimleri geçen diğer kabilelerin bunlara bağlı hareket ettiğine işaret edilmiştir. Hendek Gazvesi’nin olay ve olgularıyla, katılan tarafları ve sonucunda ortaya çıkan netice itibarıyla farklı bir savaş olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Siyer, Hendek, Ahzâb, Kureyş, Ehâbiş, Gatafân

Etik Beyan

Etik Kurul İzni gerektirmemektedir

Destekleyen Kurum

yok

Kaynakça

• Apak, Adem. İslâm Tarihi. 3 Cilt. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2021.
• Avcı, Casim. “Kinâne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/31-32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbü’l-eşrâf. 13. Cilt. Beyrut: Dâru’l Fikr, 1996.
• Dadan, Ali. “Câhiliyye Arap Zihninin Son Peygamberle İmtihanı: Uyeyne b. Hısn Örneği”. İSTEM, 18/36 (2020), 229-252.
• Diyârbekrî, Kâdî Hüseyin b. Muhammed b. el-Hasen. Târîhu’l-hamîs fî ahvâli enfesi nefîs. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Halebî, Ebü’l-Ferec Nûrüddîn Alî b. Bürhâniddîn İbrâhîm b. Ahmed. İnsânü’l-’uyûn fi sîreti’l-emîni’l-me’mûn. thk. Ahmed Ta’me el-Halebî. 3 Cilt. Beyrut: Dâr el-M’arife, 2012.
• Hamidullah, Muhammed. Hz. Peygamber’in Savaşları. çev. Nezire Erinç. İstanbul: Yurter Yayınları, 2002.
• Hamidullah, Muhammed. “Zeyneb bint Cahş “. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/357-358. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Mehmet Yazgan. İstanbul: Beyan Yayınları, 2009.
• İbn Habîb, Ebû Ca’fer Muhammed b. Habîb el-Bağdâdî. el-Muhabber. Beyrut: Dâru’l-İfâka, ts.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Ali Muhammed el-Bivâvî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1412.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî. Cemheretü ensâbi’l-’Arab. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3.Basım, 2003.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik b. Hişâm b. Eyyûb ez-Zühelî, es-Sedûsî. es-Siretü’n-nebeviyye. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’s- Sâdır, 2005.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. el-Ma ‘ârif. nşr. Servet Ukkâşe. Kahire: Dâru’l-Mâ’rif, 1981.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa’d b. Menî el-Hâşimî el-Basrî. et-Tabakâtu’l-kebîr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’s- Sâdır, ts.
• İbn Seyyidünnâs, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed.’Uyûnü’l-eser fi fünûni’l-meğazî ve’ş-şemâil ve’s-siyer. thk. Muhammed el-Îd el-Hatrâvî-Muhyiddin Mestû. 2 Cilt. Medine: Mektebetu Dâri’t-Turâs, 1992.
• İbnü’l-Esir, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed eş-Şeybanî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Abdullah el-Kâdî . 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• İbnü’l-Esir, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed eş-Şeybanî el-Cezerî. Üsdü’l-ğabe fi ma’rifeti’s-sahâbe. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 2008.
• Kapar, Mehmet Ali. “Ehâbîş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/496-497. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Kapar, Mehmet Ali. “Fezâre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/538-539. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu’cemü kabâ’ili’l-’Arabi’l-kadîme ve’l-hadîse. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1982.
• Kuraybî, İbrahim. Merviyetü gazveti Beni Mustalik. Medine: Camiatü’l-İslâmiyye, ts.
• Kurşun, Zekeriya. “Hâşimîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/412-415. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Küçükaşcı, Mustafa Sabri. “Sakîf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/10-11. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
• Mustafa, İbrâhîm, vd. el-Mu’cemü’l-vasît. İstanbul: Çağrı yayınları 1992.
• Mûnis, Hüseyin. Târîhu Kureyş. Cidde: ed-Dâr es-Saudiyye, 1988.
• Süheylî, Abdurrahman b. Abdullah b. Ahmed. er-Ravzü’l-ünüf ve’l-meşr’u’r-rivâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Şâmî, Muhammed b. Yûsuf es-Sâlihî. Sübülü’l-hüdâ ve’r-reşâd fi sîreti hayri’l-’ibâd. thk. Mustafa Abdülvahid vd. 12 Cilt. Kahire: Cumhuriyetü Mısır el-Arabiyye Vezâretü’l- Evkâf, 1997.
• Şulul, Kasım. Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Vâkıdî el-Eslemî el-Medenî. Kitâbü’l-Megâzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 3. Basım 1984.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdürrazzak el-Hüseynî. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Mustafa Hicazî. 40 Cilt. Kuveyt: Matbatü Hükümeti Kuveyt, 2001.
• Zübeyrî, Ebû Abdillâh Mus’ab b. Abdillâh ez-Zübeyrî. Kitâbü Nesebi Kureyş. nşr. E. Levi- Provençal. Kahire: Dâru’l-Mâ’rif, 1982.