İMÂMİYYE ŞÎASI’NDA MÜRSEL HADİS VE HÜCCİYET DEĞERİ

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 2, 718 - 731, 31.12.2023

Mehmet Turan

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1327002

Öz

Şîa’nın mürsel hadisi tanımlarken iki farklı tanım yaptığı görülmektedir. Bunlardan ilki geniş kapsamlı bir tanımlama olup senedinde inkıta bulunan bütün hadisleri içine almaktadır. Hatta “an raculin” gibi senedde ismi açıkça zikredilmeyen ve hadis usulünde mübhem olarak isimlendirilen hadislerin de Şîa’da mürsel kavramı altında değerlendirildiği söylenebilir. Diğer tanımlama ise dar kapsamlı olup tabiînin kendisiyle Hz. Peygamber arasında yer alan vasıtaları atlayıp hadisi doğrudan Hz. Peygamber’e nispet etmesi şeklindedir. Şîa nezdinde mürsel hadisin hücciyet değerine bakıldığında bu konuda farklı yaklaşımların olduğu göze çarpmaktadır. Mürsel hadisin hüccet olarak kullanılıp kullanılamayacağı daha çok usûl âlimlerini ilgilendiren bir konudur. Bu nedenle de çalışmamızda daha çok usûl âlimlerinin mürsel hadisin hücciyeti noktasında öne sürmüş oldukları argümanlar ele alınmıştır. Kimi âlimler mürsel hadisin mutlak anlamda delil olarak kullanılabileceğini söylerken kimilerinin ise sahabe mürseli de dâhil mürsel hadislerin mutlak anlamda reddedilmesi gerektiğini beyan ettikleri görülmektedir. Ayrıca sadece sika kimselerden irsal bulunduğu bilenen kimselerin mürsel rivayetlerinin kabul edilebileceğini dile getirenler de bulunmaktadır. Mürsel hadisin hücciyet değeriyle ilgili farklı bir takım görüşlerin de olduğu ayrıca belirtilmelidir. Çalışmamızda Şîa’nın mürsel hadis yaklaşımı ele alınmakta mürsel hadisin kabulü veya reddi hususunda Şiî âlimlerin öne sürmüş oldukları argümanlar sorgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şîa, Sünnet, Hadis, İrsal, Mürsel Hadis.

MURSAL HADĪTH AND İTS VALUE AS EVİDENCE İN SHĪA

Öz

It is seen that Shia makes two different definitions when describing the mursal hadīth. The first of these is a wide-ranging definition and includes all hadīths in which there is a interruption (inqiṭā') found in its narration chain. In addition, it can be said that the hadīths, such as "an raculin", whose names are not mentioned explicitly in the hadīth and which are called mubhem in the hadīth method, are considered under the concept of mursal in Shīa. According to another narrow definition, tabiib (first Muslim generations) attributed the hadīth directly to the Prophet, bypassing the intermediaries between him and the Prophet. Considering the value of mursal hadīth in the eyes of Shīa, it is striking that there are different approaches on this issue. Whether or not the mursal hadīth can be used as a evidence is a matter that mostly concerns the scholars of the methodology. For this reason, in our study, the arguments put forward by the scholars of the methodology regarding the evidence of the mursal hadīth are discussed. Some of the scholars think that the mursal hadīth can be used as an absolute evidence. Some of the scholars declare that the mursal hadīths should be rejected absolutely. In addition, there are those who consider it sufficient for the person who is the subject of the mursal incident to be reliable. It should also be noted that there are different opinions about the mursal hadīth as evidence. In our study, the mursal hadīth approach of Shīa is discussed and the arguments put forward by shia scholars regarding the acceptance or rejection of the mursal hadīth are questioned.

Anahtar Kelimeler

Shīa, Sunnah, Ḥadīth, Irsāl, Mursal Ḥadīth.

Kaynakça

• Âmilî, Bahâuddîn Muhammed b. Huseyn b. Abdissamed el-Âmilî. el-Vecîze fi’d-Dirâye. Kum: el-Mektebetu’l-İslâmiyyeti’l-Kubrâ, 1975.
• Âmilî, Malik Mustafa Vehbi. Buhûsun fi İlmi’d-Dirâye ve’r-Rivaye. Beyrut: Dâru’l-Hâdî, 1. Basım, 2007.
• Bâbulî, Ebu’l-Fadl Hâfızyân el-Bâbulî. Resâilun fi Dirâyeti’l-Hadis. 2 Cilt. Kum: Dâru’l-Hadis, 2003.
• Demir, Abdulalim. İmamiyye Şîası’nda Sahabe Tasavvuru. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2022.
• Demir, Abdulalim. “İmâmiyye Şîasi Rivâyet Kaynaklarina Göre İmâmlarin Mâsumluğu Meselesi”. İslam Düşüncesi Araştırmaları –III- -Yaşadığımız Çağ-. ed. Hasan Harmancı-İbrahim Yıldız. Ankara: Araştırma yayınları, 2021.
• Demirel, Serdar. Ehl-i Sünnet ile İmâmiye Şiası Arası Karşılaştırmalı Hadis İlimleri. İstanbul: Karınca-Polen Yayınları, 2014.
• el-Gaffar, Abdurrasul Abdulhasan. el-Kuleynî ve’l-Kâfî. Kum: Muessesetu’n-Neşri’l-İslamî, 1. Basım, 1995.
• el-Hatîb, Muhammed Acâc. Usûlu'l-Hadis Ulumuhû ve Mustalahuhu. Yy.: Dâru’l-Fikr, 1971.
• el-Hulû, Seyyid Muhammed Ali. et-Temhîd fi İlmi’d-Dirâye. Yy.: Matbaatu’n-Nûr, 2012.
• Esterâbâdî, Muhammed Emîn el-Esterâbâdî, Seyyid Nureddin el-Amilî. el-Fevâidu’l-Medeniyye ve’ş-Şevâhidu’l-Mekkiyye. tkh. Rahmetullah er‐Rahmetî el‐Arâkî. Kum: Muessesetu'n‐Neşri’l‐İslâmî, 2003.
• Fadalî, Abdulhadi el-Fadalî. Usûlu’l-Hadis. Beyrut: Merkezu’l-Gadîr, 2. Basım, 2009.
• Gurayfî, Muhyiddin el-Mûsevî el-Gurayfî. Kavâidu’l-Hadis. Beyrût: Dâru’l-Edva, 1986.
• Gül, Recep Emin. Şia Tefsirlerinde Hadis Kullanımı el-Ayyâşî Örneği. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2016.
• Gültekin, Hikmet. Şia’da Hadis ve Nehcü’l-Belâğa. Ankara: Nuhbe Yayınları, 2018.
• Hârisî, Huseyn b. Abdissamed b. Muhammed el-Âmilî el-Hârisî. Vusûlu’l-Ahyâr ilâ Usûli’l-Ahbâr. thk. Cafer el-Mucâhidî-Ataullah er-Rasûlî. Bağdâd: Dâru’l-Kutubi’l-Vataniyye, 2015.
• Hasan es-Sadr, Ebû Muhammed Sadruddîn es-Seyyid. Nihâyetu’d-Dirâye. thk. Mâcid el-Garbâvî. Yy.: Matbaa İtimad, Ty.
• Hillî, Allame, İbnu’l-Mutahhar Cemâluddîn Ebi Mansûr el-Hasan b. Yûsuf. Tehzîbu’l-Vusûl ila İlmi’l-Usûl. thk. Seyyid Muhammed Hüseyin er-Ridavî el-Keşmîrî. Londra: Muessesetu’l-İmam Ali, 1. Basım, 2001.
• Hillî, Muhakkık Ebu’l-Kâsım Necmuddîn Ca‘fer b. el-Hasan b. Yahyâ b. Ebî Saîd el-Muhakkık el-Hillî el-Hüzelî. Meʿâricu’l-Usûl. thk. Muhammed Huseyn er-Ridavî. Kum: Muessesetu Âli’l-Beyt, 1. Basım, 1982.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Şihâbuddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed Ahmed b. Hacer el-Askalânî. Nuzhetu’n-Nazar fî Tavzîhi Nuhbeti’l-Fiker. Kahire Dâru’l-Âsâr, 1. Basım, 2002.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyuddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Musâ eş-Şehrezûrî. Ulûmu’l-Hadîs. thk. Nureddin Itr. Dâru’l-Fikr. Beyrut: Suriye-Dâru’l-Fikri’l-Muâsır, 1986.
• İstemi, Fuat. Bir Hadis Usûlü Kaynağı Olarak er-Risâle –Hadis İlimleri Açıdından Bir İnceleme. Ankara: Fecr Yayınları, 2019.
• Kuleynî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ya‘kûb b. İshâk el-Kuleynî er-Râzî. el-Kâfî. 8 Cilt. Beyrut: Menşûrâtu’l-Fecr, 1. Basım, 2007.
• Kummî, Mîrzâ Ebî’l-Kâsım el-Kummî. el-Kavânînu’l-Muhkeme fi Usûlu’l-Mutkane. şrh. Rıdâ Huseyn Subhi. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mahacceti’l-Beydâ, 3. Basım, 2010.
• Kutluay, İbrahim. İmâmiyye Şîası’na Göre Cerh ve Ta‘dîl. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2. Basım, 2012.
• Kutluay, İbrahim. "Şîa’da Hadis Rivayeti ve İsnad Tenkidinde Ashâb-ı İcmâ Telakkisinin Rolü". Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 17 / 1 (Haziran 2017): 29-50.
• Kuzudişli, Bekir. Şîa ve Hadis: Başlangıcından Kütüb-i Erbaa'ya Hadis Rivayeti ve İsnad. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• Lefte, Ali Hudayyir Haccî-Abduzzuhre. “el-Hadisu’l-Mursel Mefhûmuhu ve Esbâbuhu ve tatbikâtuhu Lede’l-İmâmiyye”, Mecelletu Merkezi Dirasâti’l-Kûfe, 1/6 (2007), 87-104.
• Mâmikânî, Abdullah el-Mâmikânî. Mikbâsu’l-Hidaye fi İlmi’d-Dirâye, thk. Muhammed Rıdâ el-Mâmikânî. 7 Cilt. Kum: Muessesetu Âli’l-Beyt li İhyâi’t-Turâs, 1. Basım, 1990.
• Mîr Dâmâd, Muhammed Bâkır el-Huseynî el-Esterâbâdî. er-Ravâşihu’s-Semâviyye. thk. Gulamhuseyn Kayseriyyehâ-Nimetullah el-Celîlî. Kum: Dâru’l-Hadis, 1 basım, 2001.
• Muhsin el-Emîn, Ebû Muhammed el-Bâkır Muhsin b. Abdilkerîm b. Alî el-Emîn el-Huseynî el-Âmilî. Aʿyânu’ş-Şîʿa. thk. Hasan el-Emîn. Beyrut: Dâru’t-Ta‘âruf lil Matbû‘ât, 1983.
• Necâşî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Alî b. Ahmed b. Abbâs en-Necâşî el-Esedî el-Kûfî. Ricâlu’n-Necâşî (Fihrisu Esmâʾi Musannifi’ş-Şîʿa). thk. Musa el-Beşîrî ez-Zencânî. Kum: Muessesetu’n-Neşri’l-İslamî, 6. Basım, 1997.
• Özpınar, Ömer. Şiî Hadîs Tarihi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018.
• Subhânî, Ca‘fer es-Subhânî. Usûlu’l-Hadis ve Ahkâmihi fi İlmi’d-Dirâye. Beyrut: Dâru Cevâdi’l-Eimme, 1. Basım, 2012.
• Şehîdu’l-Evvel, Muhammed b. Cemâliddîn Mekkî el-Cizzînî el-Âmilî. Zikra’ş-Şîʿa fî Ahkâmi’ş-Şerîʿa. 4 Cilt. Kum: Muessesetu Âli’l-Beyt li İhyâi’t-Turâs, 1. Basım, 1998.
• Şehîdu’s-Sânî, Zeynuddîn b. Alî b. Ahmed el-Âmilî. ed-Dirâye fî İlmi Mustalahi’l-Hadîs. Necef: Matbaatu’n-Numan, Ty.
• Şehîdu’s-Sânî, Zeynuddîn b. Alî b. Ahmed el-Âmilî. er-Riâye fi İlmi’d-Dirâye. thk. Abdulhuseyn Muhammed Ali el-Bekkâl. Kum: Mektebetu Ayetullah el-Mer‘aşî en-Necefî, 3. Basım, 2012.
• Şehîdu’s-Sânî, Zeynuddîn b. Alî b. Ahmed el-Âmilî. Şerhu’l-Bidâye fi İlmi’d-Dirâye. Kum: Menşûrâtu Diyâi’l-Feyrûzâbâdî, 1. Basım, 1970.
• Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed eş-Şevkânî es-San‘ânî el-Yemenî. İrşâdu’l Fuhûl ilâ Tahkîki’l-Hak min İlmi’l-Usûl -. thk. Ahmed İzv İnaye. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l- Kitabi’l-Arabî, 1. Basım, 1999.
• Topgül, Muhammed Enes. “KEŞŞÎ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 2/45-47. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2019.
• Turan, Mehmet. "Şâfiî ve Hanbelî Meşhur Usûl Âlimlerinin Mursel Hadise Yaklaşımı". Artuklu Akademi, 9/2 (Aralık 2022), 305-320.
• Turan, Mehmet. "Hanefî ve Mâlikî Usûl Âlimlerinin Mürsel Hadis Yaklaşımı". Tokat İlmiyat Dergisi, 10/2 (Aralık 2022), 431-450.
• Turâbî, Ali Ekber et-Turâbî. el-Mevsû‘atu’r-Ricâliyyeti’l-Muyessere/Mu‘cemu Ricâli’l-Vesâil. Kum: Muessesetu’l-İmami’s-Sâdık, 2. Basım, 2003.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasan b. Alî et-Tûsî. el-Udde fî Usûli’l-Fıkh. thk. Muhammed Rızâ el-Ensârî el-Kummî. 2 Cilt. Kum: el-Matbaa Sitare, 1. Basım, 1997.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasan b. Alî et-Tûsî. İhtiyâru Maʿrifeti’r-Ricâl/Ricâlu’l-Keşşî. thk. Cevvâd Kayyûmî el-İsfehânî. Kum: Muessesetu’n-Neşri’l-İslamî, 1. Basım, 2006.
• Ünalan, Abdullah. Şîa’da Hadîs Usûlü. İstanbul: Mevsimler Kitap, 2021.
• Yardak, Hasan. Şia’da Sahih Hadis. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Entistüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Yusuf, Suiçmez. Şia Hadis Tarihi: Hz. Muhammed'in Söz ile Fiillerinin Şii İmamlara Nispeti. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2018.
• Zerârî, Ebû Gâlib ez-Zerârî. Risâletun fi âli A’yen (Muhammed Ali el-Musevî el-Muvahhidi’l-Ebtahî el-İsfahânî’nin Şerhiyle beraber). İsfahan: Matbaa-yi Rabbânî, 1979.