Çağdaş Cami Mimarisinde Eklektizm: Ankara Ahmet Hamdi Akseki Camii Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2025, Sayı: 65, 209 - 235

Necdet Bekirhan Soy , Murat Karademir

https://doi.org/10.21563/sutad.1627198

Öz

Bu çalışma, Ahmet Hamdi Akseki Camii’nin mimarisini ve süsleme programını eklektik bir yaklaşımla değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Geleneksel Türk-İslam mimarisi ile modern mimarlığın birleştirildiği bu cami, Osmanlı ve Selçuklu motiflerini modern malzeme ve tekniklerle yorumlamış, ancak estetik uyumda zaman zaman eksiklikler gözlemlenmiştir. Çalışmada caminin plan düzeni, yapı elemanları, malzeme ve tekniği ile süsleme unsurları ele alınmış, geçmişe referans veren detayların modern bir bağlamda nasıl uygulandığı incelenmiştir. Yöntem olarak literatür taraması ve yapı incelemesi temel alınmıştır. Çalışmanın sonuçları, caminin modern ihtiyaçlara uygun olarak geniş ve ferah bir mekân sunmasına rağmen, geleneksel ve modern unsurlar arasında güçlü bir sentez oluşturamadığını ortaya koymaktadır. Özellikle celi sülüs hat yazıları, yıldız motifleri ve mermer mihrap gibi detaylar, yapının geleneksel estetik değerlerini güçlü bir şekilde yansıtırken, tasarımda modern dokunuşların daha yaratıcı şekilde entegre edilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Ahmet Hamdi Akseki Camii, geleneksel ve modern mimarlığın kesişim noktasında önemli bir örnek olup, cami mimarisindeki eklektik yaklaşıma dair özgün bir inceleme sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Cami Mimarisi , Eklektik Yaklaşım , Mimari Eleştiri , Ankara , Ahmet Hamdi Akseki Camii

Eclecticism in Contemporary Mosque Architecture: An Evaluation of Ankara Ahmet Hamdi Akseki Mosque

Öz

This study aims to evaluate the architecture and ornamental program of the Ahmet Hamdi Akseki Mosque through an eclectic approach. Combining traditional Turkish-Islamic architecture with modern architectural techniques and materials, the mosque incorporates Ottoman and Seljuk motifs in a contemporary context. However, occasional shortcomings in achieving aesthetic harmony have been observed. The study examines the mosque’s plan layout, structural elements, materials and techniques, and decorative features, focusing on how historical references are applied in a modern framework. The methodology is based on a literature review and architectural analysis. The findings indicate that while the mosque provides a spacious and well-lit environment suitable for modern needs, it struggles to create a strong synthesis between traditional and modern elements. Features such as celi sülüs calligraphy, star motifs, and the marble mihrab strongly reflect traditional aesthetic values. However, the integration of modern touches is highlighted as an area requiring more creative solutions. Ahmet Hamdi Akseki Mosque stands as a significant example at the intersection of traditional and modern architecture, offering a unique perspective on the eclectic approach in mosque design.

Anahtar Kelimeler

Contemporary Mosque Architecture , Eclectic Approach , Architectural Criticism , Ankara , Ahmet Hamdi Akseki Mosque

Kaynakça

• Akbulut, N., & Erarslan, A. (2017). Türkiye’de çağdaş cami mimarisi tasarımında yenilikçi yaklaşımlar. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 9 (3), 35-59. https://doi.org/10.17932/IAU.IAUD.13091352.2017.9/35.33-59
• Aslan, E. (2020). Ankara camilerinde modern yaklaşımlar (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karabük Üniversitesi, Karabük.
• Baysal, A. F. (2018). Kalem işi sanatında yeni bir tasarım ve teknikler: Ahmet Hamdi Akseki Camii örneği. İstem, 16(31), 21–33. https://doi.org/10.31591/istem.413649
• Bolay, S. H. (1989). Akseki, Ahmet Hamdi. İslam ansiklopedisi (C. 2, s. 293-295). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Demiriz, Y. (2004). İslam sanatında geometrik süsleme. İstanbul: Yorum Sanat ve Yayıncılık.
• Erkaya, H. (2015). Anadolu Türk mimari tezyinatında sekiz kollu yıldız motifi: Osmanlı’ya kadar (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Eyüpgiller, K. K. (2006). Türkiye’de 20. yüzyıl cami mimarisi. Mimarlık Dergisi, 331, 1. Erişim adresi: http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=48&RecID=1178
• Gürsoy, E. (2013). Günümüz cami mimarisinde “ilkesiz yaklaşım”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 239-253. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sufesosbil/issue/11409/136242
• Işıklar Bengi, S., & Topraklı, A. Y. (2020). Kullanıcı beklentilerinin modern bir cami örneği üzerinden incelenmesi. Mimarlık ve Yaşam, 5 (1), 41-55. Erişim adresi: https://doi.org/10.26835/my.648396
• Jahic, E. (2008). Stylistic expressions in the 20th century mosque architecture. Prostor: A Scholarly Journal of Architecture and Urban Planning, 1(35), 2–21. Erişim adresi: https://typeset.io/pdf/stylistic-expressions-in-the- 20th-century-mosque-segq5tvort.pdf
• Karatosun, M. B. (2010). Geleneksel dokularda yeni yapı tasarımı: Alaçatı örneğinin incelenmesi. Ege Mimarlık, 4 (75), 32–35. Erişim adresi: https://avesis.deu.edu.tr/yayin/2ff7231d-7bd5-4480-b872-73725ea230f2/geleneksel- dokularda-yeni-yapi-tasarimi-alacati-orneginin-incelenmesi
• Kaymaz, E., & Şenkal Sezer, F. (2017). User satisfaction assessment of indoor environmental quality in today’s mosques: The case of Nilufer, Bursa. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 12, 75–97. doi: 10.17365/TMD.2017.3.3
• Kazmaoğlu, M., & Tanyeli, U. (1986). 1980’li yılların Türk mimarlık dünyasına bir bakış. Mimarlık, 24(2), 31–48. Erişim adresi: http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/530/7806.pdf
• Khan, H. U. (1990). The architucture of the mosque, an overview and design directions. R. Powel (Ed.), Expressions os Islam in buildings içinde (s. 109-127). Singapore: Concept Media.
• Kuban, D. (1967). 20. yüzyılın ikinci yarısında 16. yüzyıl stilinde cami yaptırmayı düşünenlere. Mimarlık Dergisi, 48 (10), 7. Erişim adresi: http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=48&RecID=1178
• Kutlu, M., & Düzenli, H. İ. (2016). Cumhuriyet dönemi İstanbul’unda cami mimarisi. Sosyoloji Divanı Dergisi, 7, 89- 108. Erişim adresi: dergi-suheda.pdf
• Oral, B. (2020). Muhafazakâr tutumun estetik sorunsalı bağlamında çağdaş cami mimarisi. Sanat Tarihi Dergisi, 29(2), 489-519. doi: 10.29135/std.669243
• Öney, G. (2019). Gelenekselden çağdaşa özgün bir tasarım: Yeşil Vadi Cami. Akdeniz Sanat Dergisi, 13, 371-380. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/807894
• Öz, T. (1954). Yeni yapılacak camiler münasebetiyle. Arkitekt, 9 (12), 188. Erişim adresi: http://dergi.mo.org.tr/dergiler/2/210/2860.pdf
• Özkaynak Yolcu, M. & Oral, M. (2023). Çağdaş cami mimarisinin biçimsel algısında toplumsal yanılsamalar. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 28, 1–27. doi: 10.17365/TMD.2023.TURKEY.28.01
• Serageldin, I. (1996). A critical methodology for discussing the contemporary mosque. I. Serageldin & J. Steele (Eds.), Architecture of the contemporary mosque içinde (s. 8–19). London: Academy Editions.
• Soy, N. B. (2023). 20 ve 21. yüzyıl cami mimarisinde geleneksel yaklaşımlar: Ankara örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Sönmeztürk, G., İşbilir, S. & Göçer, M. (2022). Selçuklu yıldız motifinin Mersin Olgunlaşma Enstitüsü’nde sanatsal tasarımlara yansıması. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 48-60. Erişim adresi: https://doi.org/10.55044/meusbd.1194796
• Tan, M. (2013, 19 Nisan). Ahmet Hamdi Akseki Camii açılış töreni. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/ahmet-hamdi-akseki-cami/0/109673
• Tayılga, G. (2021). Mekansal algı unsurlarının günümüz cami mimarisi örnekleminde geleneksel camiler üzerinden incelenmesi: İstanbul camileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.