Diplomatic Actors During the Seljuk Period: Envoys

Yıl 2023, Sayı: 8, 71 - 85, 31.12.2023

Hasan Yenidoğan

https://doi.org/10.47702/sema.2023.32

Öz

Although many researches have been done on the Seljuk history, there has not been enough study on the Seljuk diplomacy, which is of such importance, until today. Although many studies have been conducted on the Seljuk history, it is thought that not enough studies have been done on the Seljuk diplomacy, which is of such importance, until today. As a result of the examinations made on the main sources, it was understood that the biggest actors in diplomacy, which are carried out as the art of negotiation, is the envoys. In this study, it was discussed whether there was an institution where ambassadors of great importance were trained. In this article, which aims to understand the characteristics of the envoys appointed during the Seljuk period, it is discussed who the envoys were chosen from, what kind of qualifications they had, and what their duties and powers were. In addition, due to the interest shown in gift-giving in diplomacy, what kind of gifts the envoys presented were discussed. In the last part of this study, what kind of welcoming ceremony was held for the envoys and the points that were considered in this process were given.

Anahtar Kelimeler

Envoy, diplomacy, legation, safir, Seljuks.

Selçuklular Döneminde Diplomatik Aktörler: Elçiler

Öz

Diploması, günümüzde olduğu gibi Orta Çağ’da da iç meselelerin ve uluslararası ilişkilerin yürütülmesine, barışın tahsisine ve savaşların sona erdirilmesine katkı sağlamaktaydı. Selçuklu tarihi üzerine birçok araştırma yapılsa da böylesine önem arz eden Selçuklu diplomasisi hakkında günümüze kadar yeterli çalışma yapılmadığı düşünülmektedir. Ana kaynaklar üzerinde yapılan incelemeler neticesinde Selçuklularda müzakere sanatı olarak yürütülen diplomasının en büyük aktörünün elçiler olduğu anlaşılmaktadır. Çalışmada büyük öneme sahip olan elçilerin yetiştirildiği bir kurumun mevcut olup olmadığı ele alınmıştır. Selçuklular zamanında görevlendirilen elçileri tanıma amacı taşıyan bu çalışmada elçilerin kimler arasından seçildiği ve ne tür özelliklere sahip oldukları üzerinde durulmuştur. Selçuklu elçileri, iç ve dış barışın oluşması için çeşitli görevlere sahipti. Çalışmada elçilerin bu görevlerinin neler olduğu dönemden verilen örneklerle anlatılmıştır. Selçuklu sultanlarının diplomaside hediyeleşmeye gösterdiği ilgiden ötürü çalışmada hediyeleşmenin önemi ve hediyelik eşyaların neler olduğu etraflıca ele alınmıştır. Çalışmanın son kısmında elçilerin karşılanması sırasında nasıl bir seremoninin gerçekleştiğine, karşılama ekibinde görevli memurların kimler olduğuna ve bu süreçte dikkat edilen hususların neler olduğuna yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Elçi, diplomasi, resul, sefir, Selçuklular.

Kaynakça

• ‘Atā Malik Juwaynī. Tārīkh-i Jahāngushā. ed. Mīrzā Muhammad-i Qazwīnī. Vol. 2. Leiden, 1329/1911-1334/1916; trans.
• Mürsel Öztürk (First Edition in 3 volumes combined). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013.
• Ahmad b. Mahmūd. Saljūq-Nāma. ed. Erdogan Merçil. Vol. 2, İstanbul: 1001 Temel Eser, 1977.
• al-Ansārī. Tefrīj al-kurūb fī tadbīr al-hurūb (A Muslim Manual of War). trans. George T. Scanlon. Cairo: The American University in Cairo Press, 1961.
• al-Bayhaqī. Tārīkh-i Bayhaqī. ed. Ganî-Feyyâz. Tahran: 1324/1945; trans. Necati Lügal, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2019.
• al-Bayhaqī. Tārīkh-i Bayhaqī. ed. Saīd Nefīsī. Tahran: 1319/1940.
• al-Bundārī. Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi. trans. Kıvameddin Burslan. İstanbul: Maarif Matbaası, 1943.
• al-Huseynī. Ahbāru’d-devleti’s-Seljūqiyye. ed. Muhammad Iqbâl. Lahor: 1352/1933; trans. Necati Lügal. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
• al-Mawardī. Nasīhat al-Mulk. ed. Hazar Muhammed Hazar. Kuveyt: 1983/1403.
• al-Rāwandī. Rāhat al-sudūr wa-āyat al-surūr. ed. Muhammad Iqbāl. Tahran: 1364/1985; trans. Ahmed Ateş. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
• Chavannes, Edouard. Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri. trans. Mustafa Koç. İstanbul: Selenge Yayınları, 2013.
• Çandarlıoğlu, Gülçin. “Uygurların Çinlilere Yaptıkları Yardımlar ve Bunların İçyüzü”. Tarih Dergisi 0/31 (2011), 37-46.
• Delibalta, Yavuz. Selçuklularda İstihbarat. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2019.
• Erdem, Sargon. “Atlas”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/80-81. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Fakhr-i Mudabbīr. Ādāb al-harb wa-l-shajā‘a. ed. Ahmed Suheylī-yi Hānsārī. Tahran: 1346/1967.
• Genç, Reşat. Karahanlı Devlet Teşkilatı (XI. Yüzyıl). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1981.
• Gregory Abu’l-Faraj (Bar Hebraeus). Abu’l-Farac Tarihi. trans. Ömer Rıza Doğrul. Vol. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
• Gumilev, L. Nikolayeviç. Eski Türkler. İstanbul: Selenge Yayınları, 2003.
• Hasan b. Abdulmumin al-Hōyī. Hasan b. Abdülmü’min el-Hôyî’nin Kaleminden Selçuklu İnşa Sanatı. ed. Cevdet Yakupoğlu and Namık Musalı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2018.
• Hasan-i Yazdī. Jāmiʿ at-tawārīkh-i Hasanī, (Part of the Seljuks). trans. Bülent Özkuzugüdenli. İstanbul: Marmara University, PhD, 2014.
• Hillenbrand, Carole. Turkish Myth and Muslim Symbol: The Battle of Manzikert. Edinburg: Edinburgh University Press, 2007; trans. Mehmet Moralı, İstanbul: Alfa Yayınları, 2012.
• Ibn al-‘Adīm. Bughyat al-Talab fī Tārīkh Halab: Biyografilerle Selçuklular Tarihi. trans. Ali Sevim. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
• Ibn al-‘Adīm. Zubdat al-Halab fi ta'arikh Halab, (Part of Seljuks). trans. Ali Sevim. Ankara Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Ibn al-Athir. al-Kāmil fi al-Tārīkh. Vol. 10, 11. trans. Abdulkerim Özaydın. İstanbul: Bahar Yayınları, 1987.
• Ibn al-Javzī. al-Muntaẓam fī at-Tārīkh wa al-Mulūk, (Part of Seljuks), trans. Ali Sevim. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Ibn Bībī. al-Awāmer al-ʿalāʾīya fi’l-omūr al-ʿalāʾīya. trans. Mürsel Öztürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• İpşirli, Mehmet. “Elçi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/3-15. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Kafesoğlu, İbrahim. Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1998.
• Koca, Salim. “Büyük Hun Devleti”. Türkler Ansiklopedisi. 1/687-708. Ankara: Semih Ofset, 2002.
• Koca, Salim. Selçuklularda Ordu ve Askeri Kültür. Ankara: Berikan Yayınevi, 2005.
• Mau-Tsai, Liu. Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri. İstanbul: Selenge Yayınları, 2011.
• Merçil, Erdoğan- Sevim, Ali. Selçuklu Devletleri Tarihi: Siyaset, Teşkilat ve Kültür. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.
• Merçil, Erdoğan. “Resuldarlık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2007, 34/588.
• Minhāj-al-Dīn Jūzjānī. Tabaqāt-i Nāsiri. ed. Abdul Hai Habībi. Kabil: Puhni Matbaası, 1342/1963; trans. Erkan Göksu (Part of Ghaznavids, Seljuks, Atabegliks and Khwarazmshahs). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2015.
• Mīr-khānd. Rawzat as-safāʾ fī sīrat al-anbiyāʾ w-al-mulūk w-al-khulafāʾ. ed. Jamshid Kiyanfer. Vol. 4. Tahran: 1385/2006; trans. Erkan Göksu, Ankara: Kronik Kitap Yayınları, 2017.
• Nizām al-Mulk. Siyāsatnāma. ed. Ca’fer Şi’âr. 1375/1996; trans. Mehmet Altay Köymen. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
• Rashīd al-Dīn Fadlullāh Hamadānī. Jāmiʿ al-tawārīkh. ed. Ahmed Atesh. Vol. 1-2. Tahran: 1362/1983; trans. Erkan Göksu and H. Hüseyin Güneş. İstanbul: Selenge Yayınları, 2010.
• Sevim, Ali- Merçil, Erdoğan. Selçuklu Devletleri Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.
• Taneri, Aydın. “Ca’ber Kalesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6/525-527. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Taneri, Aydın. “Hâcib”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 14/508-511. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Taşağıl, Ahmet. Göktürkler I. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2003.
• Turan, Osman. Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar: Metin, Tercüme ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1958.
• Utbī. Tārīkhu’l-Yamīnī. trans. Corfādakānī. ed. Ca’fer Shiār. Tahran:1334/1955.
• Uyumaz, Emine. Türkiye Selçuklu Devleti’ne Gelen ve Giden Elçiler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınlar, 2011.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988.
• Vardan, Nurdan. İslâm Öncesi Türk Kültüründe Elçi ve Elçilik Müessesesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Yenidoğan, Hasan. Büyük Selçuklu Ordusunda Sefer Organizasyonu. Ankara: Nobel Bilimsel, 2022.
• Yūsuf Khās Hājib. Kutadgu Bilig. ed. Mustafa S. Kaçalin. Ankara: Kabalcı Yayınları, 2020.
• Zahīr al-Dīn Nishāpūrī. Saljūq-Nāma. ed. A. H. Morton. London: E. J. W. Gibb Memorial Trust, 1425/2004.