Sinop Balatlar Yapı Topluluğu’nda Ortaya Çıkarılan Avrupa Seramiklerinin Batı Karadeniz Ticaret Ağı İçerisindeki Yeri

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 2, 331 - 347, 31.10.2018

Sevinç Gök İpekçioğlu

https://doi.org/10.29135/std.457874

Cited By: 3

Öz

Antik çağlardan itibaren yerleşimin sürdüğü Sinop, önemli liman kentlerinden biridir. Sinop’un merkezinde, Balatlar Yapı Topluluğu olarak adlandırılan alanda, Prof. Dr. Gülgün Köroğlu başkanlığında gerçekleştirilen kazılarda elde edilen buluntular, sanat tarihi açısından önemli veriler sunmaktadır. Sinop Balatlar Yapı Topluluğu kazılarında ortaya çıkarılan seramik buluntular, hamur, form ve desen özelliklerinin yanı sıra çeşitliliğiyle de dikkat çekicidir. Kazılarda, 14. yüzyıldan başlayarak günümüze değin uzun bir süreçte üretilmiş ve kullanılmış Osmanlı dönemi seramikleri ortaya çıkarılmıştır. Aynı zamanda Avrupa’dan ithal örnekler de önemli bir yoğunluktadır. Bu örneklerin bir bölümü, Smyrna (İzmir) Agora’sı buluntularıyla benzerlik gösterir. Sinop’ta bulunan ithal seramikler içerisinde İngiliz ve Fransız örneklerinin dikkate değer çoğunlukta olduğu gözlenmektedir. Ayrıca, İtalya’da çokça üretimi olan ancak aynı zamanda Avrupa’nın birçok kentinde de üretildiğini bildiğimiz Albisola seramikleri olarak adlandırılan Taches Noires (siyah lekeli) seramikleri ele geçmiştir. Ancak, özellikle İtalyan mayolika örneklerinin olmaması şaşırtıcı, düşündürücü ve tartışmaya açık bir konudur. Bu nedenle, 13. yüzyıldan itibaren Karadeniz ticaretinde etkin olan Ceneviz ve Venedik kent devletlerine ait arkeolojik verilerin neden olmadığı konusu tartışılmış ve çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Çalışmamızda ayrıca, Sinop Balatlar Yapı Topluluğu kazılarında bulunan Avrupa’dan ithal seramiklerin genel özelliklerinin değerlendirilmesinin yanı sıra Sinop’un Karadeniz ticaret ağı içerisindeki önemi üzerinde de durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Seramik, Taches Noires, Venedik, Ceneviz, serigrafi

The Significance of European Ceramics in Western Black Sea Trade Network Discovered During The Excavations in Sinop Balatlar Group Construction

Öz

A constant settlement since ancient times, Sinop is one of the important coastal towns. Findings gained in the excavations which have been carried out in the leadership of Prof. Dr. Gülgün Köroğlu in a region named as Balatlar Construction Group in the center of Sinop presents fundamental data in terms of art history. Ceramic findings revealed in the Sinop Balatlar Construction Group excavations are remarkable in terms of not only their clay, form and decoration but also variety. It is observed that samples imported from Europe are in considerable numbers besides Ottoman period samples which have been generated and used in a course of time starting from 14th century until today. Some tile groups especially similar with the findings of Smyrna (İzmir) Agora have been discovered. Of course, it isn’t surprising that there are similar ceramics in two significant coastal towns in the same centuries. It is seen that there is a considerable number of English and French samples within the imported tiles. Additionally, Taches Noires (black spotted) named as Albisola ceramics which are produced many numbers in Italy and known to be produced in several European cities as well, have been obtained. However, it’s surprising, thought-provoking and disputable that there aren’t samples of Italian majolika. Therefore, the question of “why archeological datas relating to Cenoese and Venezia city states which were active in Black Sea trade as from 13th century haven’t been found?” is being discussed and several suggestions are being offered. In this study, besides the evaluation of general characteristic of European imported ceramics discovered in Sinop Balatlar Construction Group excavation, the importance of Sinop city in the Black Sea trade network is emphasized.

Anahtar Kelimeler

ceramics, serigraphy, Taches Noires, Venice, Genoese

Kaynakça

• Acıpınar, M. (2014). Sultan I. Ahmed Döneminde Osmanlı-Venedik İlişkilerine Genel Bir Bakış. CIÉPO 19; Osmanlı Öncesi ve Dönemi Tarihi Araştırmaları I (349-361). İstanbul: İstanbul Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği.
• Acıpınar, M. (2015). Ahidnâmeler Çerçevesinde Karadeniz’de Ticaret ve Yabancı Tüccarların Durumu (XV - XVII. Yüzyıllar). OÜSBAD (Ordu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi), 5(12), 319-336.
• Amouric, H. & Richez, F., & Vallauri, L. (1999). Le Commerce de la Céramique en Provence et Languedoc du Xe au XIXe Siècle, Vingt Mille Pots Sous Les Mers, Musée d’Istres 27 Mai-28 Novembre 1999. Aix-en-Provence: Édisud.
• Birks, S. (tarih yok). Stoke-on-Trent; the North Staffordshire Potteries. The Local History of Stoke-on-Trent, England: http://www.thepotteries.org/mark/j/index.html (Erişim: 21.09.2018)
• Blake, H. (1981). Pottery Exported From Northwest İtaly Between 1450 and 1830. Savona, Albisola, Genoa, Pisa and Montelupo, Archaeology and Italian Society. Prehistoric, Roman and Medievel Studies Papers in Italian Archaelogy II. BAR International Series, 99-122.
• Godden, G. A. (1977). Encyclopaedia of British Pottery and Porcelain Marks, Barry&Jenkins, Oxford.
• Gök, S. (2013). Akdeniz Ticaretinin Önemli Belge Buluntuları: Seramikler. Sanat Tarihi Dergisi, XX(2), 61-100.
• Gök, S. (2017). Osmanlı ve Avrupa Seramikleri Üzerinden Bir Okuma: Smyrna (İzmir) Agorası’ndaki Osmanlı Yerleşiminden Mutfak Kapları ile Günlük Yaşam Objeleri. Smyrna/İzmir Kazı ve Araştırmaları II, B. Yolaçan, G. Şakar, & A. Ersoy (Ed.), (117- 150). İstanbul: Ege Yayınları.
• Gümüşçü, O. ve Yiğit, İ. (2012). XIII-XVI. Yüzyıllarda Alanya-Sinop Bağlantı Yolu. Alanya XII. Tarih ve Kültür Sempozyumu. Faruk Nafiz Koçak (Ed.), 253-262.
• Henrywood, R. K. (2002). Staffordshire Potters. 1781-1900. A Comprehensive List Assembled from all Known Contemporary Directories with Selected Marks, England.
• İnalcık, H. (1979). The Question of the Closing of the Black Sea Under the Ottomans, Symposium on the Black Sea, Birmingham, March 18-20, 1978, Archeion Pontou: Vol 35/1979, 74-111.
• Köroğlu, G. (2011a). Sinop Balatlar Kilise Kazı Çalışmaları-2010. Eski Çağ Bilimler Enstitüsü - Haberler, (32) TEBE’nin Kuruluşunun 20.Yıl Özel Sayısı, 60-62.
• Köroğlu, G. (2011b). Sinop Balatlar Kilisesi 2010 ve 2011Yılı Kazı Çalışmaları. Uluslararası Katılımlı XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, (523-537). Eskişehir.
• Köroğlu, G. (2011c). Sinop Balatlar Kilisesi 2010 ve 2011 Yılı Kazı Çalışmaları, I. Uluslararası Karadeniz Kültür Kongresi, N. Türker - G. Köroğlu - Ö. Deniz (Ed.), 06-09 Ekim 2011, (397-415), Sinop.
• Köroğlu, G. (2012). 2010 Yılı Sinop Balatlar Kilisesi Kazısı. 33. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 3 (65-75), Ankara.
• Köroğlu, G. (2013). Sinop Balatlar Kilise 2011 Yılı Kazı Çalışmaları, 34. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 3 (313-324), Ankara.
• Köroğlu, G. ve İnanan, F. (2018). Sinop Balatlar Kilise Kazılarında Ortaya Çıkarılan Seramikler. XI. Congress AIECM3 on Medieval and Modern Period Mediterranean Ceramics, Proceedings, 19-24 October 2015, Antalya, (Vol. 1: 319-327), Ankara.
• Köroğlu, G. ve İnanan, F. ve Güngör Alper, E. (2014). Sinop Balatlar Kilisesi Kazısı 2012 ve 2013 Yılı Çalışmaları. 36. Kazı Sonuçları Toplantısı, (C.1: 511-534), Ankara.
• Köroğlu, G. ve İnanan, F. ve Güngör Alper, E. (2015), Sinop Balatlar Kazısı Işığında Sinop Tarihi, Sinoplu Filozof Diogenes, Anadolu’da Felsefeye Yolculuk II, Ed. H. Tepe - B. Çotuksöken, (29-47), Ankara, .
• Öz, M. (2009). Sinop. Karadeniz Bölgesinde Şehir ve Bu Şehrin Merkezi Olduğu İl, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.37, 252-256.
• Özel, M. (2017). Smyrna (İzmir) Agorası Kazısı’nda Bulunan İngiliz Serigrafi Baskı Teknikli (19. Yüzyıl) Seramiklerdeki Sahneler. (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Ege Üniversitesi/Edebiyat Fakültesi/Sanat Tarihi Bölümü, İzmir.
• Öztürk, Ö. (2016). Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı), Ankara: Nika Yayınları.
• Öztürk, Y. (1995). XIII. ve XVII. Yüzyıllarda Karadeniz Ticareti. Türk Dünyası Araştırmaları, (97) Ağustos, 113-136.
• Rickard, J. (2006). Mocha and Related Dipped Wares, 1770-1939, New England.
• Safran, M. (1988). XIII. ve XIV. yy’da Karadeniz Limanlarının Ticari ve Tarihi Önemi. Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri, 13-17 Ekim 1986, Yay. Haz.: Mehmet Sağlam, Bayram Kodaman, Ahmet Nişancı, Celal Tarakcı, (459-462), Samsun.
• Scottish Spongeware. (tarih yok). Saint Mary’s University | Department of Anthropology: http://www.smu.ca/academics/departments/anthropology-scottish-spongeware.html (Erişim: 24.07.2016)
• Texier, C. [2002]. Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi (3 Cilt). (A. Suat, Çev.) Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı.
• Turan, Ş. (1988). Karadeniz Ticaretinde Anadolu Şehirlerinin Yeri. Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri, 13-17 Ekim 1986, Yay. Haz.: Mehmet Sağlam, Bayram Kodaman, Ahmet Nişancı, Celal Tarakcı, (147-158), Samsun.
• Turan, Ş. (1990). Türkiye İtalya İlişkileri, İstanbul.
• Ünal, M. A. (1988). XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Karadeniz-Basra Körfezi Ticareti. Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri, 13-17 Ekim 1986. (471-475), Mehmet Sağlam, Bayram Kodaman, Ahmet Nişancı, Celal Tarakcı (Ed.), Samsun.
• Ünal, M. A. (2002). XVI.-XVIII. Yüzyıllarda Sinop Tersanesi. XIV. Türk Tarih Kongresi, Ankara: 9-13 Eylül 2002, Kongreye Sunulan Bildiriler, II. Cilt, II. Kısım, (911-958), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yılmaz, Ö. (2014). Güney Karadeniz’de Yeni Fransız Politikası: Pascal Fourcade ve Sinop Konsolosluğu (1803-1809). Cahiers Balkaniques [En ligne], 42/2014, mis en ligne le 06 juin 2014, consulté le 19 juin 2014. URL: http://ceb.revues.org/5329, DOI: 10.4000/ceb.5329.