Müminlerin Annelerinin Risâlet Görevinde Hz. Peygamber’e Destekleri Üzerine Hz. Hatice ve Hz. Âişe Örneği

Yıl 2024, Sayı: 9, 57 - 77, 01.01.2024

Murat Gök

https://doi.org/10.47169/samer.1383606

Öz

Müslümanlar için her alanda örnek ve önder olan Hz. Peygamber (sas), toplumun en temel yapı taşı olan aileyi toplumsal varoluşun ve huzurun bir dayanağı olarak görmüştür. Ailenin bir ferdi olarak eş ve babalık rollerini en iyi şekilde ifa etmiş; müminlerin anneleri mesabesinde olan eşleriyle en güzel şekilde geçinirken çocuklarına da sevgi, merhamet ve sorumluluk bilinci ile yaklaşmıştır. Buna karşılık eşleri de risâlet görevinde başarıya ulaşması, dinin öğretilmesi ve tebliğ edilmesi için Allah Rasûlü’nün en büyük destekçisi ve yardımcısı olmuşlardır. Bu bağlamda bu araştırma, Hz. Peygamber’in tebliğ mücadelesinde eşlerinin önemli rolünü ortaya koymayı hedeflemiş, ancak çalışmanın belirli bir kapsam dâhilinde ilerlemesi için eşleri arasında en büyük katkıyı sunan Hz. Hatice ve Hz. Âişe ile konu sınırlı tutulmuştur. Çalışmada Hz. Hatice ve Hz. Âişe’nin risâlet sürecinde göstermiş oldukları fedakârlık ve gayretler ile bu süreçte olumlu veya olumsuz netice doğuran durumlar, ilk dönem müelliflerinin eserlerinden başlamak suretiyle ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Hz. Muhammed, Hz. Hatice, Hz. Âişe, Tebliğ, Risâlet

On the Support of the Mothers of the Believers to the Prophet in the Mission of Prophethood: The Case of Khadija and Aisha

Öz

The Prophet Muhammad (pbuh), who was an example and leader for Muslims in every field, saw the family that is the most fundamental foundation stone of society, as a pillar of social existence and peace. As a member of the family, he fulfilled his roles as a husband and father in the best manner; he got along with his wives, who were the mothers of the believers, in the best manner, and approached his children with love, compassion and responsibility. On the other hand, his wives were the greatest supporters and helpers of the Messenger of Allah for the success of his mission of prophethood, teaching and conveying the religion. In this context, this research aims to reveal the important role of the Prophet’s wives in his struggle of the prophethood, but in order for the study to progress within a certain scope, the subject was limited to Khadija and ‘A’isha, who made the greatest contribution among their wives. In this study, the sacrifices and efforts of Hazrat Khadija and Hazrat ‘A’isha in the process of the Prophethood and the situations that had positive or negative consequences in this process are discussed starting from the works of the first period authors.

Anahtar Kelimeler

Sirah, Hazrat Muhammad, Hazrat Khadija, Hazrat A'isha, Conveying, Propherhood

Kaynakça

• Akgül, Muhittin. “Hz. Peygamber’in (s.a.s.) Eşleriyle İlişkisi”, Diyanet İlmi Dergi, 47/2 (2011), 91-115.
• Apak, Adem. “Hz. Âişe’nin Hayatı ve Şahsiyeti”, Mü’minlerin Annesi Hz. Âişe Uluslararası Sempozyum Bildirileri. ed. Ali Aksu. 13-19. Sivas: Sivas Belediyesi Kültür Müdürlüğü, 2017.
• Avcı, Seyit. “Peygamber Eşlerinin Faziletleri”, Diyanet İlmi Dergi, 45/2 (2009), 21-48.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mes’ûd b. Muhammed. Tefsîru’l-Beğavî. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî, Beyrût: Dâr-u İhyâ-i’t-Türâsi’l-Arabî, 1420.
• Beğavî, Muhyi’s-Sünne Ebû Muhammed Huseyn. Tefsîru’l-Beğavî. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr vd., Dâr-u Tayyibe li’n-Neşr ve’t-Tevziʻ, B. y.: 1997.
• Belâzûrî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbu’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr – Riyâd Ziriklî, Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Beyhakî, Ahmed b. El-Hasen b. Ali b. Musa. Delâilü’n-nübüvve ve ma’rifetü ahvâli sâhibi’ş-şerîa. thk. Abdu’l-Mu’tî Kal’acî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Cuʻfî. Sahîhu’l-Buhârî. Dımeşk: Dâr-u İbn Kesîr, 1993.
• Cemîlî, Seyyid. Nisâü’n-nebî. Beyrût: Mektebetü’l-Hilâl, 1416.
• Çelik, Hüseyin. “Hz. Peygamber’in Hz. Aişe ile Olan Evliliğinin Kur’ân’ın Korunmasına Katkısı”, Ekev Akademi Dergisi, 16/53 (2012), 77-90.
• Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. Hasen. Târîhu’l-hamîs fî ahvâli enfüsi’n-nefîs. Beyrût: Dâr-u Sâdır, ts.
• Erdemli, Kadriye. “Hz. Hatice”. Diyanet İlmi Dergi, 45/1 (2009), 27-44.
• Erkocaaslan, Recep. Hz. Âişe’nin Hayatı, Şahsiyeti ve Hz. Peygamber Sonrası İslâm Tarihindeki Rolü. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Esbehânî, Ebû Muhammed Abdillah b. Muhammed b. Caʻfer b. Hayyân. Tabakâtü’l-muhaddisîn. thk. Abdulgafûr Abdulhakk, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1992.
• Esbehânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshâk. Delâilü’n-nübüvve. Beyrût: Dâru’n-Nefâis, 1986.
• Esbehânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshâk. Ma’rifetü’s-sahâbe, thk. Âdil b. Yûsuf el-İzâzî, Riyad: Dâru’l-Vatan li’n-Neşr, 1998.
• Fayda, Mustafa. “Âişe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 2/201-205. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Güzel, Ahmet. “Hz. Hatice’nin Hz. Peygamberle Evliliği, Çocukları ve Aile Hayatı Üzerine Bir Değerlendirme”. İSTEM 10/19 (2012), 57-100.
• Halife b. Hayyât, Ebû Amr. Tabakâtu Halîfe b. Hayyât, thk. Süheyl Zekkâr, B.y.: Dâru’l-Fikr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr ve’t-Tevzîʻ, 1993.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ, İstanbul: İrfan Yayıncılık, 1993.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah. el-İstîâb fî ma’rifeti’l-ashâb. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî, Beyrût: Dâru’l-Ceyl, 1992.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali b. Muhammed. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd – Ali Muhammed Muavviz. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali b. Muhammed. Takrîbü’t-tehzîb. Suriye: Dâru’r-Reşîd, 1986.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali b. Muhammed. Tehzîbü’t-tehzîb. Hindistan: Matbaatü Dâirati’l-Meârifi’l-Nizâmiyye, 1326.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd. Cevâmiu’s-sîre. thk. İhsan Abbas, Mısır: Dâru’l-Meârif, 1900.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Ahmed. es-Sîretü’n-nebeviyye ve ahbâru’l-hulefâ. Beyrût: el-Kütübü’s-Sekâfe, 1997.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. Sikât. Haydarabâd: Dâiratü’l-Meârifi’l-Usmâniyye, 1973.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk: Mustafa es-Sekkâ, İbrahim el-Ebyârî, Abdülhâfız Şilbî, Beyrût, 1955.
• İbn İshak, Muhammed b. İshak b. Yesâr. Sîretu İbn İshak. thk. Süheyl Zekkar, Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1978.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb b. Sa’d. Zâdu’l-meâd fî hedyi hayri’l-ibâd. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Mustafa Abdülvahid, Kâhire 1976.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. thk. Şuayb el-Arnaûd-Âdil Mürşid vd., Beyrût: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2013.
• İbn Mende, Ebû Abdullah Muhammed b. İshâk. Marifetü’s-sahâbe. thk. Âmir Hasen Sabrî, Matbûâtu Câmiati’l-İmârâti’l-Arabiyyeti’l-Müttehide, 2005.
• İbn Saʻd, Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk: Muhammed Abdülkadir Atâ, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Seyyidinnâs, Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. Uyûnu’l-eser fî fünûni’l-meğâzî ve’ş-şemâil ve’s-siyer. Beyrût: Dâru’l-Kalem, 1993.
• İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasen Ali. Üsdü’l-ğâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe. thk. Ali Muhammed Muavviz, Adil Ahmed Abdü’l-Mevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Kandemir, M. Yaşar. “Hatice”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/465-466. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Karataş, Mustafa. “Muksirûn ve Hadis Sayıları”, Kur’ân Mesajı İlmî Araştırmalar Dergisi, Nisan-Mayıs-Haziran 99, 16-17-18/169-182.
• Kılıç, Ünal. “Bir Eş Olarak Hz. Hatice”. “Hz. Hatice Sempozyumu Bildirileri”. ed. Ali Aksu. 39-71. Sivas: Sivas Belediyesi Kültür Müdürlüğü, 2015.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Makrîzî, Ahmed b. Ali b. Abdulkadir Takiyyüddîn. İmtâuʻl-esmaʻ. thk. Muhammed Abdülhamid en-Nemîsî, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. A’lâmu’n-nübüvve. Beyrût: Mektebetü’l-Hilal, 1988.
• Mizzî, Cemâleddin Ebu’l-Haccâc. Tehzîbü’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1992.
• Musa b. Râşid Âzimî. el-Lü’lüü’l-meknûn fî sîreti’n-nebiyyi’l-me’mûn. Kuveyt: el-Mektebetü’l-Âmiriyye, 2011.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-Sahîh, thk. Ahmet b. Rıf’at b. Osman, Türkiye: Dâru’t-Tıbâati’l-Âmira, 1916.
• Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Hasen. Mefâtîhu’l-Ğayb. Beyrût: Dâr-u İhyâ-i’t-Türâsi’l-Arabî, 1420.
• Sabuncu, Ömer. Hz. Âişe’nin Hayatı, Şahsiyeti ve İslâm Tarihindeki Yeri. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Sabuncu, Ömer. Hz. Peygamber’in İlk Hanımı Hz. Hatice’nin Hayatı ve Kişiliği. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Eybek b. Abdillah. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnaûd-Türkî Mustafa, Beyrût: Dâru İhyâ-i’t-Türâs, 2000.
• Sâlihî, Muhammed b. Yusuf. Sübülü’l-hüdâ ve’r-reşâd, fî sîret-i hayri’l-ibâd. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Semʻânî, Ebu’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed. Tefsîru’s-Semʻânî. thk. Yasir b. İbrahim – Ğanîm b. Abbâs, Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali. Tabakâtü’l-fukahâ. thk. İhsan Abbas, Beyrût: Dâru’r-Râidi’l-Arabî, 1970.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’t-Taberî. thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. Mısır: Dâru’l-Meârif, 1967.
• Taberî, Ebû Caʻfer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Mekke: Dâru’t-Terbiye ve’t-Türâs, ts.
• Uslan, Pınar. Hz. Âişe’nin Bayan Öğrencileri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer. Kitâbu’l-Meğâzî. Beyrût: Dâru’l-A’lemî, 1989.
• Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru aʻlâmi’n-nübelâ. thk: Şuayb el-Arnaûd. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1985.