Meta Değişimi ve Paranın Siyasal İktidarın Kurulma ve Kurumsallaşma Sürecindeki Rolü

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 2, 1275 - 1304, 15.06.2021

Seydi Çelik

https://doi.org/10.15337/suhfd.871958

Öz

Avcı-toplayıcı toplumların yerleşik hayata geçmeleri ardından gerçekleşen tarım devriminin, bu toplumların eşitlikçi yapısını bozduğu ve sınıflı/hiyerarşik yapıların ortaya çıktığı ve giderek devletli toplumu meydana getirdiği söylenir. Neolitik dönem olarak adlandırılan bu dönemde, üretim fazlasına ihtiyaç duymayan dolayısıyla sadece kendine yeten yüzlerce küçük köy yerleşimi kurulmuştur. Bunlardan bazıları kurulduğu gibi küçük köy yerleşimleri olarak kalırken bazıları belirli bir eşiğin üzerine çıkmayı başarmış, giderek o dönemin en gelişmiş sosyal/siyasal örgütlenmelerini hayata geçirebilmiştir. O halde bu nasıl olmuştur? Tarım devrimi neden her köy için aynı sonucu doğurmamıştır? Devletli topluma geçişle ilgili pek çok teori olmakla birlikte makalede asıl dönüşümün değiş-tokuş ve pazaryeri ekonomisiyle başladığının altı çizilecektir. Makalede, malın başka bir malla değiştirildiği takas ekonomisinden para ekonomisine, muazzam bir gelişme gösteren ticaret ağının gereksindiği kurumların, giderek nasıl ilk devlet biçimi olan “Kent Devleti” haline geldiği gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Meta Değişimi, Para, Kent Devleti, Devlet Teorisi, Siyasal İktidar

Kaynakça

• Aktüre, Sevgi, Anadolu’da Demir Çağı Kentleri, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 2003.
• Alexiou, Stylıanos, Minos Uygarlığı, Çev: Elif Tül Tulunay, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1991.
• Alparslan, M., Eski Anadolu'da Ticaret (M.Ö. II. Binyıl), Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 2010.
• Aristoteles, Oikonomika: Antik Dönemde Ekonomi Kavramı Üzerine I (Genel Değerlendirme), Çev: Burak Takmer, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 2016. Aristoteles, Nikomakhos Etikleri, Çev. Saffet Babür, Bilgesu Yayıncılık, İstanbul, 2000.
• Aydın, Nafiz, Hammurabi Yasaları, Alfa Yayınları, İstanbul, 2017.
• Barclay, Harold, Efendisiz Halklar, Çev.Zarife Biliz, Versus yayınları, İstanbul, 2010.
• Battera, Jean, Mezopotamya Yazı Akıl ve Tanrılar, Çev: Mehmet Emin Özcan, Ayten Er, Dost yayınları, Ankara, 2012.
• Braudel, Fernand, Uygarlıkların Grameri, Çev. M. Ali Kılıçbay, 2. Baskı, İmge yayınevi, Ankara, 2001.
• Bums, R., Money And Monetary Policy In Early Times, Routledge London and New York, 2008.
• Carradice, Ian - Price, Martin, Hellen Dünyasında Sikke, Çev. Oğuz Tekin, Homer Kitabevi, İstanbul, 2001.
• Clastres, Pierre, Devlete Karşı Toplum, Çev. Mehmet Sert – Nedim Demirtaş, Ayrıntı yayınları, İstanbul, 1991.
• Clastres, Pierre, Vahşi Savaşçının Mutsuzluğu, Çev. Alev Türker – Mehmet Sert, Ayrıntı, İstanbul, 1992.
• Clastres, Pierre ile söyleşi, http://www.art-izan.org/artizan-arsivi/pierre-clastres-ile-soylesi/ 2008, Er:22.10.2020.
• Çalışkan, Zehra Doğan, İktisada Giriş II, Editör: Serkan DİLEK, Beta Yayınları, İstanbul, 2019.
• Dinç, Senem, Hellenistik ve Roma Çağlarında Likya'da Kent Birlikleri, Arkeoloji Sanat Yayınları, İstanbul, 2010.
• Doğan, İ. Banu, Tarih Öncesinde Ticaret ve Değiş Tokuş, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2008.
• Emile Durkheim, Toplumsal İşbölümü, Çev. Özer Ozankaya, Cem Yayınevi, 2018.
• Eagleton, Catherine ve Jonathan Williams, Paranın Tarihi, Çev. Fadime Kahya, Türkiye İş Bankası yayınları, İstanbul, 2008.
• Ergin, Feridun, Para Politikası, İ.Ü. İktisat Fakültesi yayını, İstanbul, 1975.
• Finley, M.I., Antik Çağ Ekonomisi, Çev. Hatice Palaz Erdemir, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2007.
• Foster, B. R., Agoranomos and Muhtasib, Journal of the Economic and Social History of the Orient, 13(1), ss.128-144, 1970.
• Graeber, David, Anarşist Bir Antropolojiden Parçalar, Çev. Bengü Kurtege-Sefer, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2012.
• Gurney, O. Robert, Hititler, Çev. Pınar Arpaçay, Dost Yay, Ankara, 2001.
• Günbattı, Cahit, Kültepe - Kaniş Anadolu'da İlk Yazı, İlk Belgeler, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları No: 89, Kayseri, 2017.
• Harari, Yuval Noah, Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi, Çev. Ertuğrul Genç, Kolektif Kitap, İstanbul, 2015.
• Harris, Marvin, Yamyamlar ve Krallar: Kültürlerin Kökenleri, Çev, M. Fatih Gümüş, İmge yayınevi, Ankara, 1994.
• Haviland, William A., Kültürel Antropoloji, Çev. Hüsamettin İnanç, Kaknüs yayınları, İstanbul, 2002.
• Heredotos, Tarih, Çev. Müntekim Ökmen, Türkiye İş Bankası yayınları, İstanbul, 2006.
• Hohlfelder, R. L., Beyond Coincidence? Marcus Agrippa and King Herod’s Harbour. JNES, 59, ss. 241-253, 2000. http://www.jstor.org/stable/545781 (Er:09.11.2012)
• Howgego, Christopher, Sikkelerin Işığında Eskiçağ Tarihi, Çev. Oğuz Tekin, Homer Kitabevi, İstanbul, 1998.
• Ildız, Erkan, “Tarihte Tapınak Bankacılığı”, Bilim ve Gelecek, Sayı 72, ss.52-57, Şubat 2010.
• Ildız, Erkan, Eski Çağ’da Bankacılık ve Bankerlik, Türkiye Bankalar Birliği Yayın no:297, İstanbul, 2013.
• Jones, A. H. M., Decline of the Ancient World, New York: Longman. 1966.
• Kalkavan, Hakan, Medine Pazarı Perspektifinde Muhtesib ve Agoranomos Karşılaştırması, Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, C:1, S:11, ss.56-63, 2018.
• Kaya, Mehmet Ali, İlk Çağ Tarihi ve Uygarlığı, Pegem Akademi, Ankara, 2016.
• Kopcke, G., "The Cretan Palaces and Trade", The Function of the Minoan Palaces, R. Hagg ve N. Marinatos, (Eds), Stockholm, ss.255-259, 1987.
• Kramer, Samuel Noah, Sümerler, Çev. Özcan Buze, Kabalcı yayınları, 2002.
• Levi, Peter, Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi, III. CİLT Eski Yunan, Çev: Neşe Erdilek, İletişim Yayınları, İstanbul, 1987.
• Locke, John, (2012a),Yönetim Üzerine İkinci İnceleme, Çev. Fahri Bakırcı, Ebabil yayınları, 2. Baskı, Ankara, 2012. Locke, John, Hükümet Üstüne İkinci Tez, Çev. Aysel Doğan, İlya yayınevi, İzmir, 2012.
• Mann, Michael, İktidarın Tarihi: Başlangıcından 1760’a Kadar Toplumsal İktidarın Kaynakları, Çev. E. Saraçoğlu vd., C.1, Phoenix yayınları, Ankara, 2012.
• Marks, Karl – Engels, Friedrich, Komünist Manifesto, Çev. Nail Satlıgan, Yordam yayınları, İstanbul, 2017. İstanbul Mauss, Marcel, Armağan Üzerine Deneme -Arkaik Toplumlarda Değiş Tokuşun Biçimi ve Nedeni, Çev.Nihan Özyıldırım, Alfa yayınları, İstanbul, 2016.
• McNeills, William H., Dünya Tarihi, Çev. Adam Şenel, İmge yayınları, Ankara, 2002
• Meda, Dominique, Emek: Kaybolma yolunda bir Değer mi?, İletişim yayınları, 1995, s.88.
• Mieroop, Marc Van De, Antik Yakındoğu’nun Tarihi, Çev. Sinem Gül, Dost yayınları, Ankara, 2006.
• Mieroop, Marc Van De, Babil Kralı Hammurabi, Çev. Bülent O. Doğan, Türkiye İş Bankası Yayınları, 2. Bası, İstanbul, 2017.
• Mumford, Lewis, Tarih Boyunca Kent, Çev.Gürol Koca-Tamer tosun, Ayrıntı yayınları, 2007.
• Özbudun, Sibel-Uysal, Gülfem, 50 Soruda Antropoloji, Bilim ve Gelecek kitaplığı, İstanbul, 2012.
• Özüdoğru, Ş. Antik Çağ Kentlerinde Siyasi, Sosyal, Kültürel ve Ticari İşlevli Bir Mimari Form: Agora, Ayrıntı Dergisi, C.3, Sayı 22. 2015.
• Polanyi, K., Büyük Dönüşüm (Çağımızın Siyasal ve Ekonomik Kökenleri), Çev. Ayşe Buğra İletişim Yayıncılık, İstanbul, 2009.
• Richardson, M. E. J., Hammurabi’s Laws: Tex, Translation and Gloassary, 2000.
• Rosen, Michael – Wolff, Jonathan, Siyasal Düşünce, Çev. S. Çalışkan-H. Çalışkan, Dost Yayınları, Ankara, 2006.
• Rousseau, Jan Jack, İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı ve Temelleri Üzerine, Çev. Hakan Zengin, Morpa yayınları, İstanbul, 2003.
• Sahlins, Marshall, Taş Devri Ekonomisi, Çev. T. Doğan-Ş.Özgün, bgst yayınları, İstanbul, 2010.
• Schneıder, Harold K., Livestock and Equality in East Africa, Indiana University Press, Bloomington, Indiana, 1979.
• Sedillot, Rene, Değiş Tokuştan Süpermarkete, Çev. Esat Nermi Erendor, Dost yayınları, Ankara, 2005.
• Smith, Adam, Milletlerin Zenginliği, Çev. Haldun Derin, Türkiye İş Bankası yayınları, 2006.
• Sombart, Werner, Burjuva, Çev. Oğuz Adanır, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2017.
• Uygun, Oktay, Devlet Teorisi, XII Levha Yayınları, İstanbul, 2014.
• Weatherford, Jack, Para, Çev. İnönü Korkmaz, Maya kitap, İstanbul, 2019.
• Wilkinson, T. J., Archaeological Landscapes of The Near East. The University of Arizona Press, Tucson, 2003.
• Wycherley, R. E., Antik Çağda Kentler Nasıl Kuruldu?, Çev. Nezih Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2011.
• Thorley, John, Athenian Democracy, Taylor&Francis e-Library, London, 2005.
• Tok, Gökhan, “Antik Çagın Tüccarları: Fenikeliler” Tübitak Bilim ve Teknik, Subat 2001.