AN ASSESSMENT ON SOCIO-POLITICAL, SOCIO-ECONOMIC AND CULTURAL-IDEOLOGICAL ROOTS OF VIOLENCE AGAINST WOMEN: THE PHENOMENA OF "GENDER INEQUALITY/GENDER GAP" AND "HONOR"

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 24, 235 - 265, 29.12.2022

Mehtap Hamzaoğlu Bülent Şener

Öz

Violence against women is a very old and important global problem that is widely observed all over the world. In essence, this violence which emerged within the framework of gender roles, relations and patterns that overlap with the patriarchal social order dominated by male dominance, with the transition of human societies to settled life, has been a tool used to control an exploitation the of women’s existence, body and sexuality. Based on this reality, the main argument of this study is that in patriarchal social orders, there are two basic dynamics that enable violence against women to become normal, legitimized and widespread, either implicitly or implicitly. The first of these is the phenomenon of “gender inequality/gender gap”, which constitutes the socio-political and socio-economic roots of violence against women. The second one is the phenomenon of “honor”, which constitutes the cultural-ideological roots of violence against women. In this context, in an integrated way, the roles of “gender inequality/gender gap” and ”honor” phenomena, which are thought to constitute the social, political, economic, cultural and ideological roots of violence against women, in this process have been tried to be examined in general terms in this study.

Anahtar Kelimeler

Violence, Violence Against Women, Patriarchy, Gender Inequality/Gender Gap, Honor

KADINA YÖNELİK ŞİDDET OLGUSUNUN SOSYO-POLİTİK, SOSYO-EKONOMİK VE KÜLTÜREL-İDEOLOJİK KÖKLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME: "TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ" VE "NAMUS" OLGULARI

Öz

Kadına yönelik şiddet tüm dünyada yaygın olarak gözlenen oldukça eski ve önemli bir küresel sorundur. Özü itibariyle, insan topluluklarının yerleşik hayata geçişiyle birlikte, erkek egemenliğinin hâkim olduğu ataerkil toplumsal düzenle örtüşen toplumsal cinsiyet rolleri, ilişkileri ve örüntüleri çerçevesinde ortaya çıkan bu şiddet, kadının varlığının, bedeninin ve cinselliğinin denetlenmesinde ve sömürülmesinde kullanılan bir araç olagelmiştir. Bu gerçeklikten hareketle, bu çalışmanın temel savı, ataerkil toplumsal düzenlerde, kadına yönelik şiddetin üstü açık ya da örtük bir şekilde olağanlaşmasını, meşrulaşmasını ve yaygınlaşmasını sağlayan iki temel dinamiğin olduğudur. Bunlardan birincisi, kadına yönelik şiddettin sosyo-politik ve sosyo-ekonomik köklerini oluşturan “toplumsal cinsiyet eşitsizliği” olgusudur. İkincisi ise, kadına yönelik şiddettin kültürel-ideolojik köklerini oluşturan “namus” olgusudur. Bu çerçevede, birbirini bütünleyen bir şekilde, kadına yönelik şiddetin sosyal, politik, ekonomik, kültürel ve ideolojik köklerini oluşturduğu düşünülen “toplumsal cinsiyet eşitsizliği” ve “namus” olgularının bu süreçteki rolleri çalışmada genel hatlarıyla irdelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şiddet, Kadına Yönelik Şiddet, Ataerkillik, Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği, Namus

Kaynakça

• Acar, F. (2010). Türkiye’de Kadınların İnsan Hakları: Uluslararası Standartlar, Hukuk ve Sivil Toplum, Gökçeçiçek Ayata, Sevinç Eryılmaz Dilek, Bertil Emrah Oder (der.), Kadın Hakları: Uluslararası Hukuk ve Uygulama, içinde (13-22), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Agamben, G. (2013). Kutsal İnsan: Egemen İktidar ve Çıplak Hayat, İsmail Türkmen (çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Akkaş, İ. (2019). Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Kavramları Çerçevesinde Ortaya Çıkan Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı, EKEV Akademi Dergisi, ICOAEF Özel Sayısı (Mart), 97-118.
• Alpman, P. S. (2016). Şiddetin Üç Hali: Devlet, Düzen, Yurttaş, Düşünen Siyaset Düşünce Dergisi, 16 (32), 79-106.
• Arendt, H. (2016). Şiddet Üzerine, Bülent Peker (çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aslani, S., Ramirez-Marin, J., Semnani-Azad, Z., Brett, J. M., & Tinsley, C. (2013). Dignity, Face, and Honor Cultures: Implications for Negotiation and Conflict Management, Mara Olekalns & Wendi L. Adair (eds.), Handbook of Research on Negotiation, içinde (249-282), Cheltenham: Edward Elgar Publishing Limited, https://www.elgaronline.com/view/edcoll/9781781005897/9781781005897.xml (5 Eylül 2022).
• Ayers, E. L. (1984). Vengeance and Justice: Crime and Punishment in the 19th Century American South, New York: Oxford University Press.
• Başaran, U. (2021). Toplumsallaştırılmış Cinsiyet Rolleri Bağlamında Keloğlan Masallarının Kadın Kahramanları, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5 (3), 85-98.
• Bauman, Z. (2005). Bireyselleşmiş Toplum, Yavuz Alogan (çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beauvoir, S. de (1949). Le Deuxième Sexe, I-II, Paris: Gallimard.
• Beauvoir, S. de (1993). Kadın “İkinci Cins”: Bağımsızlığa Doğru, 3. Cilt, Bertan Onaran (çev.), İstanbul: Payel Yayınevi.
• Berktay, F. (2012). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, İstanbul: Metis Yayınları.
• Bhasin, K. (2015). Toplumsal Cinsiyet: Bize Yüklenen Roller, Kader Ay (çev.), İstanbul: Kadınlarla Dayanışma Vakfı Yayınları.
• Butler, J., & Weed, E. (2011). Introduction, Judith Butler & Elizabeth Weed (eds.), The Question of Gender : Joan W. Scott’s Critical Feminism, içinde (1-8), Bloomington & Indianapolis: Indiana University Press.
• Cambridge Dictionary (2022, 24 Ağustos). https://dictionary.cambridge.org/dictionary/ english-turkish/violence
• Cihan, Ü. & Karakaya, H. (2017). Kadın-Erkek Kavramları Bağlamında Şiddet ve Şiddetle Mücadelede Sosyal Hizmetin Rolü, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (4), 297-324.
• Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği (CEİD) (2022, 24 Ağustos). CEIM E-Kütüphane, Ankara, https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/352/ekutuphane3.5.1.4. 4.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Condorcet, N. de (1790). Sur L’Admission des Femmes au Droit de Cité, Journal de la Sociètè de 1789, 3 Juillet, 1-13, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k9664098w (5 Eylül 2022).
• Connell, R. W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Toplum, Kişi ve Cinsel Politika, Cem Soydemir (çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Galtung, J. (1969). Violence, Peace, and Peace Research, Journal of Peace Research, 6 (3), 167-191.
• Gözler, K. (2021, 20 Mart). Cumhurbaşkanının Uluslararası Sözleşmeleri Feshetme Yetkisi Var mı? İstanbul Sözleşmesinin Feshi Hakkında 3718 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı Üzerine Eleştiriler, www.anayasa.gen.tr/ua-sozlesme-fesih. htm (1 Eylül 2022).
• Hamzaoğlu, M. & Konuralp, E. (2019). Geleneksel Toplumlarda Namus Olgusu ve Namus Cinayeti: Türkiye Örneği, İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 18 (1), 51-65.
• Hamzaoğlu, M. (2019). Namus: Kadına Şiddetin İdeolojisi, İstanbul: Siyah Kitap.
• Han, B. C. (2017). Şiddetin Topolojisi, Dilek Zaptçıoğlu (çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• http://anitsayac.com (2022, 5 Eylül). Şiddetten Ölen Kadınlar İçin Dijital Anıt.
• Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu (KCDP) (2022, 5 Eylül). https://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/kategori/veriler
• Kurtuluş, Ö. (2015). Namus Temsili: Farklı Alt Kimlikler Açısından Bir Karşılaştırma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Leung, A. K.-Y. & Cohen, D. (2011). Within‒and Between‒Culture Variation: Individual Differences and the Cultural Logics of Honor, Face, and Dignity Cultures, Journal of Personality and Social Psychology, 100 (3), 507-526.
• Levi-Strauss, C. (1969). The Elementary Structures of Kinship, Boston: Beacon Press.
• Luggat Osmanlıca‒Türkçe Sözlük (2022, 24 Ağustos). https://www.luggat.com/index. php#ceviri
• Mackinnon, C. A. (2015). Feminist Bir Devlet Kuramına Doğru, Sabir Yücesoy, Türkan Yöney (çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Michaud, Y. (1991). Şiddet, Cem Muhtaroğlu (çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oakley, A. (1972). Sex, Gender and Society, London: Maurice Temple Smith Limited.
• Öztaş, N. (2018). Kültürel Farklılık Bağlamında Namus ve Bekâret Algısı: “Uluslararası ve Türkiyeli Öğrenciler Karşılaştırması”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Rodriguez Mosquera, P. M., Manstead, A. S. R., & Fischer, A. H. (2002). The Role of Honour Concerns in Emotional Reactions to Offences, Cognition & Emotion, 16 (1), 143-163.
• Sakallı Uğurlu, N. & Akbaş, G. (2013). Namus Kültürlerinde “Namus” ve “Namus Adına Kadına Şiddet”: Sosyal Psikolojik Açıklamalar, Türk Psikoloji Yazıları, 16 (32), 76-91.
• Stoller, R. J. (1964). A Contribution to the Study of Gender Identity, International Journal of Psycho-Analysis, 45 (2-3), 220-226.
• Stoller, R. J. (1968). Sex and Gender: The Development of Masculinity and Femininity, Vol. I, New York: Science House.
• T.C. Resmi Gazete (1985, 14 Ekim). Sayı: 18898, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/ 18898.pdf (24 Ağustos 2022).
• T.C. Resmi Gazete (2012, 8 Mart). Sayı: 28227 (Mükerrer), https://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2012/03/20120308M1-1.htm, (1 Eylül 2022).
• T.C. Resmi Gazete (2021, 20 Mart), Sayı: 31429, https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2021/03/20210320-49.pdf (1 Eylül 2022).
• Tahincioğlu Yıldız, A. N. (2011). Namusun Halleri, İstanbul: Postiga Yayınları.
• TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası (2019). ‘Anıt Sayacı’: Sayaç Arttıkça Umut Eksilmekte, Kadın Bülteni, 8 (Nisan), 12, https://www.emo.org.tr/yayinlar/dergi_ goster.php?kodu=1202&dergi=18 (5 Eylül 2022).
• Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlükleri (2022, 24 Ağustos). https://sozluk.gov.tr
• UN OHCHR (1993, 14-25 June). World Conference on Human Rights, Vienna, https://www.ohchr.org/en/about-us/history/vienna-declaration (24 Ağustos 2022).
• UN WOMEN (2013). Voices Against Violence: Handbook For Group Leaders, World Association of Girl Guides and Girl Scouts World Bureau, London: Olave Centre, https://www.unwomen.org/sites/default/files/Headquarters/Attachments/Sections/Library/Publications/2013/10/VoicesAgainstViolence-Handbook-en%20pdf.pdf (26 Ağustos 2022).
• United Nations (UN) (1993). Declaration on the Elimination of Violence Against Women, Resolution/Adopted 48/104 by the General Assembly, https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N94/095/05/PDF/N9409505.pdf?OpenElement (24 Ağustos 2022).
• Uskul, A. K., Oyserman,D., & Schwarz, N. (2010). Cultural Emphasis on Honor, Modesty, or Self-Enhancement: Implications for the Survey-Response Process, Janet A. Harkness, Michael Braun, Brad Edwards, Timothy P. Johnson, Lars Lyberg, Peter Ph. Mohler, Beth-Ellen Pennell, Tom W. Smith (eds.), Survey Methods in Multinational, Multiregional, and Multicultural Contexts, içinde (191-201), New Jersey: John Wiley & Sons, Inc, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/ 10.1002/9780470609927.ch11 (5 Eylül 2022).
• Ünsal, A. (1996). Genişletilmiş Bir Şiddet Tipolojisi, Cogito Dergisi, 6-7 (Kış-Bahar), 29-36.
• Üşür, S. (1991). Din, Siyaset ve Kadın: İran Devrimi, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• van den Berge, L. (2021). Ancient Greek Nomos and Modern Legal Theory: A Reappraisal (Book Review), Netherlands Journal of Legal Philosophy, 50 (Pre-publications), 1-13.
• von Werlhof, C. (2008). Kapitalizmde Doğa ve Toplum Kavramına Dair, Maria Mies, Veronika Bennholdt-Thomsen, Claudia von Werlhof (ed.), Son Sömürge: Kadınlar, içinde (151-176), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Winter, Y. (2018). Machiavelli and the Orders of Violence, Cambridge: Cambridge University Press.
• World Economic Forum (WEF) (2022a). Global Gender Gap Report 2022, Geneva, https://www.weforum.org/reports/global-gender-gap-report-2022/ (26 Ağustos 2022).
• World Economic Forum (WEF) (2022b, 26 Ağustos). Reports, https://www.weforum.org/ reports
• World Health Organization (WHO) (2021). Violence Against Women Prevalence Estimates, 2018, Geneva, https://apps.who.int/iris/handle/10665/341337 (24 Ağustos 2022).
• Zajadło, J. (2020). The Concept of Nomos – Some Remarks, Krytyka Prawa Niezależne Studia Nad Prawem, 12 (3), 143-161.
• Zilberman Gallery (2013), Zerrin Göktan: Sayaç/Counter, Cda-Projects, İstanbul, 1-32, https://www.zilbermangallery.com/images/publications/counter.pdf (5 Eylül 2022).