Isparta Aya Yorgi (İshotya) Kilisesi’nin Mimari Özelliklerinin Analizi ve Koruma Önerisi

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 3, 351 - 365, 25.12.2023

Bahadir Certel Mikail Açıkel

https://doi.org/10.19113/sdufenbed.1162893

Öz

Tarihi yapılar ait oldukları dönemin kültürü, medeniyeti, sanatı ve toplumsal yapısı hakkında önemli bilgiler verirler. Ancak toplumsal veya teknolojik değişimlere ayak uyduramayan yapılar zamanla işlevlerini ve kullanıcılarını kaybederek âtıl duruma düşmekte ve bakımsız kalarak yok olma sürecine girmektedirler. Tarihi yapıların korunmasında yeni işlevle kullanımı oldukça etkili
bir koruma yöntemidir. Bu yöntemle tarihi yapıların özgün kimliğine, mimarisine ve konumuna uygun yeni ihtiyaçlar doğrultusunda tekrar kullanıma açılması, bu yapıların düzenli bakımlarının yapılarak varlıklarını devam ettirmelerini sağlamakta ve aynı zamanda kültürel ve ekonomik faydalar üretmektedir. Bu çalışma kapsamında Isparta kentinde bulunan Aya Yorgi Kilisesi’nin tarihsel
süreçte geçirdiği dönüşüm, yapının Isparta kent tarihindeki yeri ve yapının kullanıcıları, sosyal ve kültürel özellikleri, mimari nitelikleri ve mevcut durumu gibi nitelikleri nitel araştırma yöntemleri kullanılarak belirlenmiştir. Yapının mekânsal kurgusu, cephe özellikleri, iç mekanındaki mimari donatılar, bezemeleri, strüktürel yapısı ve kullanılan yapı malzemeleri gibi mimari bilgileri ve
korunmuşluk durumu, yapılan saha araştırmaları ve rölöve çalışmalarıyla tespit edilerek belgelenmiş ve analiz edilmiştir. Yapının mimarisini ve kimliğini oluşturan tüm bu özellikleri göz önüne alınarak bu değerli kültür mirasının gelecek nesillere aktarılabilmesi için sürdürülebilir koruma anlayışının oldukça etkili bir enstrümanı olan yeniden işlevlendirme yoluyla korunmasına yönelik öneriler
getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aya Yorgi Kilisesi, Koruma, Yeniden İşlevlendirme, Isparta, Osmanlı Kilise Mimarisi

Analysis of the Architectural Features of Isparta Aya Yorgi (Ishotya) Church and Proposal for Conservation

Öz

Historical buildings provide important information about the culture, civilization, art and social structure of the period they belong to. However,
structures that cannot keep up with social or technological changes, lose their functions and users over time, become idle and enter the process of extinction by
being neglected. Its use with a new function in the protection of historical buildings is a very effective conservation method. With this method, the reopening
of historical buildings in line with new needs in accordance with their original identity, architecture and location ensures that these buildings continue their
existence by regular maintenance, and at the same time produces cultural and economic benefits. Within the scope of this study, the transformation of the Aya
Yorgi Church in the city of Isparta in the historical process, the place of the building in the history of the city of Isparta, and the social and cultural characteristics of the
people of Karaman, who are the users of the building, were determined by literature research. Architectural information such as the spatial features of the
building, its façade features, the architectural fittings in its interior, its decorations, its structural structure and the building materials used, and its state of
preservation have been determined by field researches and survey studies and conveyed with technical drawings and photographs. Considering all these features
that create the architecture and identity of the building, suggestions have been made to protect this valuable cultural heritage through reuse with a new function,
which is a very effective instrument of the sustainable conservation, in order to transfer it to future generations.

Anahtar Kelimeler

Isparta, Aya Yorgi Church, Conservation, reusing

Kaynakça

• [1] Seren, S. 1982. Isparta Tarihi, Çeltüt Matbaacılık, İstanbul, 415s.
• [2] Ahunbay, Z. 2021. Kültür Mirasını Koruma İlke ve Teknikleri, Yem Yayınları, İstanbul, 256s.
• [3] Türk, A., Öçal, H. 2007. Isparta Kenti Konut Dışı Sivil Mimari Yapıları ve Özellikleri, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11 (1), 38-47.
• [4] Symon, G. E., Cassell, C. E. 1998. Qualitative methods and analysis in organizational research: A practical guide. Sage Publications Ltd.
• [5] Demir, N. 2008. Türkiye'de Bulunan Grek Harfli Türkçe Kitabeler ve Karaman Türklerinin Dili, VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı 13-18 Ekim, Ankara.
• [6] Aydın, A., Şahin, Ö. 2018. Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Isparta Aya İshotya Yorgi Kilisesi’nin Gül Müzesi’ne Dönüşümü. Tüba-Ked Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 17(1), 63-75.
• [7] Temizer, A. ed. 2014. Böcüzade Süleyman Sami, Isparta Tarihi, Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayını, Isparta, 775s.
• [8] Demirci, D. 2010. Isparta’da Bulunan Beş Karamanlıca Kitabenin İncelenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 155-176.
• [9] Aydın, M. 2015. XIX. Yüzyılın Son Çeyreğinden XX. Yüzyılın İlk Çeyreğine Kadarki Dönemde Konya Sâlnâmelerine Göre Isparta Merkez’de Yönetimdeki Gayr-İ Müslimler, Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 10(19), 9-19.
• [10] Ekin, C. 2017. Karamanlıların Soy Kütükleri:Karamanlıca (Grek Harfli Türkçe) Kitabeli Mezar Taşları, Sanat Tarihi Dergisi, 26 (2), 221-241.
• [11] Soykan, T. 2000. Osmanlı İmparatorluğu’nda Gayrımüslimler, Ütopya Kitabevi, İstanbul, 270s.
• [12] Yüce, N. 2011. Karamanlı Türkleri, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 42 (42), 155-164.
• [13] Anzerlioğlu, Y. 2003. Karamanlı Ortodoks Türkler, Phoenix Yayınları, Ankara, 376 s.
• [14] Tuğlacı, P. 1991. İstanbul Ermeni Kiliseleri, Pars Yayın Ltd., İstanbul, 451s.
• [15] Ercan, Y. 2001. Osmanlı Yönetiminde Gayrımüslimler, Turhan Yayınları, Ankara, 316s.
• [16] Karaca, Z. 2002. Rum Ortodoks Kiliseleri, Görüş Dergisi, 52(1), İstanbul, 72-78.
• [17] Karal, E. Z., 1947. Osmanlı Tarihi, V. Cilt, TTK Basımevi, Ankara, 344s.
• [18] Bozkurt, G. 1996. Gayrımüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu (1839- 1914), TTK Basımevi, Ankara, 244s.
• [19] Karaca, Z. 2001. İstanbul’da Osmanlı Dönemi Rum Kiliseleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 364s.
• [20] Ahunbay, M. 1997. Kilise Maddesi, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, II. Cilt, 1010- 1014.
• [21] Güngör Açıkgöz, Ş. 2007. Kayseri ve Çevresindeki 19. Yüzyıl Kiliseleri ve Korunmaları İçin Öneriler, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 416s, İstanbul.
• [22] Fortescue, A., 1911. The Orthodox Eastern Church, Catholic Truth Society, London, 282s.
• [23] Akyol, A. A., Kadıoğlu, Y. K., Eskici, B. 2011. Isparta Aya Yorgi Kilisesi’nde Korumaya Yönelik Arkeometrik Çalışmalar, 26. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 24 - 28 Mayıs, Ankara, 101-117.
• [24] Dinler V. 2011. Anatolia’s Religious Heritage As Abandoned Spaces From Places Of Worship To Ruins, Abandoned And Forgotten Places Of Worship, The Conversion Of Spaces And Places Of Worship in Anatolia. Ed. Obaldia, V. R. 10-11 April, İstanbul, 100-114.
• [25] Plevoets, B., Van Cleempoel, K. 2011. Adaptive reuse as a strategy towards conservation of cultural heritage: a literature review. Proceedings Structural Studies, Repairs and Maintenance of Heritage Architecture XI, Chianciano Terme, Italy.
• [26] Zakar, L., Eyüpgiller, K. K. 2015. Mimari Restorasyon Koruma Teknik ve Yöntemleri, Ömür Matbaacılık, İstanbul, 196s.
• [27] Warren, J., Worthington J., Taylor S. 1998. Context: New Buildings in Historic Settings. Boston: Architectural Press.
• [28] Karadayı Yenice, T. ve Altınoluk, Ü. 2019. New uses for old buildings: the case of ‘Soğukçeşme’ Street, İstanbul, Turkey, ICONARP International Journal of Architecture & Planning, 7(1): 314- 329.
• [29] Venedik Tüzüğü (1964), http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf (Erişim Tarihi: 03.06.2022).
• [30] Altınoluk, Ü. 1998. Binaların yeniden kullanımı. Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul, 143s.
• [31] Kee, T. 2019. Sustainable adaptive reuse – economic impact of cultural heritage. Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development,165-183.
• [32] Bilgin Altınöz, A. G. 2010. Tarihi Dokuda ‘Yeni’nin İnşası. Ege Mimarlık, 4 (75), 18-26.
• [33] Kanetaki, E. 2005. Yunanistan’da Osmanlı Yapıları Yeniden Kullanım Olanakları ve Sorunlar, 239-244, Pekak, M. ed. Yeniden Kurulan Yaşamlar. Bilgi Üniversitesi Yayını, İstanbul, 480s.
• [34] https://www.kayseri.bel.tr/projelerimiz/sehirkutuphanesi-meryem-ana-kilisesi# (Erişim Tarihi: 21.08.2022).
• [35] https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/gires un/gezilecekyer/cocuk-kutuphanesi (Erişim Tarihi: 21.08.2022).
• [36] Certel, B. Y. 2021. Kişisel fotoğraf ve çizim arşivi.
• [37] Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Arşivi. 2021. https://isparta.ktb.gov.tr/TR70963/kiliseler.html (Erişim Tarihi: 21.08.2022).
• [38] Yandex Haritalar. 2021. https://yandex.com.tr/harita/103846/isparta/geo/ doganci_mah_/2215915201/?ll=30.544390%2C37. 752011&z=15.4 (Erişim Tarihi: 21.08.2022)