Rus Dilinde Fiillerin Görünüş Kategorisi Üzerine Konu Anlatımı ve Alıştırma Önerileri

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 1127 - 1141, 30.12.2023

Tülay Akbaba

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1363252

Öz

Fiiller tüm dillerde cümlenin yapı taşı görevini üstlenen kelimelerdir. Rusçayı ikinci yabancı dil olarak öğrenen tüm yabancı öğrenciler için fiillerde görünüş kategorisi en zor gramer konularından birini oluşturmaktadır. Bunun nedeni Rus dilinde fiillerde görünüş kategorisinin gramer ve sözcük kategorileriyle çok karmaşık bir şekilde iç içe geçmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Bundan dolayı görünüş anlamını bazen sözcüksel anlamdan, bazen ise zaman ve kip anlamından ayırmak çok zor olmaktadır. Rusçada görünüş kategorisine özgü semantik işaretleri içermeyen fiil yoktur ve bu özellikler tüm cümlenin anlamına katkıda bulunmaktadır. Tekrar, tek seferlik veya kezlik; süreçsellik, anilik, sınırlandırılmışlık/sınırlandırılmamışlık ve bitmişlik; genel gerçeklik ve etkisi devam eden eylem adlı aspektolojik anlamlar Rusçadaki cümle anlamının belirli bir katmanını oluşturmaktadır. Yabancı öğrencilerin bu anlamları kullanma becerisi, hem konuşma üretiminde hem de konuşma algısında iletişimsel yetkinliğin önemli bir bileşeni olarak görünmektedir. Hem Rus hem de yabancı araştırmacılar, fiillerde görünüş kategorisini tanımlamaya yönelik temel metodolojik yaklaşımları ve yöntemleri önemli ölçüde incelemişlerdir. Ancak bu alanda henüz net bir yanıt bulamamış sorular da mevcuttur. Buna bağlı olarak görünüş kategorisi alanında araştırmalara devam etmek özellikle karşılaştırmalı dilbilim açısından önemlidir. Çalışmanın amacı fiillerde görünüş kategorisine dair temel anlamları Türk öğrencilere örnek kullanımlarla birlikte sunmak ve ayrıca bu konunun öğretilmesine yönelik güncel olan modern metodolojik yaklaşımları analiz edip yorumlarımızı ve önerilerimizi sunmaktır. İnceleme materyalini edebi metinlerden ve konuşma dilinden alınan ifadeler oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

fiillerde görünüş kategorisi, semantik işaretler, metodoloji, Rusça, Türkçe

LECTURE AND EXERCISE SUGGESTIONS ON THE VERBAL ASPECT CATEGORY IN THE RUSSIAN LANGUAGE

Öz

Verbs are words that act as the building blocks of sentences in all languages. For all international students learning Russian as a second foreign language, the Verbal Aspect category constitutes one of the most difficult grammatical subjects. This is due to the fact that the Verbal Aspect category in Russian language is very intricately intertwined with other grammatical categories, on the one hand, and lexical categories – on the other hand. For this reason, sometimes it is not so easy to separate the meaning of Aspect from the lexical meaning as well as from the meaning of Time and Mood. None of the Russian verbs lacks semantic signs of aspect category and they inevitably contribute to the whole sentence`s sense. Thus aspectual senses (iterativity, single action; processuality, instantaneousness, limiting/unlimiting, completeness/result; general fact, perfectivity) construct a certain layer of Russian sentence sense. The international students` ability to operate them appears as an important component of Communicative Competence both in Speech Production and Speech Perception. Both Russian and foreign researchers have significantly developed the main methodological approaches and methods for describing the Verbal Aspect category. However, there are also questions in this field that have not yet found a clear answer. Accordingly, it is especially important to continue research in this sphere from the point of view of Comparative Linguistics. In this study, we intend to systematize basic meanings of Verbal Aspect category, aiming at presenting them to the Turkish students together with transparent illustrations of using them. Also the aim of this paper is to analyze the modern methodological approaches, actual for teaching this subject, and provide commentaries and professional suggestions. The material of study is taken from literary texts and the colloquial speech.

Anahtar Kelimeler

verbal aspect category, semantic signs, methodology, Russian, Turkish

Kaynakça

• Akbaba, T. (2017). Obşefaktiçeskoye znaçeniye NSV i semantiçeskiye klassı glagola (glagolı peredaçi i obrabotki informatsii) (Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi). M. V. Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• Aksakov, K. S. (1855). O russkih glagolah. Moskva: Tip. L. Stepanovoy.
• Bondarko, A. V. (1983). Printsipı funktsionalnoy grammatiki i voprosı aspektologii. Leningrad: Nauka.
• Buslayev, F. İ. (1959). İstoriçeskaya grammatika russkogo yazıka. Moskva: Gosudarstvennoye uçebno-pedagogiçeskoye izdatelstvo Ministerstva prosveşçeniya RSFSR.
• Dalkılıç, L. Ç. (2018). Rus dilinde zaman anlamlarının oluşumunda görünüş kategorisinin etkisi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 58(2), 1278-1299.
• Dalkılıç, L. Ç. (2019). Rus Dilinde Görünüş, Zaman ve Hareket Yöntemleri. Ankara: Gece Akademi.
• Fono Açıköğretim Kurumu (2006). Rusça Dil Bilgisi. İstanbul: Fono Yayınları.