The Right to take part in Government according to Universal Declaration of Human Rights and Türkiye (An Accounting Attempt on the 100th Anniversary of The Republic of Turkey and the 75th Anniversary of the UDHR)

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 901 - 970, 30.12.2023

Veysel Dinler Ezgi Fulya Akkuş

https://doi.org/10.59933/tauhfd.1411617

Öz

The Universal Declaration of Human Rights (UDHR) was made and declared shortly after the establishment of the United Nations in order to make the ideal of human rights universal and to reinforce the principles of human rights. Turkey also took an active role in the construction phase of the UDHR, and immediately after its entry into force, the Council of Ministers accepted this text and took it as a reference in human rights legislation and practices. Article 21 of the UDHR regulates the right to take part in the government and the right of equal access to public service. The narrow meaning of participating in government is the use of the right to elect and be elected for the functioning of representative democracy, as well as the manner in which these elections will be held and the right to enter public office are the issues regulated in Article 21 of the Declaration.
The aim of this study is to annotate Article 21 of the UDHR, which is an important stage in the universalization of human rights, and to evaluate the right to participate in government and the right to hold public office in Turkey in line with the UDHR, in legal and practical aspects. The Centenary of the Republic of Turkey and the 75th anniversary of the UDHR, which inspired Turkey’s human rights legislation, brings with it the need for accounting. In this study, we will make this accounting based on the right to take part in the government and right of equal access to public service.

Anahtar Kelimeler

Right to take part in the government, right of equal access to public service, Universal Declaration of Human Rights, right to vote, elections, centennial of the Republic of Turkey

Das Wahlrecht und Zugang zu öffentlichen Ämtern gemäß der allgemeinen Erklärung der Menschenrechte und der Türkiye (Ein Rechnungslegungsversuch anlässlich des 100. Jahrestages der Republik Türkiye und des 75. Jahrestages des AEMR)

Öz

Das Wahlrecht und Zugang zu öffentlichen Ämtern gemäß der allgemeinen Erklärung der Menschenrechte und der Türkiye (Ein Rechnungslegungsversuch anlässlich des 100. Jahrestages der Republik Türkiye und des 75. Jahrestages des AEMR)

Anahtar Kelimeler

Right to take part in the government, right of equal access to public service, Universal Declaration of Human Rights, right to vote, elections, centennial of the Republic of Turkey

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinde Yönetime Katılma Hakkı ve Türkiye (Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. İHEB’in 75. Yılında Bir Muhasebe Denemesi)

Öz

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (İHEB) Birleşmiş Milletlerin (BM) kuruluşundan kısa bir süre sonra insan hakları idealini evrensel kılmak ve insan hakları ilkelerini pekiştirmek amacıyla hazırlanmış ve ilan edilmiştir. Türkiye İHEB’in yapım aşamasında da aktif rol almış ve yürürlüğe girmesinin hemen ardından, Bakanlar Kurulu kararı ile bu metni kabul etmiş ve insan hakları mevzuat ve uygulamalarında referans almıştır. İHEB’in 21. maddesinde yönetime katılma hakkı ve kamu görevine girme hakkı düzenlenmiştir. Yönetime katılmanın dar anlamı temsili demokrasinin işlemesi için seçme ve seçilme hakkının kullanılmasının yanında, bu seçimlerin nasıl olacağı ve kamu görevine girme hakkı, İHEB’in 21. maddesinde düzenlenen hususlardır.
Bu çalışmanın amacı, insan haklarının evrenselleşmesinde önemli bir aşama olan İHEB’in 21. maddesini şerh etmek ve İHEB doğrultusunda Türkiye’de yönetime katılma hakkı ve kamu görevine girme hakkını hukuki ve uygulamada yönleriyle değerlendirmektir. Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılında Türkiye’nin insan hakları mevzuatına ilham olan İHEB’in üzerinden 75. yıl geçmesi, bir muhasebe ihtiyacını getirmektedir. Bu çalışmada söz konusu muhasebe, yönetime katılma ve kamu görevine girme hakkı üzerinden yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yönetime katılma hakkı, kamu hizmetine girme hakkı, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, oy hakkı, seçimler, Türkiye Cumhuriyeti’nin yüzüncü yılı

Kaynakça

• ABADAN Nermin, 1965 Seçimlerinin Tahlili, Ankara 1966. AĞAOĞULLARI Mehmet Ali (Ed.), Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler, İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
• AĞAOĞULLARI Mehmet Ali, Kent Devletinden İmparatorluğa, İmge Yayınevi, 1994.
• AKARTÜRK Ekrem Ali, Oy Hakkının Anayasal İlkeleri, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• AKBULUT Olgun, “Serbest Seçim Hakkı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Editör: Sibel İnceoğlu, Beta Yayınları, İstanbul 2013.
• AKKUŞ Ezgi Fulya, Türk Anayasa Hukuku Açısından Belediye Seçimleri, Ankara Üniversitesi SBE, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• ALGAN Müberra, Anayasa Hukukunda Çocuk Hakları, Oniki Levha Yayınları, 2021.
• AYBAY Rona, İnsan Hakları Evrensel Bildirisi ve Türkiye (1945-1948), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2016.
• ERDOĞAN Mustafa, Anayasa Hukuku, Orion Yayınları, Ankara 2005. EROĞUL Cem, Devlet Yönetimine Katılma Hakkı, İmge Kitabevi, Ankara 1999.
• GEMALMAZ Mehmet Semih, İnsan Hakları Belgeleri-Bölgesel Sistemler, Alkım Yayınları, İstanbul 1999.
• GÖLCÜKLÜ Feyyaz ve GÖZÜBÜYÜK Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Turhan Kitabevi, Ankara 2002.
• GÖNENÇ Levent, “Yüksek Seçim Kurulu’nun ‘Mahkeme’ Niteliği Üzerine Bir Değerlendirme”, Mümtaz Sosyal’a Armağan, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara 2009, s. 281-292.
• GÖZLER Kemal, “YSK Kararlarının Kesinliği Üzerine: YSK’ın Referandumla İlgili Kararlarına Karşı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine, Anayasa Mahkemesine ve Danıştaya Başvurulabilir mi?”, 21.04.2017, https://www.anayasa.gen.tr/ysk- baglayicilik.html (Erişim Tarihi: 11.11.2023).
• GÖZÜBÜYÜK Şeref ve KİLİ Suna, Türk Anayasa Metinleri 1839-1980, 2. Bası, Ankara 1982.
• HUNTINGTON Samuel P., Üçüncü Dalga Yirminci Yüzyıl Sonlarında Demokratlaşma, (çev. Ergun Özbudun), Yetkin, Ankara, 1996.
• KABOĞLU İbrahim Ö., Özgürlükler Hukuku İnsan Haklarının Hukuksal Yapısı, 4. Baskı, AFA Yayınları, İstanbul, 1998.
• KABOĞLU İbrahim Ö., Anayasasızlaştırma ve Demokrasi Umudu, Tekin Yayınları, İstanbul, 2019.
• KABOĞLU İbrahim Ö., Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), Legal Yayınevi, İstanbul, 2023.
• KAPANİ Münci, Politika Bilimine Giriş, BB101 Yayınları, Ankara, 2015.
• KARAMUSTAFAOĞLU Tunçer, Seçme Hakkının Demokratik İlkeleri, Sevinç Matbaası, Ankara, 1970.
• KEYDER Çağlar, Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İletişim Yayınları, İstanbul 2014.
• KILINÇ Durmuş, “Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması”, Ankara Barosu Dergisi, 2019/2, s. 1-39.
• KIŞLALI Ahmet Taner, Siyasal Sistemler Siyasal Çatışma ve Uzlaşma, 4. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 1998.
• KOÇAK Fatma ve DİNLER Veysel, “Türk Diasporasının Seçme ve Seçilme Hakkı: Yurtdışı Seçim Çevresi İçin Bir Öneri”, Yasama Dergisi, S. 47 (Ocak-Haziran 2023), ss. 75-124.
• METİN Yüksel, “AİHS Çerçevesinde ve AİHM Kararları Işığında Serbest Seçim Hakkı”, Liberal Düşünce, Y.12, S.47-48, s.109-141.
• ÖVGÜN Barış, Türkiye’de Kamu Yönetiminin Dönüşümü, Nika Yayınevi, Ankara, 2013.
• ÖZBUDUN Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2002.
• ÖZBUDUN Ergun, Otoriter Rejimler, Seçimsel Demokrasiler ve Türkiye, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
• ÖZBUDUN Ergun, 1924 Anayasası, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2012.
• ÖZBUDUN Ergun, Anayasalcılık ve Demokrasi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• ŞATIROĞLU Ayşen, “San Francisco Konferansı Sonrasında Dünyada Türkiye’nin Yer Arayışı”, Sosyoloji Dergisi, Yıl 2006, C. 3, S. 12, s. 23-40.
• ŞİRİN Tolga, “İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ne Göre Serbest Seçim Hakkı”, MÜHF-HAD, C. 17, S. 1-2, Y. 2011, s. 283-348.
• ŞİRİN Tolga, “Referandum ve Serbest Seçim Hakkı: Yüksek Seçim Kurulu’nun 16 Nisan 2017 Tarih ve 560 Sayılı Kararı Hakkında Bir Değerlendirme”, Anayasa Hukuku Dergisi, C. 6, S. 11, 2017, s. 191-226.
• ŞİRİN Tolga, “Başkanlık Rejiminde ‘Seçim Barajı’ Anlamsız: Yüzde 7 Barajı Anayasa’ya Aykırı”, T24, 07.09.2021. https://t24.com.tr/ yazarlar/tolga-sirin/baskanlik-rejiminde-secim-baraji-anlamsiz- yuzde-7-baraji-anayasa-ya-aykiri,32376 (Erişim Tarihi: 8.11.2023).
• TEZİÇ Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta, İstanbul, 2014, 17. baskı.
• TUNCER Erol, 1946 Seçimleri, TESAV Yayınları, Ankara, 2008.
• ULUSOY Ahmet ve VURAL Tarık, “Japonya’da Yerel Yönetimler”, Yerel Yönetim ve Denetim, C. 6, S. 6, Haziran 2001, s. 24-31.