A Byzantine Post In The Eastern Black Sea Ciha (Cihar, Kise) Castle

Yıl 2023, Sayı: 8, 96 - 111, 31.12.2023

İlker Mete Mimiroğlu

https://doi.org/10.47702/sema.2023.34

Öz

Castles, consisting of a high wall and towers, have been used as the main defensive structures of mankind since Prehistoric times. Castles built at strategic points such as shores, roads or summits are also densely located in the Eastern Black Sea region. Ciha Castle, located on a hill in the Hemşin Valley within the borders of Şentepe Village in Pazar district of Rize province, is one of the important castles that form the main defense system of the Eastern Black Sea region, together with other castles in the region. The castle, built on the top of approximately 350 m. a hill at a point overlooking the region at a height, has an irregular polygonal plan and consists of three bastions and high city walls. It is thought that the castle, which does not have any inscription, was built during the Empire of Trabzon period, taking into account its architectural features. An excavation and cleaning work was carried out by the Rize Museum in the castle, which has a chapel inside, and metal and stone artifacts and different types of pottery pieces made of terracotta were identified. In this study, Ciha Castle, one of the important castles of the Eastern Black Sea region, and the chapel and various excavation findings inside the castle will be introduced.

Anahtar Kelimeler

Rize, Castle, Medieval, Black Sea, Empire of Trebizond

Doğu Karadeniz’de Bir Bizans Karakolu Ciha (Cihar, Kise) Kalesi

Öz

Tarihöncesi çağlardan itibaren yüksek bir duvar ve kulelerden meydana gelen kaleler insanoğlunun ana savunma yapıları olarak kullanılmıştır. Kıyı, yol veya zirve gibi stratejik noktalara inşa edilen kaleler Doğu Karadeniz Bölgesinde de yoğun olarak yer almaktadır. Rize ilinin Pazar ilçesindeki Şentepe Köyü sınırlarındaki Hemşin Vadisi’nde bir tepe üzerinde yer alan Ciha Kale’si bölgedeki diğer kaleler ile birlikte Doğu Karadeniz Bölgesinin ana savunma sistemini oluşturan önemli kalelerden bir tanesidir. Yaklaşık 350 m. yüksekliğindeki bölgeye hâkim bir noktadaki tepe zirvesine inşa edilen kale, düzgün olmayan çokgen planlı olup, üç burç ve yüksek sur duvarlarından oluşmaktadır. Herhangi bir kitabesi bulunmayan kalenin mimari özellikleri dikkate alınarak Trabzon Rum İmparatorluğu döneminde inşa edildiği düşünülmektedir. İç kısmında bir şapel bulunan kalede, Rize Müzesi kontrolünde bir temizlik çalışması yapılarak madeni ve taş eserler ile pişmiş topraktan yapılmış farklı türlerde kap parçaları tespit edilmiştir. Bu çalışmada Doğu Karadeniz Bölgesinin önemli kalelerinden birisi olan Ciha Kalesi ile kale içinde yer alan şapel ve çeşitli kazı buluntuları tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Rize, Kale, Ortaçağ, Karadeniz, Trabzon Rum İmparatorluğu

Kaynakça

• Aytekin, Osman. Taşların Hikayesi 2007-2016 Şavşat Kalesi Kazı Çalışmaları. Ankara: Gazi Kitabevi, 2018.
• Bostan, İdris. “Rize”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/147-151. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
• Bryer, Anthony – Winfield, David. The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos. Washington: Dumbarton Oaks Research Library and Collection, 1985.
• Ballance, Selina. “The Byzantine Churches of Trebizond”. Anatolian Studies 10 (1960), 141-175. https://www.jstor.org/stable/3642433.
• Buyruk, Hasam. Sis’i (Kozan) Akdeniz’den Kapadokya’ya Bağlayan Kervan Yolu Kaleleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Davidson, Gladys R. The Minor Objects, Corinth 12. Athens: The American School of Classical Studies at Athens, 1952.
• Deniz, Bekir. “Aksaray Kalesi”. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 2 (Aralık, 2017), 225-257. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sema/issue/33414/339465.
• Deluigi, Humberto. Winter In The And Of Rûm Komnenian Defenses Against The Turks In Western Anatolia. Ankara: Bilkent Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Doğer, Lale. İzmir Arkeoloji Müzesi Örnekleriyle Kazıma Dekorlu Ege-Bizans Seramikleri. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınevi, 2000.
• Eyice, Semavi. “Kale”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/234-242. Ankara: TDV Yayınları, 2001. https://islamansiklopedisi.org.tr/kale.
• Foss, Clive- Winfield, David. Byzantine Fortifications An Introduction. Pretoria: Sigma Press, 1986.
• Fidancı, Faruk. Pithos Buluntuları Yoluyla Kuşadası, Kadıkalesi'ndeki Bizans Yapılaşmalarına İlişkin Öneriler. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Greatrex, Geoffrey. “Roman Frontiers and Foreign Policy in the East”. Studia Antiqua Australiensia, 3, (2007), 103-173. https://www.academia.edu/2471062/Roman_Frontiers_and_Foreign_Policy_in_the_East.
• Gündoğdu, Hamza. “Tarihi Geçmişiyle Erzurum Kalesi”. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 3, (Aralık 2018), 177-211. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sema/issue/41285/409782.
• Hayes, John. Saraçhane in İstanbul Vol:2 Pottery. Washington: Princeton University Press, 1992.
• Kadiroğlu, Mine- İşler, Bülent. Gürcü Sanatının Ortaçağı. Ankara: Bilgin Kültür Sanat, 2010.
• Keçiş, Murat. “Trabzon Rum İmparatorluğunun Kuruluşunda Çevreyle Olan İlişkileri”. Tarih Araştırmaları Dergisi, 28/46, (Ekim, 2009), 143-162. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tariharastirmalari/issue/47779/603617.
• Khairedinova, Elzara. “Early Medieval Crosses From The South Western Crimea”. Byzantine Small Finds in Archeological Contexts, Byzans 15. ed. Beate Böhlendorf-Arslan, Alessandra Ricci, 417-440. İstanbul: Ege Yayınları, 2012. https://www.academia.edu/45397708/Early_Medieval_Crosses_from_the_South_Western_Crimea
• Kızgut, Rahim. Eskiçağ Tarihinde Kolkhis Bölgesi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Ödekan, Ayla. (ed.). “Kalanlar’’ 12. ve 13. Yüzyıllarda Türkiye’de Bizans. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı Yayınevi, 2007.
• Özdeniz, Hasan Hüseyin – Şimşir, Zekeriya. “Gevale Kalesi Kazılarında Ortaya Çıkartılan Seramiklerde Kap Formları”. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (SEMA) 5 (Aralık 2020), 59-76. https://doi.org/10.47702/sematr.2020.4.
• Parman, Ebru. Ortaçağda Bizans Döneminde Frigya (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2002.
• Procopius. Buildings of Justinian. çev. Aubrey Stewart. London: 1888.
• Sinclair, Thomas. Eastern Turkey: An Architectural and Archaeological Survey. London: Pindar Press, 1989.
• Taşçılar, Çetin. Rize Şehir Coğrafyası. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1995.
• Tellioğlu, İbrahim. “Trabzon Rum Devleti’nin Kuruluşu Hakkındaki Tartışmalar”. ERDEM İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 41, (Eylül, 2004), 139-146. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erdem/issue/44273/546667.
• Temple, Çiğdem. Konya/İkonion ve Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Yavuzatmaca, Mercan. A Study On The Buıldıng Technıques And Materıals In The Late Antıque And Byzantıne Fortıfıcatıons In Anatolıa: Ancyra And Nicaea. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Yazar, Turgay. vd. “Niksar Kalesi 2021 Yılı Kazısı”. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (SEMA) 7, (Aralık 2022), 66-99. https://doi.org/10.47702/sema.2022.24.
• http://www.lugatim.com/s/C%C4%B0HAR
• http://www.lugatim.com/s/kise