THE TIMES GAZETESİ’NE GÖRE HATAY’IN ANAVATANA KATILMASI (1938-1939)

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 3, 351 - 363, 24.11.2019

İsmet Türkmen

https://doi.org/10.30692/sisad.629593

Öz

Osmanlı Devleti idaresinde belirli coğrafi bölge veya idari bütünlük dahilinde
tanımlanmamış ve Fransız işgali döneminde ise “İskenderun Sancağı” olarak adlandırılmış olan Hatay’ın ana vatana ilhakı, ilgili kişi
ve kuruluşlarla birlikte bizzat Mustafa Kemal Atatürk tarafından barışçı bir yöntemle
gerçekleştirilmiştir. Hatay‘a yönelik takip olunan millî dış siyaset, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin
diplomasi tarihi açısından üstün bir başarı olmakla birlikte, sonuçlandırılma
biçimi bakımından örnek alınacak bir olaydır.

Türk dış politikasının 1936 ve 1939 yılları arasında Fransız hükûmetleri
özelinde meşguliyetini teşkil eden Hatay sorunu, bu süreçte Türk-Fransız
münasebetlerinde gerginliğe de sebebiyet vermiştir. Bu münasebetlerin dış
politika esası, Türk millî dış siyasetinin gelişim evrelerinin hassasiyetlerini
göstermektedir. Avrupa
bunalımları karşısında Suriye-Lübnan’la ilişkilerini yeniden düzenlemek isteyen
Fransız Hükûmeti ile uzun görüşmeler yapılmış, 9 Eylül 1936’da Suriye-Fransa
arasında bir bağımsızlık antlaşması imzalanmıştır. Fransa’nın, bu antlaşmaya dayanarak
Suriye’ye, Kasım ayında da Lübnan’a bağımsızlık vermesi, Türk hükûmeti
nazarında Suriye meselesini tekrar gündeme taşımıştır. Fransa’nın, Suriye’den
çekilirken Sancak’la ilgili bütün yetkilerini Suriye’ye devretmesi Türkiye’yi
harekete geçirmiştir. Bu mesele 1936 ve 1939 yılları arasında Türk-Fransız
münasebetlerinde de birtakım problemlerin yaşanmasına sebep olmuştur.

Fransa, Türkiye’nin Hatay
konusundaki isteklerinin kabul edileceğini belirtince 23 Haziran 1939’da
Türk-İngiliz ittifakının bir benzeri Fransa ile de imzalanmıştır. Bu bağlamda, The Times’ta yer verilen kayıtlar ışığında Fransa, işgalle
ele geçirdiği ve Milletler Cemiyeti kararıyla mandater tayin
edildiği Hatay‘ı kayıtsız şartsız Türkiye’ye devretmiştir. Bu makalede öncelikle
mesele özelindeki diplomatik gelişmeler, İngiltere’nin önde gelen yayın kuruluşlarından
The Times gazetesinin üzerinden değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler: The Times, Atatürk Dönemi, Türkiye- Suriye
İlişkileri, Hatay.

 

The Annexation of Hatay to Homeland
According to ‘The Times’

(1938-1939)

Abstract

The annexation of  Hatay which
was not defined as a specific administrative integrity or geographical region
in the administration of the Ottoman State, but in the period of French
occupation called as “Sanjak of Iskenderun” and in 1936, called as Hatay by
Atatürk, to homeland was carried out by Atatürk personally with the related
persons and organizations in a peaceful way. The national foreign policy
followed in Hatay, was an event that will be exemplary in terms of finalizing
the format, besides an outstanding success in terms of Turkey’s diplomatic
history.

Between 1936 and 1939, the Hatay issue which occupies the Turkish
foreign policy, in particular in the context of the French governments has
caused tension in Turkish-French relations. The foreign policy of these
relations shows the sensitivities of the development stages of Turkish national
foreign policy. In the face of European crises, long talks has been held with
the French Government, which wanted to reorganize its relations with
Syria-Lebanon, and on September 9, 1936, a treaty of independence was signed
between Syria and France. The fact that France granted independence to Syria
based on this treaty and to Lebanon in November brought the question of Syria
back to the agenda of the Turkish government. The transfer of all relevant
powers related to Hatay to Syria, while France withdraw from Syria has put
Turkey into motion. This issue created tension in Turkish-French relations from
1936 to 1939.

After stated the approval of the requests of Turkey about Hatay by
France, in June 1939, a similar to Turkish-British alliance was also signed
with France. In this context,  in the
light of records located in The Times, France, seizing Hatay with the
occupation and was appointed as mandatory by the League of Nations decision,
handed over Hatay unconditionally to Turkey. In this article, first of all,
diplomatic developments in the field will be evaluated through the Times
newspaper, one of the leading publishing companies in the UK.

Keywords: The Times, Atatürk Period, Turkey-Syria Relations, Hatay.

Anahtar Kelimeler

The Times, Atatürk, Türkiye-Suriye İlişkileri

Kaynakça

• Franco-Syrian Treaty. (1936, 7 Eylül). The Times , 11.
• Future Of Alexandretta. (1936, 5 Aralık). The Times, 11.
• Turkish Claim For Full Independence. (1936, 5 Aralık). The Times, 13.
• Turkey And The Sanjak Of Alexandretta. (1936, 9 Aralık), The Times, 13.
• Franco-Turkish Dispute. (1936, 10 Aralık). The Times, 13.
• Alexandretta Dispute. (1936, 15 Aralık). The Times, 15.
• The League And Danzig. (1937, 26 Ocak). The Times, s. 13.
• Turkish Relations With France. (1938, 30 Mayıs). The Times, s. 14.News in Brief. (1938, 2 Haziran). The Times, s. 13.
• Martial Law Declared In Alexandretta. (1938, 4 Haziran). The Times, s. 12.
• Turkish Interests In Alexandretta. (1938, 6 Haziran). The Times, s. 9.
• Maintaining Order In Alexandretta. (1938, 13 Haziran). The Times, s. 13.
• News in Brief. (1938, 15 Haziran). The Times, s. 13.
• Akalın, Cüneyt. (2004, 16 Nisan), Atatürk‘ten Hatay Dersi, Cumhuriyet.
• Akşin, Apdülahat, Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasi, Cilt 2, İstanbul.
• Armaoğlu, Fahir. (2010), 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi 1914-1995, 17. bsk., İstanbul.
• Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri, Cilt -I-II-III, TİTE Yay., Ankara 1981.
• BCA, Fon Kodu: 030. 18. 01., Yer Nu: 02. 84. 61. 3.
• BCA, Fon kodu: 080 .88. 01., Yer Nu: 02. 51. 7. 8. Belge, Murat. (1966, 21 Nisan), Hatay İşi Bitecek Dedi ve İş Bitti, Milliyet.
• Çelik, Edip F., (1975), Milletler Arası Hukuk, C.I, İstanbul.
• Dallot, Louis. (1966), Siyasî Tarih, Tan Matbaası, İstanbul.Düstur, 3 Tertip, Cilt: 7, 18, 20.
• Erkin, Feridun Cemal. (1987), Dışişlerinde 34 Yıl, Anılar, Yorumlar, Cilt 1, Ankara.
• Evans, Laurance. (2004), Türkiye’nin Parçalanması ve ABD Politikası (1914-1924), (Çev. T. Alaya, N. Uğurlu, Ö Uğurlu), 2. bsk., İstanbul.
• Gönlübol, Mehmet-Kürkçüoğlu, Ömer. (Mart 1985), “Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasına Genel Bir Bakış”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 1, Sayı 2.
• Gönlübol, Mehmet-Sar, Cem. (1987), “Atatürk‘ün Dış Politikası: Amaçlar ve İlkeler”, Atatürk Yolu, (der. Turhan Feyzioğlu), 2.Baskı, Ankara.
• Hatipoğlu, Süleyman. (2002), Hatay’ın Türkiye’ye Katılması, Türkler, 16, ss.685-689.İnan, Afet. (1977), Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi, Ankara.
• Karal, Enver Ziya. (1983), Osmanlı Tarihi, Cilt V, Ankara.Kurat, Yuluğ Tekin. (1986), Osmanlı İmparatorluğunun Paylaşılması, Ankara.
• Kürkçüoğlu, Ömer. (1978), Türk-İngiliz İlişkileri, 1919-1926, Ankara.
• Melek, Abdurrahman. (1966), Hatay Nasıl Kurtuldu?, Ankara.
• Melek, Abdurrahman. (1999), .Hatay Nasıl Kurtuldu?, İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi Yay.
• Pehlivanlı, Hamit–Sarınay. (2001), Yusuf –Yıldırım, Hüsamettin, Türk Dış Politikasında Hatay, 1918-1939, Ankara: ASAM Yay.Sarınay, Yusuf, Atatürk‘ün Hatay Politikası I, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XII, S. 34.
• Sarınay, Yusuf, Atatürk‘ün Hatay Politikası II, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XII, S. 34.
• Satloff, Robert B., (Apr., 1986), Prelude to Conflict: Communal Interdependence in the Sanjak of Alexandretta 1920-1936, Middle Eastern Studies, Vol. 22, No. 2, ss. 147-180.
• Siliöz, Remzi. (1937), Hatay İli ve Millî Mücadele Yılları, Bursa.Soysal, İsmail. (1983), 1939 Türk-İngiliz-Fransız İttifakı, Belleten, Cilt XLVI, ss.367-414.
• Soysal, İsmail. (1986), Hatay Sorunu ve Türk-Fransız Siyasal İlişkileri 1936-1939, Belleten, Cilt XLIX, Ankara, ss. 79-110.
• Soysal, İsmail. (1983), Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, Cilt 1, ( 1920-1945), Ankara:TTK. Yay.
• Sökmen, Tayfur. (1967, 10 Kasım). Atatürk Hatay‘ı Nasıl Aldı, Dünya.
• Şimşir, Bilâl. (1981), Atatürk‘ün Yabancı Devlet Adamları ile Görüşmeleri, Belleten (Atatürk Özel Sayısı).
• Tansel, Selahattin. (1991), Modros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt 1, İstanbul: MEB.Yay.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt 14.; Devre II, Cilt 1.; Devre II, Cilt 26.; Devre VI, Cilt 13.
• Tunçay, Mete. (1976), “Hatay Sorunu ve TBMM”, Türk Parlamentoculuğunun İlk Yüzyılı(1876-1976), Ankara.Türk İstiklal Harbi, Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı I, (1999), Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Tüzün, Süleyman. (1989), İki Büyük Savaş Arası Dönemde Hatay Tarihi (1918-1939), Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Yavuzcan, Cengiz. (1967), Türkiye İle Yabancı Devletler Arasında Hukukî ve Cezaî Sahalarda Yapılan Anlaşmalar,1920- 1967, Ankara.
• Yerasimos, Stefanos. (1994), Millîyetler ve Sınırlar, Balkanlar, Kafkasya ve Orta-Doğu, (çev. Şirin Tekeli), İstanbul.
• Yeşilbursa, Emine Güntepe-Babaoğlu, Resul. (Bahar 2016), Atatürk-İnönü Ayrılığı ve Dersim Olayları, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 58, ss. 39-75.